مهم‌ترین عوامل ایجاد زخم معده و درمان آن

معده، یک اسید قوی برای کمک به هضم غذا و محافظت در برابر میکروب‌ها تولید می‌کند. برای محافظت از بافت‌های بدن در برابر این اسید، معده لایه ضخیمی از مخاط ترشح می‌کند. لایه مخاطی اگر فرسوده شود و عملکرد مؤثر خود را از دست بدهد، اسید می‌تواند به بافت معده آسیب برساند و باعث ایجاد زخم شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از هر 10 نفر، 1 نفر در مقطعی از زندگی خود دچار زخم معده یا روده کوچک می‌شود. زخم معده نسبتاً به راحتی قابل درمان است، اما اگر به موقع درمان نشود می‌تواند مشکلات قابل‌توجهی ایجاد کند. در این مقاله، به علائم و عواملی که منجر به ایجاد زخم معده می‌شود و همچنین راه‌های تشخیص و درمان آن اشاره می‌کنم.

زخم معده چیست؟

هیچ مدرک روشنی وجود ندارد که نشان دهد، استرس ناشی از زندگی مدرن یا رژیم غذایی ثابت مانند فست فود باعث ایجاد زخم در معده و روده کوچک می‌شود، اما با این وجود این زخم‌ها در جامعه ما رایج هستند. زخم معده، شامل سوراخ یا پارگی در پوشش محافظ اثنی‌عشر (قسمت فوقانی روده کوچک) یا معده است-مناطقی که با اسیدها و آنزیم‌های معده در تماس هستند. زخم اثنی‌عشر، شایع‌تر از زخم معده است. زخم‌های مری نسبتاً نادر هستند که در مری یا لوله بلع ایجاد می‌شوند و اغلب در نتیجه قرار گرفتن در معرض داروها مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها یا ضدالتهاب‌ها یا سوء مصرف الکل ایجاد می‌شوند.

در گذشته‌ای نه چندان دور، متخصصان بر این باور بودند که این‌گونه زخم‌ها در نتیجه استرس و یا ژنتیک برای ترشح بیش از حد اسید معده و عادات سبک زندگی از جمله: زیاده‌روی در مصرف غذاهای فرآوری شده و چرب، الکل، کافئین و تنباکو ایجاد می‌شوند. اعتقاد بر این بود که چنین تأثیراتی، به تجمع اسیدهای معده کمک می‌کند که پوشش محافظ معده، دوازدهه یا مری را فرسایش می‌دهد. عوامل دیگری بر ایجاد زخم معده تأثیر دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنم.

دلایلی که منجر به بروز زخم معده می‌شود

اگرچه استرس یا مصرف غذاهای خاص می‌تواند باعث ایجاد زخم معده شود، اما مطابق با تحقیقات علمی، عوامل دیگری نیز در بروز این مشکل نقش دارد، از جمله:

• داروهای ضد درد NSAID
• باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)

مسکن‌ها

از علل اصلی بیماری زخم معده، استفاده از NSAID ها است، گروهی از داروهایی که برای تسکین درد استفاده می‌شود. NSAIDs می‌تواند در لایه مخاطی و در دستگاه گوارش از بین برود. این داروها پتانسیل ایجاد زخم معده را دارند:

• آسپرین
• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• NSAIDهای تجویزی

همه کسانی که از NSAID استفاده می‌کنند، دچار زخم معده نمی‌شوند. استفاده از NSAID همراه با عفونت هلیکوباکتر پیلوری خطرناک‌ترین کا‌ر است. افرادی که هلیکوباکتر پیلوری دارند و به طور مکرر از NSAID استفاده می‌کنند، احتمال آسیب به لایه مخاطی در آن‌ها بیشتر است و این آسیب می‌تواند شدیدتر هم باشد. ایجاد زخم ناشی از استفاده از NSAID نیز در موارد زیر افزایش می یابد:

• مصرف دوزهای بالای NSAID ها
• سن 70 سال یا بیشتر
• جنسیت زن
• مصرف داروهای NSAID با کورتیکواستروئیدها (داروهایی که ممکن است پزشک برای آسم، آرتریت یا لوپوس تجویز کند) به طور همزمان
• مصرف داروهای NSAIDs به طور مداوم و برای مدت طولانی
• داشتن سابقه بیماری زخم معده

باکتری هلیکوباکتر پیلوری

هلیکوباکتر پیلوری معمولاً معده را آلوده می‌کند. حدود 50 درصد از جمعیت جهان، عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارند و اغلب بدون هیچ علامتی است. محققان بر این باورند که افراد می‌توانند هلیکوباکتر پیلوری را از فردی به فرد دیگر به خصوص در دوران کودکی منتقل کنند. باکتری هلیکوباکتر پیلوری به گونه‌ای عمل می‌کند که به لایه مخاطی در دستگاه گوارش می‌چسبد و باعث التهاب یا تحریک مخاط معده می‌شود.

در چنین شرایطی، این می‌تواند باعث از بین رفتن پوشش محافظ معده شود. این وضعیت، یک مشکل جدی ایجاد خواهد کرد، زیرا معده شما حاوی اسید قوی برای هضم غذا است. بدون لایه مخاطی برای محافظت از آن، اسید می‌تواند وارد بافت معده شود. با این حال، برای اکثر افراد وجود هلیکوباکتر پیلوری، تأثیر منفی ندارد. فقط 10 تا 15 درصد از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری در نهایت دچار زخم معده می‌شوند.

دلایلی که کمتر رایج هستند

به ندرت، عوامل دیگر باعث بیماری زخم معده می‌شود. افراد ممکن است پس از موارد زیر دچار زخم شوند:

• به شدت بیمار بودن در اثر عفونت‌ها یا بیماری‌های مختلف
• انجام عمل جراحی
• مصرف سایر داروها مانند استروئیدها
• در صورت داشتن یک بیماری نادر به نام سندرم زولینگر-الیسون (گاسترینوما)، بیماری زخم معده نیز ممکن است رخ دهد. این وضعیت توموری از سلول‌های تولید کننده اسید در دستگاه گوارش تشکیل می‌شود. این تومورها می‌توانند سرطانی یا غیرسرطانی باشند.

علائم و نشانه‌های زخم معده

علامت اصلی زخم معده، سوء هاضمه است که باعث درد یا ناراحتی در ناحیه معده می‌شود. این علامت را می‌توان با سوزش سر دل اشتباه گرفت که می‌تواند همزمان رخ دهد. رفلاکس اسید یا بیماری رفلاکس معده ممکن است باعث سوزش سر دل شود. این بیماری، کمی بالاتر از معده ایجاد می‌شود و افراد آن را در قسمت پایین قفسه سینه احساس می‌کنند. علائم زخم معده نسبت به سوزش سر دل مشخص‌تر است، اما علائم هنوز می‌توانند مبهم باشند. زخم معده همچنین تمایل به ایجاد درد سوزشی یا مبهم در مرکز شکم دارد. برخی از افراد ممکن است احساس گرسنگی را توصیف کنند. علائم دیگر عبارت‌اند از:

• کاهش وزن ناگهانی
• تهوع و استفراغ
• نخوردن غذا به دلیل درد
• آروغ زدن
• نفخ
• احساس سیری و مشکلات در نوشیدن مایعات به اندازه معمول
• مدفوع خونی یا سیاه و قیری رنگ
• درد قفسه سینه
• خستگی

برخی از زخم‌های معده مورد توجه قرار نمی‌گیرند و هیچ گونه درد معمولی از نوع سوء هاضمه را نشان نمی‌دهند. این زخم‌ها کمتر شایع هستند و پزشکان پس از شروع خونریزی، درمان را شروع می‌کنند. برخی از زخم‌ها می‌توانند باعث ایجاد حفره در دیواره معده شوند که نشانه یک وضعیت جدی و حاد است. علائم زخم معده اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کند و تشخیص آن دشوار است.

بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای برای افرادی که به زخم معده مبتلا هستند

رژیم غذایی ویژه مبتلایان به زخم معده، برای کمک به کاهش درد و تحریک ناشی از زخم معده، زخم دردناک در پوشش معده، مری یا روده کوچک در نظر گرفته می‌شود. غذاها یا نوشیدنی‌ها معمولاً باعث ایجاد زخم معده نمی‌شوند، در نتیجه نمی‌توانند آن را درمان کنند. با این حال، برخی از غذاها به ترمیم بافت آسیب‌دیده کمک می‌کنند، در حالی که برخی دیگر زخم شما را تحریک می‌کنند و لایه محافظ طبیعی دستگاه گوارش شما را در معرض آسیب قرار می‌دهد.

مواد غذایی مفید برای مبتلایان به زخم معده

از آنجایی که اکنون باکتری هلیکوباکتر پیلوری، به عنوان یکی از عوامل مهم تشکیل زخم معده شناخته شده است، دانشمندان در حال بررسی این هستند که چه غذاهایی ممکن است در مبارزه با عفونت نقش داشته باشند. علاوه بر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای مسدودکننده اسید که توسط پزشک برای درمان زخم شما توصیه شده است، خوردن این غذاها ممکن است در برابر باکتری‌های عامل زخم نیز مفید باشد:

• گل‌کلم
• کلم
• تربچه
• سیب
• بلوبری
• تمشک
• توت‌فرنگی
• گیلاس
• فلفل‌دلمه‌ای
• هویج
• کلم‌بروکلی
• سبزیجات برگ‌دار مانند کلم‌پیچ و اسفناج
• غذاهای غنی از پروبیوتیک مانند ماست، کفیر و کومبوچا
• روغن زیتون و سایر روغن‌های گیاهی
• عسل
• سیر
• چای سبز بدون کافئین
• شیرین‌بیان
• زردچوبه

آیا مصرف مکمل تأثیری در بهبود علائم دارد؟

اگر زخم معده شما با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود، مصرف مکمل پروبیوتیک را به عنوان بخشی از برنامه غذایی خود در نظر بگیرید. این می‌تواند به کاهش علائم مرتبط با آنتی‌بیوتیک کمک کند. همچنین ممکن است اثربخشی آنتی‌بیوتیک را بهبود بخشد. از پزشک خود بپرسید چه پروبیوتیکی بهتر است همراه با داروهای آنتی‌بیوتیکی خود مصرف کنید. مکمل‌های لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم و ساکارومایسس در افراد مبتلا به زخم هلیکوباکتر پیلوری فوایدی را نشان داده‌اند. عصاره‌های شیرین‌بیان دگلیسیریزه شده (که یک ساعت قبل از غذا مصرف می‌شود) و عصاره‌های کورکومین در برخی از تحقیقات مرتبط با زخم معده، به دلیل اثر آنها بر ضد هلیکوباکتر پیلوری امیدوارکننده بوده است.

غذاهای ممنوعه برای افرادی که زخم معده دارند

برخی از افرادی که زخم معده دارند، رفلاکس اسید نیز دارند. در برخی افراد، برخی از غذاها می‌توانند قسمت تحتانی مری را شل کنند که به اسفنکتر تحتانی مری یا LES معروف است. یک LES آرام، بازگشت اسید به مری را آسان‌تر می‌کند و باعث سوزش سر دل، سوء هاضمه و درد می‌شود. غذاهایی که ممکن است رفلاکس اسید را بدتر کنند، عبارت‌اند از:

• قهوه
• شکلات
• غذای تند
• الکل
• غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه‌فرنگی
• کافئین
• پرخوری و خوردن دو تا سه ساعت قبل از خواب
• نوشیدنی‌های الکل
• نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای و نوشابه‌های کافئین‌دار
• شیر
• برخی از گوشت‌ها مانند گوشت‌های بسیار طعم‌دار‌شده، سوسیس‌ها و پروتئین‌های سرخ‌شده یا چرب
• غذاهای پرچرب مانند سوپ‌ خامه‌ای و سس‌های سالاد
• غذاهای تند حاوی فلفل چیلی، ترب کوهی، فلفل‌سیاه و سس‌ها
• غذاهای شور مانند ترشی‌ها، زیتون شور و سایر سبزیجات شور شده
• شکلات

زخم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما ممکن است بتواند تشخیص را فقط با صحبت کردن با شما در مورد علائم شما انجام دهد. اگر دچار زخم معده شده‌اید ولی NSAID مصرف نمی‌کنید، احتمالاً علت آن عفونت هلیکوباکتر پیلوری است. برای تأیید تشخیص، به یکی از این آزمایشات نیاز دارید:

آندوسکوپی

اگر علائم شدید دارید، پزشک ممکن است آندوسکوپی فوقانی را برای تعیین اینکه آیا زخم معده دارید یا نه، توصیه کند. در این روش، پزشک یک آندوسکوپ (لوله‌ای کوچک و روشن با دوربین کوچک) را از گلو و معده شما وارد می‌کند تا ناهنجاری‌ها را بررسی کند.

آزمایشات اچ پیلوری

آزمایش‌های هلیکوباکتر پیلوری، اکنون به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند و پزشک شما درمان را برای کاهش علائم و از بین بردن باکتری‌ها انجام می‌دهد. تست تنفس، ساده‌ترین راه برای کشف هلیکوباکتر پیلوری است. پزشک شما همچنین می‌تواند آن را با آزمایش خون یا مدفوع یا با نمونه‌برداری در طول آندوسکوپی فوقانی جستجو کند.

تست‌های تصویربرداری

به ندرت از تست‌های تصویربرداری مانند اشعه‌ایکس و سی‌تی اسکن برای تشخیص زخم معده استفاده می‌شود. برای انجام این تست، شما باید مایع خاصی بنوشید که دستگاه گوارش را می‌پوشاند و زخم‌ها را برای دستگاه‌های تصویربرداری قابل مشاهده‌تر می‌کند.

بیوپسی آندوسکوپی

در این نوع آندوسکوپی، یک قطعه از بافت معده برداشته می‌شود تا بتوان آن را در آزمایشگاه آنالیز کرد.

روش‌های درمان زخم معده

اگر پزشک فکر می‌کند که فردی زخم معده دارد و اگر مشکوک باشد که علت آن یک NSAID است، ممکن است نوع مسکنی را که فرد استفاده می‌کند تغییر دهد و داروی دیگری مانند پاراستامول را توصیه کند. با این حال، اگر پزشک مشکوک باشد که زخم معده به دلیل باکتری هلیکوباکتر پیلوری است، ممکن است روش آزمایش و درمان را امتحان کند. این روش شامل یک آزمایش غیر تهاجمی، مانند آزمایش تنفس اوره یا آزمایش مدفوع برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری است و در صورت وجود باکتری‌ها، ریشه‌کنی می‌شود. هنگامی که پزشک مشخص می‌کند که چه چیزی ممکن است باعث ایجاد زخم شود، سعی می‌کند علائم آن را با محافظت از اسید در حین بهبودی درمان کند. پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کنند:

• مهارکننده‌های پمپ پروتون که سلول‌های تولید کننده اسید را مسدود می‌کنند.
• مسدود کننده‌های گیرنده H2 که از تولید اسید اضافی توسط معده جلوگیری می‌کند.
• داروهایی که از پوشش معده محافظت می‌کنند، مانند Pepto-Bismol

علائم اغلب پس از درمان به سرعت فروکش می‌کنند. با این حال، پزشکان به درمان ادامه می‌دهند، به خصوص اگر زخم ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد. همچنین اجتناب از نوشیدن الکل، کشیدن تنباکو و مصرف هر گونه غذای محرک در طول درمان مهم است.

درمان های جراحی

در موارد خاص، برای مثال اگر زخم به بازگشت ادامه دهد و به طور کامل بهبود نیابد، خونریزی کند یا از خروج غذا از معده جلوگیری کند، جراحی ممکن است یک گزینه درمان باشد. جراحی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• از بین بردن زخم
• بستن عروق خونی خونریزی دهنده
• دوختن بافت از محل دیگری روی زخم
• بریدن عصب کنترل کننده تولید اسید معده

درمان خانگی زخم معده

درمان مرسوم زخم معده، معمولاً به داروهایی متکی است که می‌توانند عوارض جانبی منفی مانند سردرد و اسهال ایجاد کنند. به همین دلیل، علاقه به درمان‌های جایگزین به طور پیوسته افزایش یافته است و هم توسط متخصصان پزشکی و هم افراد مبتلا به زخم به طور یکسان افزایش یافته است. در ادامه، به تعدادی از این درمان‌های خانگی اشاره می‌کنم:

شیرین‌بیان

شیرین‌بیان، از جمله گیاهان دارویی است که از ریشه خشک‌شده گیاه Glycyrrhiza glabra به دست می‌آید. این یک داروی گیاهی سنتی محبوب است که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. برخی از مطالعات گزارش می‌دهند که ریشه شیرین‌بیان ممکن است دارای خواص پیشگیری کننده از زخم و مبارزه با زخم باشد. به عنوان مثال، شیرین‌بیان ممکن است معده و روده را تحریک کند تا مخاط بیشتری تولید کند که به محافظت از پوشش معده کمک می‌کند. مخاط اضافی همچنین ممکن است به سرعت بخشیدن به روند بهبودی و کاهش درد ناشی از زخم کمک کند.

محققان همچنین گزارش می‌دهند که برخی از ترکیبات موجود در شیرین‌بیان ممکن است از رشد هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری کند. با این حال، مطالعات به طور کلی مبتنی بر استفاده از این ترکیبات به شکل مکمل است. بنابراین، مشخص نیست که یک فرد برای تجربه همان اثرات مفید، چه مقدار ریشه خشک شیرین‌بیان باید مصرف کند. ریشه شیرین‌بیان خشک را نباید با شیرینی یا آب‌نبات با طعم شیرین‌بیان اشتباه گرفت. بعید است که آب‌نبات شیرین‌بیان همان اثرات را داشته باشد و از طرفی، قند بسیار بالایی دارد.

علاوه بر این، برخی از مطالعات تأثیری را با مصرف شیرین‌بیان بر روی زخم معده گزارش نمی‌کنند، بنابراین استفاده از شیرین‌بیان به عنوان یک درمان زخم ممکن است در همه موارد کارساز نباشد. شیرین‌بیان همچنین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و عوارض جانبی مانند درد عضلانی یا بی‌حسی در اندام‌ها ایجاد کند. بنابراین، قبل از مصرف شیرین‌بیان، با پزشک خود صحبت کنید.

آب کلم

کلم، یک درمان طبیعی زخم معده است. طبق گزارش‌ها، پزشکان چندین دهه قبل از اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها برای کمک به بهبود زخم معده در دسترس باشند، از آن استفاده کردند. کلم، سرشار از ویتامین C است؛ آنتی‌اکسیدانی که به پیشگیری و درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کند. این عفونت‌ها، شایع‌ترین علت زخم معده هستند. چندین مطالعه حیوانی، نشان می‌دهد که آب کلم در درمان و پیشگیری از طیف وسیعی از زخم‌های گوارشی، از جمله زخم‌هایی که معده را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مؤثر است. در مطالعات انسانی مشاهده شد که مصرف روزانه آب کلم تازه به درمان زخم معده، مؤثرتر از درمان مرسوم در آن زمان کمک می‌کند.

در یک مطالعه، به 13 شرکت کننده که از زخم معده و دستگاه گوارش فوقانی رنج می‌بردند، حدود یک لیتر (946 میلی‌لیتر) آب کلم تازه در طول روز داده شد. به طور متوسط، زخم‌های این شرکت‌کنندگان پس از 7 تا 10 روز درمان، بهبود یافتند. این 3.5 تا 6 برابر سریع‌تر از میانگین زمان بهبودی گزارش شده در مطالعات قبلی در افرادی است که از یک درمان معمولی پیروی کرده‌اند. در مطالعه دیگری، همان مقدار آب کلم تازه به 100 شرکت کننده مبتلا به زخم معده داده شد که اکثر آنها قبلاً درمان معمولی را بدون موفقیت دریافت کرده بودند. 81٪ در عرض یک هفته بدون علامت بودند. از آنجایی که هیچ یک از این مطالعات اولیه دارونمای مناسبی نداشتند، این امر باعث می‌شود از اینکه آب کلم همان چیزی است که این اثر را ایجاد کرده است، مطمئن نباشیم.

سیر

سیر، یکی دیگر از مواد غذایی با خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی است. مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که عصاره سیر ممکن است بهبود زخم را تسریع کند و حتی احتمال ایجاد آنها را در وهله اول کاهش دهد. علاوه بر این، مطالعات آزمایشگاهی، حیوانی و انسانی همگی گزارش می‌دهند که عصاره سیر ممکن است به جلوگیری از رشد هلیکوباکتر پیلوری که یکی از شایع‌ترین علل زخم معده است، کمک کند. در یک مطالعه اخیر، نتایج نشان داد که خوردن دو حبه سیر خام در روز و به مدت سه روز، به کاهش قابل‌توجهی فعالیت باکتریایی در پوشش معده بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک کرد.

زردچوبه

زردچوبه، یک ادویه آسیای جنوبی است که در بسیاری از غذاهای هندی استفاده می‌شود. کورکومین، ماده فعال زردچوبه، به خواص دارویی نسبت داده شده است. این موارد از بهبود عملکرد رگ‌های خونی تا کاهش خطر التهاب و بیماری قلبی را شامل می‌شود. علاوه بر این، پتانسیل ضد زخم کورکومین اخیراً در حیوانات مورد مطالعه قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که پتانسیل درمانی به ویژه در جلوگیری از آسیب‌های ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارد. همچنین ممکن است به افزایش ترشح مخاط کمک کند و به طور مؤثر از پوشش معده در برابر عوامل تحریک کننده محافظت کند. مطالعات محدودی بر روی انسان انجام شده است؛ در یک مطالعه به 25 شرکت کننده، 600 میلی‌گرم زردچوبه 5 بار در روز داده شد.

چهار هفته بعد، زخم در 48 درصد از شرکت‌کنندگان بهبود یافت. پس از دوازده هفته، 76 درصد از شرکت‌کنندگان بدون زخم بودند. در بخش دیگر، به افرادی که آزمایش هلیکوباکتر پیلوری مثبت بود، 500 میلی‌گرم زردچوبه چهار بار در روز داده شد. پس از چهار هفته درمان، 63 درصد از شرکت‌کنندگان بدون زخم بودند. پس از هشت هفته، این مقدار به 87 درصد افزایش یافت. گفتنی است که هیچ یک از این مطالعات از درمان پلاسیبو استفاده نکردند که تشخیص اینکه آیا زردچوبه عاملی است که باعث بهبود زخم شرکت‌کنندگان شده است، دشوار است. بنابراین، تحقیقات بیشتری موردنیاز است.

صمغ ماستیک یا مصطکی

ماستیک، صمغی است که از درخت Pistacia lentiscus به دست می‌آید که بیشتر به درخت بنه معروف است. درخت بنه به طور کلی در منطقه مدیترانه رشد می‌کند و شیره آن را می‌توان به قطعات جامد نیمه‌شفاف خشک کرد. هنگام جویدن، نرم می‌شود و به یک صمغ سفید مات تبدیل می‌شود. صمغ ماستیک از دیرباز در پزشکی باستان برای درمان اختلالات روده مختلف، از جمله زخم معده و بیماری کرون استفاده می‌کردند. اخیراً، مطالعات حیوانی گزارش داده‌اند که مصطکی ممکن است به عنوان یک درمان طبیعی قوی برای زخم معده عمل کند. علاوه بر این، تحقیقات روی 38 شرکت‌کننده که از زخم معده رنج می‌برند، گزارش می‌دهند که مصرف روزانه 1 گرم ماستیک منجر به کاهش 30 درصدی علائم مرتبط با زخم معده نسبت به دارونما شد.

در پایان دوره دو هفته‌ای مطالعه، زخم‌ها در 70 درصد از شرکت‌کنندگان در گروه ماستیک در مقابل تنها 22 درصد از افراد گروه دارونما بهبود یافتند. به نظر می‌رسد که صمغ ماستیک، فعالیت ضد باکتریایی بر علیه هلیکوباکتر پیلوری نیز دارد. در یک مطالعه اخیر، مصرف 350 میلی‌گرم صمغ ماستیک سه بار در روز و به مدت 14 روز، عفونت هلیکوباکتر پیلوری را 7 تا 15 درصد مؤثرتر از درمان معمولی ریشه‌کن کرد. اگرچه این یافته به طور جهانی در همه مطالعات مشاهده نشده است، اما مصرف طولانی‌مدت ماستیک به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود.

فلفل تند

تصور رایجی در بین افرادی که از زخم رنج می‌برند وجود دارد که خوردن فلفل چیلی به مقدار زیاد ممکن است باعث زخم معده شود. در واقع، اغلب به افرادی که از زخم معده رنج می‌برند توصیه می‌شود مصرف فلفل چیلی را محدود کنند یا به طور کامل از مصرف آن اجتناب کنند. با این حال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این فلفل‌ها بعید است که باعث ایجاد زخم شوند. در مواردی حتی ممکن است به خلاص شدن از شر آنها کمک کنند. این به این دلیل است که فلفل چیلی حاوی کپسایسین است، یک ماده فعال که به نظر می‌رسد تولید اسید معده را کاهش می‌دهد و جریان خون را در پوشش معده افزایش می‌دهد. تصور می‌شود که هر دوی این عوامل به پیشگیری یا بهبود زخم کمک می‌کنند.

کپسایسین موجود در فلفل چیلی همچنین ممکن است به افزایش تولید مخاط کمک کند که می‌تواند پوشش معده را بپوشاند و از آن در برابر آسیب محافظت کند. بیشتر، اگرچه نه همه، مطالعات حیوانی اثرات مفیدی را نشان می‌دهد. با این حال، مطالعات انسانی کمی یافت شد. همچنین، توجه داشته باشید که مطالعات حیوانی به جای فلفل چیلی کامل، از مکمل‌های کپسایسین استفاده کردند. حداقل در یک مطالعه، چنین مکمل‌هایی منجر به درد معده شدیدتر در افراد خاص شد. بنابراین، ممکن است بهتر باشد میزان فلفل مصرفی خود را بر اساس تحمل شخصی تنظیم کنید.

پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها، میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که فواید زیادی برای سلامت بدن دارند. فواید آنها، از بهبود سلامت ذهن گرفته تا سلامت روده، از جمله توانایی آن در پیشگیری و مبارزه با زخم معده است. اگرچه نحوه عملکرد این ترکییب هنوز در حال بررسی است، اما به نظر می‌رسد پروبیوتیک‌ها تولید مخاط را تحریک می‌کنند که با پوشاندن آن از پوشش معده محافظت می‌کند. آنها همچنین ممکن است باعث تشکیل رگ‌های خونی جدید شوند که انتقال ترکیبات شفابخش به محل زخم را آسان می‌کند و روند بهبود را تسریع می‌کند.

جالب توجه است که پروبیوتیک‌ها ممکن است نقش مستقیمی در پیشگیری از عفونت هلیکوباکتر پیلوری داشته باشند. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که این باکتری‌های مفید کارایی درمان مرسوم را تا حدود 150 درصد افزایش می‌دهند، در حالی که اسهال و سایر عوارض جانبی مرتبط با آنتی‌بیوتیک را تا 47 درصد کاهش می‌دهند. غذاهای غنی از پروبیوتیک نسبت به مکمل‌ها در هر وعده، واحدهای تشکیل دهنده کلنی کمتری دارند، اما با این وجود ارزش افزودن به رژیم غذایی خود را دارند. منابع غنی از پروپیوتیک عبارت‌اند از: تمپه، میسو، کفیر، کیمچی، کلم‌ترش و کامبوچا.

آلوئه‌را

آلوئه‌ورا، گیاهی است که به طور گسترده در صنایع آرایشی-بهداشتی، دارویی و غذایی استفاده می‌شود. این گیاه به دلیل خواص ضد باکتریایی و التیام‌بخش پوست، به طور گسترده‌ای شناخته شده است. جالب توجه است که آلوئه‌ورا همچنین ممکن است یک درمان مؤثر در برابر زخم معده باشد. در یک مطالعه، مصرف آلوئه‌ورا به میزان قابل‌توجهی میزان اسید معده تولید شده در موش‌های مبتلا به زخم را کاهش داد. در مطالعه دیگری روی موش‌ها، آلوئه‌ورا دارای اثرات بهبود زخم مشابه با امپرازول، یک داروی رایج ضد زخم بود.

با این حال، مطالعات کمی بر روی انسان انجام شده است. در یکی، یک نوشیدنی غلیظ آلوئه‌ورا برای درمان موفقیت آمیز 12 بیمار مبتلا به زخم معده استفاده شد. در مطالعه دیگری، مصرف آنتی‌بیوتیک با mg/pound 1.4 (3 mg/kg) آلوئه‌ورا در روز به مدت شش هفته به اندازه درمان مرسوم در بهبود زخم و کاهش سطح هلیکوباکتر پیلوری مؤثر بود. مصرف آلوئه‌ورا به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود و مطالعات فوق، نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهد. با این حال، مطالعات بیشتری بر روی انسان موردنیاز است.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

هر کسی که فکر می‌کند ممکن است در معده خود زخم داشته باشد، باید با پزشک مشورت کند. هر گونه علائم معده که بیش از چند روز طول بکشد یا ادامه پیدا کند، نیاز به ارزیابی و درمان دارد. علائمی مانند کم‌خونی، خستگی و تنگی‌نفس، ممکن است نشانه یک زخم با خونریزی خفیف باشد. خونریزی جدی‌تر، یک مشکل پزشکی فوری است، زیرا ممکن است افراد استفراغ خونی کنند یا مدفوع سیاه و چسبنده داشته باشند. سوراخ شدن دیواره معده نیز، یک وضعیت اورژانسی است. بدون درمان سریع، دیواره معده ممکن است عفونی شود. درد ناگهانی معده که بدتر می‌شود، می‌تواند نشان‌دهنده سوراخ شدن معده باشد. به طور کلی، هر نشانه‌ای از ناخوشی بسیار با عفونت، نیاز به درمان در اسرع وقت دارد.

چگونه می‌توان از ابتلا به زخم معده جلوگیری کرد؟

در حالی که استرس و غذاهای تند می توانند علائم زخم معده را بدتر کنند، به نظر نمی‌رسد که احتمال ابتلا به آن را افزایش دهند. اما چند چیز دیگر می‌تواند شانس ابتلا به این بیماری را در شما افزایش دهد، از جمله:

هنگام مصرف مسکن‌ها مراقب باشید

برخی از افراد مبتلا به آرتریت یا سایر بیماری‌هایی که باعث درد مزمن می‌شوند، هفته‌ها یا ماه‌ها از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده می‌کنند تا درد و تورم را کاهش دهند. این داروها می‌توانند بر مخاطی که معده شما را در برابر اسید محافظت می‌کند، تأثیر بگذارند و احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش دهند، مانند: آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم. احتمال ابتلا به زخم معده هنگام مصرف یکی از این موارد بیشتر است، اگر:

• سن بالای 65 سال
• آلوده به باکتری هلیکوباکتر پیلوری
• مصرف بیش از یک NSAID به طور همزمان
• داشتن زخم معده در گذشته
• مصرف یک داروی استروئیدی یا مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)

برای کاهش احتمال ابتلا به زخم معده در حین مصرف NSAID، از کمترین دوز ممکن برای کنترل علائم خود استفاده کنید و به محض اینکه دیگر به آنها نیاز ندارید، مصرف آنها را قطع کنید. داروی خود را با غذا مصرف کنید. همچنین در حین مصرف این داروها، الکل ننوشید. در حالی که از NSAID استفاده می‌کنید، می‌توانید از دارو برای کاهش میزان اسید معده خود استفاده کنید. داروهایی که می‌توانند این کار را انجام دهند، عبارت‌اند از:

• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) مانند اسموپرازول (Nexium)، امپرازول (Prilosec OTC) و پانتوپرازول (Protonix)
• مسدودکننده‌های H2 مانند سایمتیدین (تاگامت)، فاموتیدین (پپسید) و نیزاتیدین

شما همچنین می‌توانید از داروی میزوپروستول (Cytotec) برای افزایش میزان مخاط محافظتی معده خود استفاده کنید. اما این می‌تواند عوارض جانبی مانند اسهال و گرفتگی معده ایجاد کند.

سیگار نکشید

سیگار نکشید و الکل را محدود کنید. این دو عادت احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش می‌دهند. هر دو لایه مخاطی را که از معده شما در برابر اسید محافظت می‌کند، نازک می‌کنند و منجر به تولید اسید بیشتر می‌شود. از پزشک خود بخواهید برنامه‌ای را برای کمک به ترک سیگار توصیه کند.

استرس را مدیریت کنید

استرس می‌تواند علائم زخم معده را بدتر کند. اینکه چه چیزی برای شما مشکل ایجاد می‌کند را بررسی کنید و ببینید چگونه می‌توانید بهتر با آن مقابله کنید. به عنوان مثال، خواب کافی می‌تواند به این امر کمک کند. همچنین می‌تواند سیستم ایمنی بدن شما را تقویت کند.

احتمال ابتلا به عفونت را کاهش دهید

برای کاهش احتمال عفونت می‌توانید کارهایی را انجام دهید:

• دست‌های خود را اغلب در طول روز با آب گرم و صابون بشویید. قبل از غذا خوردن و بعد از رفتن به دستشویی، دست‌های خود را تمیز کنید. اگر صابون و آب در دسترس ندارید، از ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل استفاده کنید.
• گوشت و سایر غذاها را تا خوب بپزید.
• فقط آبی بنوشید که می‌دانید تمیز است.

جمع‌بندی

همان‌طور که اشاره شد، زخم معده یک وضعیت نسبتاً شایع و آزاردهنده است. درمان‌هایی ذکر شده در بالا ممکن است به جلوگیری از ایجاد زخم معده و تسهیل بهبود آنها کمک کند. در برخی موارد حتی ممکن است اثربخشی درمان مرسوم را بهبود بخشند و از شدت عوارض جانبی آن بکاهند. اما توجه به این نکته مهم است که در بیشتر موارد، مشخص نیست که آیا این درمان‌های طبیعی به اندازه درمان‌های معمولی مؤثر هستند یا خیر. بنابراین، کسانی که از زخم معده رنج می‌برند، باید قبل از خوددرمانی از پزشک خود مشاوره بگیرند.