کلاهبرداری پانزی چیست؟

تا حالا برایتان پیش‌آمده است که فردی پیشنهاد یک سرمایه‌گذاری خوب و راحت با سود بالا و تضمین پرداخت آن را در حوزه ساخت‌وساز به شما بدهد؟ یا شنیده‌اید که با استفاده از ربات‌های ماینینگ می‌توان سرمایه شما را چندبرابر کرد بدون آن که درگیر نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال شوید؟ اگر این وعده‌ها را شنیده‌اید و به آن‌ها توجه نکرده‌اید به شما تبریک می‌گوییم، شما از کلاهبرداری پانزی قسر دررفته‌اید. اما اگر نمی‌دانی که کلاهبرداری پانزی چیست و چطور آن را بشناسیم؟ پیشنهاد می‌کنم تا انتهای این مطلب از وب‌سایت خوبو با ما همراه باشید تا شما را آقای پانزی و روش کار آن بیشتر آشنا کنیم.

پانزی چیست؟

کلاهبرداری پانزی یا طرح پانزی (Ponzi) یکی از مرسوم‌ترین روش‌های کلاهبرداری است، این روش بسیار قدیمی است. ولی در سال 1920 توسط کلاهبرداری به همین نام که بیش از 20 میلین دلار کلاهبرداری انجام داد معروف شد. بیشتر کلاهبرداری‌هایی که از این متد استفاده می‌کنند فعالیت خود را برای طولانی‌مدت ادامه می‌دهند و کمتر کسی به آن‌ها شک می‌کند. در این روش کلاهبردار با وعده یک سود بادآورده کلان به روی صحنه می‌آید و اعلام می‌کند که سودی که می‌گوید تضمین شده است؛ چه چیزی از این بهتر؟ اما مشکل از جایی شروع می‌شود که کلاهبردار قصه ما سودی که قول داده است را مرتب پرداخت می‌کند.

 واقعیت این است که در کلاهبرداری پانزی سود از جیب سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود. به طور مثال مردی در یک کلاهبرداری پانزی سرمایه‌گذاری می‌کند، پس از آن یک خانم نیز سرمایه خود را به دست کلاهبرداران می‌سپرد. سودی که به مرد اول پرداخت می‌شود در واقع بخشی پولی است که خانم دوم به‌عنوان سرمایه به کلاهبرداران پرداخته است. این چرخه ادامه پیدا می‌کند تا دیگر سیستم سرمایه جدیدی به دست نیاورد. برخی از این کلاهبرداری‌ها به کمک خود مال‌باختگان بی‌خبر از ماجرا گسترش پیدا می‌کند، جایی که آن‌ها به‌خاطر پرداخت‌های به‌موقع دیگران را نیز تشویق به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

کلاهبرداری پاتزی چگونه کار می‌کند؟

کلاهبرداری پانزی نیاز به دقت و مدیریت بالا دارد؛ این روش مراحل ساده‌ای دارد، ولی اجرای آن نیاز به برنامه‌ریزی‌های دقیق و حساب شده دارد. دلیل آن این است که باید بتوان هزینه‌ها و مبالغ سرمایه و سود را از هم تفکیک و به دیگران پرداخت کرد، به همین خاطر بسیاری از افراد به‌سادگی گول می‌خورند و حتی آن را به دیگران پیشنهاد می‌دهند. در کلاهبرداری با استفاده از طرح پانزی ممکن است با قالب‌های مختلفی روبه‌رو شوید. ولی در به‌طورکلی چهارچوب و مراحلی وجود دارد که در صورت شناسایی آن می‌توانید خود را از دامان کلاهبرداران نجات دهید. این مراحل به شرح زیر است:

• تبلیغات؛
• واریز سود اولیه؛
• ورود سرمایه بیشتر؛
• سرمایه‌گذار جدید نمانده است.

تبلیغات

یکی از اصلی‌ترین ارکان کلاهبرداری پانزی تبلیغات گسترده و البته قانع‌کننده است. در این بخش افراد سعی می‌کنند با استفاده از تکنیک‌های بازاریابی، تبلیغات و درگیرکردن احساسات توجه سرمایه‌گذاران را جلب کنند. بهترین بسترهای برای این کار شبکه‌های اجتماعی است که نیاز به مجوز یا هزینه خاصی ندارد. تبلیغات معمولاً وعده‌های خود را با کلیدواژه‌هایی همچون سرمایه‌گذاری با سودآوری کلان؛ تضمین برای سود بالا، بدون ریسک و خطر، راحتی و سرعت و پول‌دار شدن همراه خواهد بود. پس از آن تعداد کمی با وجود شک مبالغ کوچکی را به این کلاهبرداران پرداخت می‌کنند، اما این پایان ماجرا نیست.

واریز سود اولیه

در این مرحله اتفاقی خواهد افتاد که هیچ‌کس به آن فکر نمی‌کند؛ بر خلاف تصور عموم که انتظار دارند کلاهبرداران پول را برداشته و فرار کنند، سود سرمایه‌گذاری سر موقع و به طور کامل پرداخت می‌شود. عجیب نیست؟ اگر این یک کلاهبرداری است پس چگونه کلاهبرداران مبلغ سود را تهیه می‌کنند؟ در واقع در روش کلاهبرداری پانزی مبالغ سود از طریق پول سرمایه‌گذاری‌های جدید پرداخت می‌شود، با این روش اعتماد افراد جلب می‌شود. به همین دلیل است که کلاهبردارانی که از این روش استفاده می‌کنند باید توانایی مدیریت سیستم را داشته باشند.

ورود سرمایه بیشتر

حال وقت برداشت رسیده است، از سرمایه مردم صحبت نمی‌کنم، منظور من زمانی است که کلاهبرداران برای جلب اعتماد افراد عادی خرج کرده‌اند. افرادی که می‌بینند سود آن‌ها به‌موقع پرداخت شده است خوشحال می‌شوند، همچنین وسوسه می‌شوند که مبلغ بیشتری را وارد چنین سرمایه‌گذاری سودآوری کنند. فکر نکنم کسی باشد که راحت پول درآوردن را دوست نداشته باشد، حتی ممکن است دیگران را تشویق به سرمایه‌گذاری کنند که این خود منبعی برای پرداخت سود سرمایه‌گذاری‌های قبلی خواهد بود. اما این جریان تا کی ادامه خواهد داشت؟

سرمایه‌گذار جدید نمانده است

همان‌طور که گفتیم کلاهبرداری پانزی یک روش طولانی‌مدت است. مراحل فوق به ترتیب و به تعداد بیشتر تکرار می‌شود و سرمایه‌گذاران که سودآوری این روش را حتمی می‌دانند پول بیشتری به آن تزریق می‌کنند. تا جایی که دیگر سرمایه جدیدی وارد بازی نشود یا کلاهبرداران محترم پول درآمده را کافی بدانند. در این مرحله جمع هرآنچه که آخرین افراد سرمایه‌گذاری کرده‌اند و مبلغی که از پول سرمایه‌گذاران قبلی باقی‌مانده است رقم بالایی خواهد شد که در جیب کلاهبرداران خوشحال جای گرفته است.

این فرایند چقدر تکرار می‌شود؟

حتماً از خود می‌پرسید منظور ما از طولانی‌مدت بودن کلاهبرداری پانزی چیست؟ در پاسخ باید بگوییم که حداقل بازه زمانی برای به نتیجه رسیدن این طرح بین 1,5 الی 2 سال است. حتی در برخی موارد دیده شده است که این روش تا 10 سال هم ادامه پیدا کرده است و سرمایه‌گذاران نیز خوشحال از سودهای کلان پرداختی ازهمه‌جابی‌خبر بوده‌اند. شاید هم همین اعتبار مدت‌زمان کارکرد طولانی باعث می‌شود که افراد بیشتری گول روش پانزی را بخورند. حتماً این موضوع را به یاد داشته باشید که سابقه بیشتر به‌تنهایی اعتبار نمی‌آورد.

چگونه گول کلاهبرداری پانزی بازان را نخوریم؟

اگر نگران شده‌اید باید بگوییم که این چیز خوبی است، افراد همیشه باید درمورد سرمایه‌گذاری‌های خود هوشیار باشند تا جلوی ازدست‌رفتن سرمایه‌ای که سال‌ها برای آن زحمت کشیده‌اند را بگیرند. اما خبر خوبی هم در راه است، برخی نکات وجود دارد که با بررسی آن‌ها نه‌تنها خطر کلاهبرداری پانزی که بسیاری از روش‌های دیگر را کاهش می‌دهید. البته که همچنان خطراتی وجود دارد، ولی می‌توان آن‌ها را تا حد زیادی کاهش دارد. در ادامه این مطلب به شما نکاتی را آموزش می‌کنیم تا یک کلاهبرداری پانزی را بشناسید و گول آن را نخورید. این نکات به شرح زیر است:

• سود بالا با تضمین خوب؛
• به افراد ناشناس شک کنید؛
• خواستار شفافیت عملکرد باشید؛
• مجوزها را بررسی کنید.

سود بالا با تضمین خوب

همان‌طور که اشاره کردیم برخی از کلیدواژه‌هایی که در کلاهبرداری‌های پانزی با آن روبرو هستیم، سود بالا و تضمین پرداخت آن است. برخی از کلاهبرداران وعده سودهای 40 و 50 درصدی را به سرمایه‌گذاران می‌دهد. ولی برخی کلاهبرداران حرفه‌ای تنها درصدی بالاتر از سودهای بانکی را پیشنهاد خواهد داد تا جلب‌توجه نکنند. چگونه یک سرمایه‌گذاری می‌تواند رقم بسیار بالاتری را به این راحتی پیشنهاد دهد؟ در این وضعیت اقتصادی و با نوسانات بازار چگونه تضمین می‌کند که سرمایه‌گذاری ضرر نمی‌کند و تنها سود خواهد داد؟

به افراد ناشناس شک کنید

بسیاری از کلاهبردارانی که پانزی یا هر متد دیگری را پیش می‌گیرند شخصیت خود را نمایان نمی‌کنند. برخی حتی تلفنی با شما مکالمه نمی‌کنند و تنها از طریق پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی با شما ارتباط خواهند گرفت. حتی اگر این افرادی را به‌صورت حضوری ملاقات کنید هیچ اوراق هویتی که اسم یا آدرس در آن ثبت شده باشد به شما نشان نخواهند داد. البته نباید به همین راحتی اعتماد کنید. برخی از مدارک جعلی و درستکاری شده استفاده می‌کنند تا با استفاده از هویت‌های قلابی اعتمادها را جلب کنند. حتماً پیش از سرمایه‌گذاری درمورد افراد و اعضای تیم آن‌ها تحقیق کنید.

خواستار شفافیت عملکرد باشید

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلاهبرداری پانزی عدم شفافیت آن است، وقتی از یک طرح پانزی بخواهید که سیستم و روش‌های سرمایه‌گذاری خود را برای شما توضیح دهد جواب مناسبی نخواهید گرفت. بیشتر افراد پاسخ‌های کلی می‌دهند. به طور مثال این که با سرمایه‌گذاری در بازارهای ارز دیجیتال می‌توان چنین سودهایی را دریافت کرد. یا از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های خارجی صحبت می‌کنند که اطلاعات آن‌ها در دسترس نیست. اما معمولاً اگر درخواست شفافیت در کار را بکنید به شما وعده می‌دهند ولی به آن عمل نمی‌کنند.

مجوزها را بررسی کنید

یکی از بهترین روش‌هایی که می‌توان با آن یک طرح پانزی را شناسایی کرد مجوزها است. اگر سرمایه‌گذاری‌ها در داخل کشور انجام می‌شود، طبق قوانین داشتن حداقل یک مجوز برای هر کاری لازم است. توصیه می‌کنم از افرادی که ادعا می‌کنند کسب‌وکار آن‌ها نیاز به مجوز ندارد فرار کنید. باید بدانند که در کشور ما بالغ بر 1582 مجوز وجود دارد و هر فعالیت اقتصادی که مشمول مالیات شود نیاز به داشتن مجوز مربوط به همان حوزه دارد. البته برخی از کلاهبرداران آن‌قدر در حرفه خود پیشرفت کرده‌اند که با کلاه گذاشتن بر سر دولت مجوزها را دریافت می‌کنند، ولی باز هم این اتفاق زیاد نمی‌افتد.

پانزی یا هرمی؛ مسئله این است

شاید بتوان یکی از جنجالی‌ترین کلاهبرداری‌هایی که در ایران اتفاق افتاده است را شرکت‌های هرمی دانست، این سیستم حتی امروزه هم سرمایه قربانیان زیادی را به تاراج می‌برد. اما بسیاری فکر می‌کنند کلاهبرداری پانزی همان کلاهبرداری شرکت‌های هرمی است و شرایط آن را با هم یکی می‌دانند. همین موضوع باعث می‌شود در صورت ندیدن شرایط شرکت‌های هرمی به آن اعتماد کنند و سرمایه خود را به دست کلاهبرداران بسپارند. به همین دلیل در ادامه برخی شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو متد کلاهبرداری را با هم بررسی می‌کنیم.

شباهت پانزی باهرمی

با وجود تفاوت‌هایی که بین دو روش کلاهبرداری پانزی و شرکت‌های هرمی وجود دارد. این دو شباهت‌هایی نیز با هم دارند، یکی از شباهت‌های اصلی این روش‌ها آن است که هر دو وعده یک سرمایه‌گذاری با سود بسیار بالا، راحت و تضمینی را می‌دهند. شباهت دیگری دراین‌بین وجود دارد و آن بسته بودن طرح به تعداد افرادی است که وارد چرخه می‌شوند. ولی این شباهت برای متقاضیان نمایان نمی‌شود تا به آن شک نکنند. اما همان‌طور که اشاره کردیم تفاوت‌های روش پانزی و هرمی بسیار بیشتر از شباهت‌های آن‌ها است و نباید این دو را با هم یکی دانست.

شباهت‌های بین کلاهبرداری پانزی و هرمی:

• وعده سود کلان، راحت و تضمینی؛
• افزایش سرمایه‌گذاری باعث تداوم کار می‌شود.

تفاوت پانزی با هرمی

شاید بتوان گفت کلاهبرداری پانزی نقطه مقابل شرکت‌های هرمی است. در روش پانزی برخلاف هرمی به‌جای خرید سرمایه‌گذاری انجام می‌شود، یعنی پولی که از متقاضی دریافت می‌شود برای یک کالای بی‌ارزش نیست. همچنین در طرح هرمی افراد باید کسی را معرفی کنند تا سود بیشتری ببرند، ولی در سیستم پانزی از فرد چنین چیزی درخواست نخواهد شد. یکی دیگر از تفاوت‌های پانزی و هرمی در قوانین است، در صورت شناسایی طرح‌های پانزی به‌سرعت با آن برخورد قانونی خواهد شد. ولی طرح‌های هرمی ممکن است با خلأهای قانونی کسب‌وکاری کاملاً قانونی به راه‌اندازند.

• از فرد خواسته نمی‌شود کسی را به سیستم معرفی کند؛
• به‌جای خرید به فرد وعده سرمایه‌گذاری داده می‌شود؛
• پانزی صددرصد غیرقانونی است ولی هرمی ممکن است قانونی باشد.

تأثیر ارزهای دیجیتال بر طرح پانزی

یکی از نکاتی که کلاهبرداری پانزی را ساده‌تر کرده است، روی کار آمدن ارزهای دیجیتال است. ارزهای دیجیتال امکان انجام تراکنش و جابه‌جایی پول بدون ثبت اطلاعات فردی و پیگیری را فراهم می‌کنند. این یعنی فرد کلاهبردار می‌تواند به‌راحتی و بدون آن که ردی از خود به‌جای گذارد نقشه خود را عملی کند. حتی برخی از افراد با وعده سرمایه‌گذاری در بازارهای ارز دیجیتال یا سرمایه‌گذاری در بانک‌های خارجی و حتی عدم پرداخت مالیات متقاضیان را وادار به پرداخت از این‌طوری می‌کنند. البته روش‌های دیگری و هم برای استفاده از کلاهبرداری پانزی وجود دارد، ولی امروزه مرسوم‌ترین آن‌ها ارز دیجیتال است.

جمع‌بندی

از پیش از سال‌های 1920 که کلاهبرداری به نام پانزی با این روش 20 میلیون دلار سرمایه مردم را دزدید همچنان متد کلاهبرداری پانزی استفاده می‌شود. ولی مراحل آن همچون تبلیغات با وعده سود کلان و تضمینی، واریز سود اولیه برای جلب اعتماد، دریافت سرمایه و سرمایه‌گذاران بیشتر و در انتها پایان فرایند با پایان سرمایه‌گذاری دست‌نخورده باقی‌مانده است. البته راه‌هایی برای شناسایی این کلاهبرداری‌ها وجود دارد که شامل توجه به عجیب بودن سود بالا، توجه به هویت افراد پشت پرده، پیگیری شفافیت سیستم سرمایه‌گذاری و مجوزهای مجموعه می‌شود.