آیا با اقتصاد فرش ایرانی در دوره‌های مختلف آشنایی دارید؟
در زمان‌های قدیم، زمانی که مردم شروع به تولید و ساخت فرش کردند؛ ابتدا این کار را برای رفع نیازهای خود انجام می‌دادند. با گذشت زمان و پیشرفت مردم در زمینه تولید فرش، این کار به‌مرورزمان به یک منبع درآمد خوب برای خانواده‌ها تبدیل شد که از راه خرید و فروش آن، زندگی روزمره خود را می‌گذراندند.
هرچه زمان روبه‌جلو حرکت می‌کرد؛ فرش‌بافی در میان مردم بیشتر رواج پیدا می‌کرد و خریدوفروش آن هم بیشتر از قبل می‌شد. طولی نکشید که این خریدوفروش به مرزهای خارج کشور هم رسید و در اقتصاد آن تاثیر زیادی گذاشت. همین امر باعث شد که کشورها برای رونق اقتصاد خود به فکر صادرات فرش به کشورهای دیگر بیفتند.
در این مقاله از مجله خوبو قصد داریم به بررسی اقتصاد فرش در دوره‌های مختلف بپردازیم تا هرچه بیشتر با این حوزه آشنا شوید. پس در ادامه مطلب همراه ما باشید.
اهمیت فرش در اقتصاد ایران
در گذشته فرش‌بافی از مجموعه هنرهای مختلف از جمله: نگارگری، خط، نقاشی، مینیاتور، سیاه‌قلم و… تشکیل شده و بعدها به یکی از منابع تأثیرگذار در اقتصاد کشور تبدیل شد. اکنون در کشور ایران، صادرات فرش در بین صادرات غیرنفتی حرف اول را می‌زند و تأمین‌کننده اعتبار جامعه است.
از دلایل اصلی که کشور ایران توانست یکی از صادرکنندگان فرش باشد می‌توان به دسترسی راحت به مواد خام اولیه و نیروهای انسانی خلاق و مستعد اشاره کرد. همه این‌ها در کنار هم شرایط لازم را برای صادرات فرش مهیا کرد.
عمل فرش‌بافی علاوه بر صادرات به کشورهای خارجی و وارد شدن ارز به چرخه اقتصادی، باعث به‌وجودآمدن فرصت‌های شغلی و رونق گرفتن مشاغل دیگر مانند: رنگرزی، ابزار کار، بازاریابی فروش داخلی و خارجی، رفوگری و… شد. در نتیجه فرش‌بافی و صادرات آن، هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم در نحوه زندگی افراد نقش مهمی را ایفا کرده است.
نقش فرش در اقتصاد دوره‌های مختلف
تولید فرش در طول تاریخ تا به امروز که تبدیل به یک کالای مهم اقتصادی شده، دوران پرفراز و نشیبی را طی کرده است. در سده‌های پیش از میلاد بود که مردم با کشاورزی و دامداری مواد اولیه قالی‌بافی و سایر وسایل دست‌ساز را تأمین می‌کردند و علاوه بر تولید وسایل مورد نیاز خود، شروع به خرید و فروش آن کردند و منبع درآمد خوبی برای خود به وجود آوردند.
این کالای مهم و باارزش، در دوره‌های مختلف ارزش و اعتبار خاصی داشته که در ادامه مطلب به بررسی آن در این دوره‌های مختلف می‌پردازیم.
فرش‌بافی در دوره ساسانیان
در دوره ساسانیان، فرش‌بافی به زیبایی خاص و منحصربه‌فردی رسید که تا به امروز این زیبایی در نقش‌ونگار فرش‌ها به‌جامانده است. در زمان حکومت ساسانی، هنگام بافت فرش‌ها، نقش‌های زیبایی از باغ‌ها، گل‌ها، پرندگان و رودهای جاری را بر روی آن‌ها به نمایش می‌گذاشتند. این کار زیبایی شگفت‌انگیزی به فرش می‌داد.
همچنین در تولید فرش‌ها از طلا و نقره استفاده می‌کردند و نخ‌های ابریشمی هم با استفاده از سنگ‌های گران‌قیمت تزئین می‌شد که این کار زیبایی و ارزش فرش را چند برابر می‌کرد. اما به دلیل وقوع جنگ در زمان ساسانیان تمامی این دست‌باف‌های باارزش نابود شد.
فرش‌بافی در دوران تیموریان
با آغاز دوره تیموریان تولید فرش پیشرفت چشمگیری کرد و می‌توان گفت که عمل فرش‌بافی در این دوره از حکومت به اوج کمال خود رسید. دوره تیموریان با رشد هنر مینیاتور همراه بود که این امر باعث شد تولید فرش، وارد دوره و عصر جدیدی شود. همچنین تأثیر زیادی در رونق اقتصادی کشور بگذارد.
طرح‌های زیبا و چشم نوازی مانند: پیچک و گل به همراه تصاویر حیوانات و پرندگان در این دوره زیبایی فوق‌العاده‌ای به فرش ایرانی دادند.
فرش‌بافی در زمان حکومت صفوی
در زمان حکومت صفویه بود که انقلاب صنعتی اروپا آغاز شد و در آن زمان کشور ایران هم مانند سایر کشورهای اروپایی رشد اقتصادی خوب و چشمگیری داشت. در زمان حکومت صفویان تولید فرش ارزش و اعتبار بالایی پیدا کرده بود تا جایی که از آن به‌عنوان یک هدیه گران‌بها برای کشورهای دیگر استفاده می‌کردند.
ساخت فرش‌ها در این زمان با استفاده از نخ‌های طلا و نقره انجام می‌گرفت که وجود نخ‌های ابریشمی خالص ارزش و اعتبار آن را دوچندان کرده بود. همین امر موجب پیشرفت اقتصاد حکومت صفویه با استفاده از تجارت فرش شد. یکی از مهم‌ترین و زیباترین نقش‌های دوره صفوی شاه‌عباسی نام داشت که الهام گرفته از شهر اصفهان بود.
همان‌طور که گفتیم؛ ساخت فرش و تجارت آن پستی و بلندی‌های زیادی را تجربه کرد. بعد از حمله عرب‌ها در دوره ساسانیان، نوبت به حمله افغان‌ها رسید که خسارت زیادی به صنعت فرش و تولیدکنندگان آن وارد کنند. اما مردم عشایر همچنان به فرش‌بافی پرداختند و اجازه نابود شدن این هنر زیبا را ندادند.
فرش‌بافی در دوره حکومت افشاریه
دوره قاجاریه اوج گرفتن دوباره فرش‌بافی در ایران را به دنبال داشت. تولید فرش‌های زیبا و باارزش باعث شد؛ اقتصاد ایران پیشرفت چشمگیری داشته باشد. ارزش و زیبایی فرش دست‌باف در این دوره از حکومت به حدی بالا رفت که در سراسر جهان از آن به‌عنوان بادوام‌ترین و باکیفیت‌ترین کالای دنیا یاد می‌شد.
فرش‌بافی در دوره قاجار
در آن دوره فرش‌بافی ارزش بالایی پیدا کرد تا جایی که شرکت‌های خارجی اعلام آمادگی کردند که در زمینه تولید فرش، خواستار سرمایه‌گذاری در کشور ایران هستند و سایر کشورها مانند: چین، ترکیه، هند هم به دلیل رونق زیاد فرش، شروع به رقابت با ایران و ساخت فرش در کشور خود شدند.
این دوره را می‌توان عصر و زمان تأثیرپذیری از غرب و کشورهای اروپایی نامید. در این دوره، کشور ایران در زمینه‌ها مختلف فرهنگی، اقتصادی از اروپا تاثیر پذیرفت. صنعت فرش هم از این قاعده مستثنی نبود و در نقش‌ها و شیوه بافت تحول عظیمی پیدا کرد.
این تغییرات برای کشورهای غربی جالب بود که همین امر باعث گسترش تجارت فرش و برپایی نمایشگاه‌های بین‌المللی شد. تمام این‌ها باعث شد فرش ایرانی در سراسر جهان شهرت خاصی پیدا کند.
همچنین بخوانید: تاریخچه فرش ایران ؛ مروری بر دوران‌های مختلف
فرش‌بافی در دوره پهلوی
در دوره پهلوی تولید فرش پیشرفت بیشتری کرد و در اکثر روستاها و شهرها به یک شغل با درآمد خوب تبدیل شد. از مهم‌ترین اتفاقات مربوط به حوزه فرش در دوره پهلوی، می‌توان به تأسیس شرکت فرش اشاره کرد. این کار باعث شد بیش‌ازپیش صادرات فرش رونق پیدا کند.
اما رونق بازار فرش بازهم دچار افت شد که عمده‌ترین دلیل آن این بود که هرکس بر اساس آن چیزی که از اجداد خود یاد گرفته بود؛ مشغول تولید فرش شد. این امر باعث نامرغوب شدن و ازدست‌دادن اصالت فرش ایرانی شد.
پس از جنگ جهانی اول بود که صادرات فرش در دوران پهلوی اوج گرفت اما به دلیل سقوط ارزش سهام آمریکا و بحران بزرگ آن، دوباره نزول کرد. در این دوره شهرهایی از ایران به دلیل قیمت بالای فرش و صادرات عمده آن به اروپا و آمریکا، شغل خود را به فرش‌بافی اختصاص داده بودند.
رضاشاه در آن دوره، مؤسسات غربی را ایرانی کرد و باعث شد سهام شرکت فرش ایران، به مردم کشور واگذار شود. در نتیجه صادرات فرش انحصاری شد و آوازه کیفیت فرش‌های ایرانی به تمام جهان رسید.
تا به امروز فرش دست‌باف ایرانی، یکی از مهم‌ترین کالاها برای صادرات و رونق بخشیدن به اقتصاد کشور به‌حساب می‌آید.
سخن نهایی
تولید فرش دست‌باف از جمله مهم‌ترین کالاهای تأثیرگذار در اقتصاد کشور است که این تأثیرگذاری در طول تاریخ وجود داشته و در ادامه هم خواهد داشت. در این مقاله به بررسی اقتصاد فرش در دوره‌های مختلف پرداختیم و اهمیت آن را در تمام این دوره‌ها بیان کردیم.
اگر درباره صادرات فرش و تأثیر آن در اقتصاد کشور سؤالی دارید؛ از طریق بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
نظرات کاربران