ساختن سقف برای ساختمان‌ها یکی از پرهزینه‌ترین و به نسبت سخت‌ترین بخش تکمیل یک ساختمان محسوب می‌شود. فضاهای گسترده برای پوشش همه‌جانبه خود مجبور به‌صرف هزینه زیادی برای سقف هستند. یکی از راهکارهای مدرنی که به‌تازگی در ساختمان‌ها استفاده می‌شود، دال مجوف است.
این نوع سازه به دلایل زیادی از هر نظر برای اجرای سقف بناها راحت‌تر و به‌صرفه‌تر هستند. امروزه اکثر افراد برای اجرا و نصب سقف ساختمان‌ها و بناهای خود، دال مجوف را انتخاب می‌کنند؛ به همین دلیل در میان سازندگان از محبوبیت بسیاری برخوردار است.
اگر در مرحله اجرا و نصب سقف برای ساختمان خود هستید یا در شرکت‌های ارائه مشاوره ساختمان‌سازی فعالیت دارید، پیشنهاد می‌شود به دال مجوف فکر کنید. با گسترش فناوری و تأثیر پویای آن بر روی این حوزه بهتر است روش کار و فکر خود را نیز مطابق با آن تغییر دهید تا از جهات مختلفی سودآوری را برای شما به همراه داشته باشد.
برای اطلاع از مزایا و دلایلی که این سازه را محبوب ساخته است، تا پایان با این مقاله از مجله خوبو همراه باشید تا به سؤال دال مجوف چیست؟ به طور کامل پاسخ داده شود و ابهامی را باقی نگذارد.
دال مجوف به چه نوع سقف‌هایی گفته می‌شود؟
منظور از دال‌های مجوف، دال‌های پیش‌ساخته‌ای است که داخل خود دارای حفره هستند و به‌صورت شبکه‌بندی طراحی شده‌اند. به همین خاطر کلمه مجوف که مفهوم توخالی را دارد، برای این نوع از سازه‌ها در ساختمان‌سازی در نظر گرفته‌اند.
البته که به معنای کامل تهی بودن نیستند و در داخل خود موادی تحت عنوان پرکننده وجود دارد. نقاطی از سقف که مقاومت بتن چندان اهمیتی ندارد و در استحکام سازه تأثیری ندارند، از قالب‌های توخالی استفاده می‌شود.
درون این سازه عناصر پرکننده‌ای با شکل‌های مختلفی قرار دارد. به همین دلیل بتن میانی که در نقش یک عنصر زائد قرار گرفته است از بین می‌رود. به همین ترتیب بار مرده سقف هم کاهش می‌یابد و این یکی از مزایای دال مجوف محسوب می‌شود.
سازه دال را می‌توان نوع پیشرفته و تغییریافته ساختار سقف‌هایی که با تیر و دال معمولی ایجاد می‌شوند دانست. باتوجه‌به تغییراتی که در ویژگی‌های آنها ایجاد شده است، در مقایسه با آنها در جایگاه بالاتری قرار می‌گیرد.
ازجمله مواردی که دچار تغییر شده است می‌توان به تغییر ضخامت دال مجوف اشاره کرد. عرض تیرها تا حدود زیادی نسبت به تیر و دال معمولی کم‌تر شده است. همچنین تیرهای میانی در دال مجوف بافاصله از هم قرار گرفته‌اند. این فاصله به نسبت ساختار قبلی بهبود یافته است و در وضعیتی که شرایط بهینه‌ای را ایجاد می‌کند، قرار گرفته‌اند.
طراحی و ساخت دال مجوف
در طراحی و ساخت دال مجوف سعی شده است تا حدی از مواد اولیه سبک استفاده شود. همچنین به‌نوعی آن را طراحی کنند که کم‌ترین وزن را نسبت به سایر اجزای ساختمان داشته باشد. همان‌طور که می‌دانید اعمال نیروی خارجی زیادی بر یک ساختمان، بیش‌ترین تأثیر را بر روی سقف می‌گذارد.
به‌عنوان‌مثال اگر نیروی زیادی بر سقف سنگین وارد شود، پاسخ سقف به این نیرو شدیدتر خواهد بود. به طبع خسارت بیش‌تری به ساختمان و سقف وارد می‌شود؛ بنابراین طراحی این سبک یکی از مواردی است که به‌کارگیری آن را مورد توجه قرار داده است.
یکی از موضوعات برجسته‌ای که در اجرای این نوع از دال مشاهده می‌شود این است که تعداد ستون‌ها کاهش می‌یابد. شاید تصور کنید که در برابر لرزش‌هایی مانند زلزله مقاومت کافی را نخواهد داشت و از نظر ایمنی ارزش اجرا را ندارد. در این طرح برای پیشگیری از این امر از تیرهای فرعی یا دیوارهای برشی بیشتر استفاده می‌شود. به همین دلیل نیز ضخامت دال مجوف در مقایسه با دیگر انواع سقف‌های معمولی کاهش‌یافته است.
انتخاب و اجرای دال مجوف چه تفاوتی را ایجاد می‌کند؟
اگر سقفی که برای ساختمان خود در نظر گرفته‌اید جزو انواع دال‌های مجوف نیست، علاوه بر هزینه زیادی که برای مصالح صرف می‌شود، زحمت زیادی برای ساخت و اجرا شامل حال افراد و سازنده می‌شود. در ادامه به برخی از مزایایی که اجرای این سازه در زمینه‌های اقتصادی، معماری، اجرایی و فنی به همراه خواهد داشت، اشاره شده است.
- بر اساس موادی که در ساخت آن به‌کاررفته است، در برابر صدا، حرارت و لرزش در نقش عایق خوبی عمل می‌کند.
- توانایی مقاومت بالا و ایزوله بودن در برابر حریق و زلزله
- با قرارگیری دولایه دال به‌صورت مشبک در قسمت بالایی و پایینی سقف مجوف، میزان مقاومت در بالای دال افزایش می‌یابد. در نتیجه نیروهای وارد شونده از بیرون قدرت خود را به عناصر جانبی منتقل می‌کنند.
- برای ساخت این سقف نیاز به مصالح خاصی نیست. تنها با استفاده از میل‌گرد، بتن و مواد پرکننده میانی می‌توان آن را ساخته و اجرا نمود.
- برای هر منطقه‌ای با هر شرایط آب‌وهوایی مناسب است.
- به تیرچه، یونولیت و کابل برای اجرای اسکلت آن نیازی نیست.
- با داشتن دال مجوف می‌توانید حتی ستون‌ها را به‌صورت نامنظم قرار دهید.
- کاهش تعداد ستون‌های مورد نیاز و گسترش فضای مطلوب و آزادی در اجرای هر نوع معماری
- به‌طورکلی به دلیل ماهیتی که دارد، وزن پایینی دارد و سبک است. در نتیجه جابه‌جایی آن بسیار راحت است. درنتیجه سرعت اجرای آن نیز بالا می‌رود.
- با وجود اینکه دارای وزن سبک و ضخامت کمی است اما تحمل بار بیشتر و همچنین استحکام زیادی دارد.
- افزایش تعداد تیرهای فرعی باعث افزایش دهانه و همچنین کاهش ضخامت دال می‌شود.
- به دلیل ضخامت کم آنها ارتفاع مفید طبقات نیز افزایش می‌یابد.
- امکان حذف تیرها و آویزها وجود دارد.
مزایای اجرای دال مجوف
یکی از بارزترین مزایای اجرای دال مجوف، هزینه پایین و مناسب آن نسبت به سایر روش‌های اعمال سقف ساختمان از نقطه‌نظرهای گوناگون است. برای ساخت و اجرای یک سقف از روش‌های معمولی مصالح و فعالیت‌های زیادی نیاز است. با انتخاب سازه دال در هزینه‌های زیر به‌شدت صرفه‌جویی می‌شود:
- کاهش هزینه‌های نصب سقف
- با کاهش نیاز به ستون‌های داخلی ساختمان، هزینه ساخت و نصب آنها نیز عملاً از بین می‌رود.
- میزان مصالح مصرفی مانند میل‌گرد و بتن در این روش همچنان پایین است؛ درنتیجه هزینه خرید این موارد نیز کاهش می‌یابد.
- حجم فعالیت‌های زیرساختی مانند نازک‌کاری یا لوله‌کشی موردنیاز در سقف، با این روش در حد پایینی است. همچنین آنها به روشی ساده، بدون دردسر و پیچیدگی انجام می‌شوند.
- هزینه قالب‌بندی برای شکل ظاهری سقف با انتخاب دال در مقایسه با روش معمولی اختلاف بسیاری دارد.
با این اوصاف به‌کارگیری دال مجوف به‌جای دال تیرهای معمولی برای سازندگان امکانات و شرایط بسیار مناسبی را از هر نظر فراهم می‌سازد. البته که برای ساخت و اجرای سقف که از درجه بالایی از اهمیت برخوردار است، درنظرگرفتن تمام جوانب مثبت و منفی، سپس ارزیابی آنها با شرایط موجود از مواردی هستند که باید با منطق و مشاوره از کارشناسان و افراد باتجربه انجام شود.
معایب به‌کارگیری دال مجوف چیست؟
دال مجوف علاوه بر مزایایی که دارد دارای معایبی است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
یکی از اصلی‌ترین مشکلات این است که اجرای چنین سازه‌ای حتماً باید زیر نظر کارشناسان و نیروی کار متخصص و حرفه‌ای انجام گیرد. بدین ترتیب نیازمند دقت بالایی در حین جابه‌جایی و اجرا است. در مورد تعمیرات آنها نیز به همین منوال است. تعمیرات آن باید توسط افراد بامهارت انجام گیرد؛ زیرا تعمیر کردن آن روندی به نسبت دشواری دارد. این شاید کمی هزینه‌های نیروی انسانی را تحت‌تأثیر قرار دهد و یا یافتن آنها کمی دشوار به نظر آید.
شرایط دال مجوف و الزامات آن با برخی از قوانین و مقرراتی که از سوی اتحادیه در نظر گرفته شده است، همخوانی ندارد. برخی از افراد برای هرچه استانداردسازی بیشتر بر اساس قوانینی که در آیین‌نامه ذکر شده است، دال مجوف را برای اجرا در نظر نمی‌گیرند. بااین‌حال باتوجه‌به ویژگی‌های بسیار مناسبی که دال مجوف دارد و همچنین کاهش قابل‌توجهی از هزینه‌ها در مرحله سقف‌سازی، همچنان این شیوه از طراحی سقف در اولویت انتخاب قرار می‌گیرد.
دال مجوف در سازه‌ها به چه صورتی اعمال می‌شود؟
در وهله اول برای اجرای آن یک سازه باید زیرسازی برای سقفی که در نظر گرفته می‌شود، انجام شود. زیرسازی‌هایی که برای سقف انجام می‌شود تقریباً روند مشابهی را دارند.
در حال حاضر هدف، شرح این مورد نیست؛ اما به‌طورکلی و خلاصه به این صورت انجام می‌شود که داربست‌ها به ستون‌ها با استفاده از سیم نجاری متصل می‌شوند. سپس از طرفی دیگر لوله‌های داربست به جک‌هایی به‌صورت T شکل وصل می‌شوند. قبل از بتن‌ریزی نیز از استحکام اتصال جک‌ها و فاصله استاندارد آنها باید اطمینان کامل را داشت. البته که نحوه توضیح این زیرسازی به این سادگی و مختصری نیست و موارد زیادی در حین کار باید انجام شود.
حال نوبت به توضیح دلیل استفاده از عناصر پرکننده‌ای است که در ابتدا به آن اشاره شد. برای اجزای پرکننده درون دال مجوف از عناصری استفاده می‌کنند که وزن سبکی داشته باشند. وجود پرکننده‌ها باعث افزایش ارتفاع دال و همچنین کاهش و یا ثبت ماندن وزن دال می‌شود.
در اجرای دال پس از زیرسازی به‌صورت ردیفی آرماتورهایی در بالا و پایین عناصر پرکننده قرار می‌گیرند. سپس، بتن‌ریزی سقف به شکلی پیوسته باید انجام گیرد. این تنها توضیحات اجمالی جهت آشنایی با روند کار اعمال دال مجوف است و مراحل با جزئیات بیش‌تری باتوجه‌به شرایط انجام خواهد شد. این را هم در نظر داشته باشید که اجرای طرح سازه دال باتوجه‌به نوع پرکننده متفاوت خواهد بود.
انواع دال مجوف کدام‌اند؟
دال مجوف را می‌توان به 2 دسته کلی تقسیم کرد. طرح اول با قالب دائمی و غیردائمی. وزن انواع دال‌هایی دائمی نسبت به غیردائمی، بیشتر است.
قالب‌های دائمی یا ماندگار همان حفره‌هایی هستند که درون سقف دیده می‌شود. بعد از عملیات بتن‌ریزی این قالب‌ها مدفون می‌شوند و ماندگار خواهند شد. از انواع دال‌های مجوف با ساختار قالب دائمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یوبوت
- کوبیاکس
- بابل دک
قالب‌های غیردائمی درست عکس عملیاتی که در بالا توضیح داده شد، تولید می‌شوند. در این نوع پس از بتن‌ریزی قالب‌ها بیرون آورده می‌شوند و می‌توان در سقف‌های بعدی نیز استفاده کرد. در این صورت مصالح باقی‌مانده در سقف تنها میل‌گرد و بتنی است که در ابتدا وجود داشته است.
به دلیل نحوه تولید این سازه‌ها، در هنگام حریق مقاوم‌تر و ماندگاری بالایی دارند.از رایج‌ترین نوع دال مجوف با قالب غیردائمی، نوع سقف وافل است که در ادامه بیشتر بررسی خواهد شد.
همان‌طور که در قبل نیز اشاره شد، انواع مختلفی که معرفی شد باتوجه‌به اشکال مختلف اجزای پرکننده این سازه متمایز می‌شوند.
یوبوت
مکعب مستطیل در جایگاه عنصر پرکننده این طرح قرار دارد. استفاده از این شکل باعث شده است که توانایی تحمل بار به‌صورت گسترده‌ای چیزی تا حدود 100 کیلوگرم امکان‌پذیر شود.
جنس قالب‌های به‌کارگرفته‌شده از پلی‌پروپیلن بازیافت شده است. از اصلی‌ترین دلایل محبوبیت دال مجوف یوبوت این است که فضای کمتری را اشغال می‌کند. مزیت‌های دیگر عبارت‌اند از:
- هزینه حمل‌ونقل پایین
- مناسب ایجاد دهانه‌های بزرگ بدون وجود تیر
- به دلیل سبک بودن، سرعت چیدمان افزایش می‌یابد.
- انعطاف‌پذیری در انتخاب و طراحی فضای معماری به علت مجزا بودن قالب‌ها
کوبیاکس
اجزایی که تحت عنوان حذف فضای میان‌تهی در این نوع به کار گرفته می‌شوند شکلی کروی دارند. این کره‌ها از جنس پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن هستند که در یک شبکه توری مانند فلزی قرار می‌گیرند. هدف نوع کوبیاکس ایجاد فضای خالی میان دال است که باعث کاهش وزن این نوع سازه می‌شود. سبک بودن و درنتیجه کاهش بار مرده در این نوع باعث شده است که در دهانه‌های بلندتر بهتر اجرایی شوند.
کوبیاکس خود به 2 دسته سطح گرد و تخت از نظر شکل اجزای پرکننده تقسیم می‌شود که به طبع هرکدام از آنها نیز مزایایی دارد. شکل گرد آن برای دهانه‌های عریض بتنی بسیار مناسب است. همین امر باعث پایین آمدن وزن ساختمان می‌شود.
نوع تخت آن برای دال‌های بتنی که ارتفاع کمی دارند مناسب است. همچنین با کاهش در مصرف بتن و هزینه‌های ساختمان‌سازی از نظر جابه‌جایی مقرون‌به‌صرفه است. از دیگر ویژگی‌های برجسته آن نیز قابلیت بازیافت این گوی‌های تخت هستند.
بابل دک
شکل عناصر پرکننده این دال نیز کروی است. با این تفاوت که به شکل پانل و ابعاد دلخواه ساخته می‌شوند. این قالب‌ها داخل شبکه دوطرفه از میل‌گردها قرار می‌گیرند. درنتیجه به‌صورت دالی دوطرفه ایجاد می‌شود که باعث تقسیم بار از دو طرف می‌شود. جنس این گوی‌ها همانند نوع قبلی از پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن است. این گوی‌ها در فضای درون پانلی که قرار گرفته‌اند ثابت هستند و اصلاً تغییر مکان نمی‌دهند.
با اجرای آن در بنای موردنظر وزن کل ساختمان حدود چند درصدی کاهش می‌یابد. به همین دلیل یکی از محبوب‌ترین و درعین‌حال نوآورانه‌ترین نوع دال مجوف شناخته می‌شود.
دال مجوف از نوع قالب غیردائمی – سقف وافل
این قالب‌ها باتوجه‌به شکل قابلمه‌ای و تشابهی که با وافل خوراکی دارند به نام وافل مرسوم شده‌اند. جنس این قالب‌های وافل پلی‌پروپیلن است. سقف دال مجوف با قالب غیردائمی یکی از اقتصادی‌ترین نوع سقف محسوب می‌شود. علاوه بر کاهش وزن بهینه‌ای که بر اثر ساختار آنها به وجود می‌آید، مقاوم و مستحکم بودن آن دلیلی است برای موردتوجه واقع‌شدن آن. از ویژگی‌های اجرای سقف وافل:
- تأسیسات و لوله‌های ساختمان را می‌توان به‌راحتی در سقف تعبیه کرد.
- باتوجه‌به طراحی و شرایط ساختمان، ابعاد مختلف با ارتفاع‌های گوناگونی از قالب‌ها در دسترس هستند.
- مراحل و عناصر غیراقتصادی در روند ساختمان‌سازی؛ مانند تیرچه‌های اضافی و جوشکاری میل‌گردها حذف می‌شوند.
- زیرسازی‌ها و اجرای آن به دلیل سبک بودن قالب‌ها ساده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شوند.
- قالب‌های وافل قابلیت استفاده مجدد در تولید و اجرای سقف‌های دیگر را دارند.
- فضای کمتری را اشغال می‌کنند.
کدام نوع از دال مجوف بهتر است استفاده شود؟
همان گونه که از توضیحات هرکدام و مزایایی که ایجاد می‌کنند، صحبت شد؛ در یک نتیجه کلی این‌گونه می‌توان برداشت کرد که سقف‌هایی که با قالب غیردائمی تولید می‌شوند، به دلیل آنکه قالب‌ها درون سقف باقی نمی‌مانند می‌توان برای پروژه‌های دیگر از آنها استفاده کرد. این خود دلیلی است برای کاهش وزن سازه و هزینه‌ای برای خرید قالب‌ها باید صرف شود؛ بنابراین برتری را می‌توان به دال مجوفی که با قالب غیردائمی اجرا می‌شود نسبت داد.
جمع‌بندی
دال مجوف فناوری جدیدی در عرصه اجرای سقف در ساختمان‌سازی است. ماهیت این دال براین‌اساس است که به شیوه‌های مختلفی حفره‌هایی ایجاد شود. فضاهای توخالی موجود در این سازه‌ها را با عناصر گوناگونی با جنس‌های متفاوتی پر می‌کنند. دال مجوف انواع مختلفی دارد که هرکدام از آنها مزیت‌های خاص خود را دارند.
بااین‌وجود هدف اصلی از تولید و اجرای طرح سازه دال کاهش هزینه‌ها و وزن ساختمان است. بدین ترتیب افراد به‌راحتی می‌توانند سقف سازه خود را اجرایی کنند و همچنین بازده بالایی نیز ایجاد کنند. در این مقاله سعی شد ابهامی درباره سؤال دال مجوف چیست؟ باقی نماند و به طور کامل توضیحات لازم برای آشنایی ذکر شود.
نظرات کاربران