دیابت، بیماری است که زمانی رخ میدهد که گلوکز خون که قند خون نیز نامیده میشود، بسیار بالا باشد. گلوکز خون، منبع اصلی انرژی در بدن است و از غذایی که میخورید تأمین میشود. انسولین، هورمونی که توسط لوزالمعده ساخته میشود، به گلوکز غذا کمک میکند تا به سلولها برسد تا برای انرژی استفاده شود. گاهیاوقات بدن به اندازه کافی یا هیچ انسولینی تولید نمیکند یا به خوبی از انسولین استفاده نمیکند.
سپس گلوکز در خون باقی میماند و به سلولها نمیرسد. با گذشت زمان، داشتن بیش از حد گلوکز در خون میتواند باعث مشکلاتی در بدن شود. اگرچه دیابت هیچ درمانی ندارد، اما شما میتوانید برای مدیریت دیابت خود و حفظ سلامت قدمهایی بردارید. گاهیاوقات افراد به دیابت مرزی مبتلا هستند. این نشان میدهد که کسی واقعاً دیابت ندارد یا یک مورد کمتر جدی دارد. البته ناگفته نماند که هر نوع دیابت، باید جدی گرفته شود.
انواع مختلف بیماری دیابت
دیابت انواع مختلفی دارد که هر کدام با علائم مختص خود بروز میکنند. در زیر به بررسی هر یک میپردازیم:
دیابت نوع 1
این نوع دیابت که به عنوان دیابت نوجوانان نیز شناخته میشود، زمانی رخ میدهد که بدن انسولین تولید نمیکند. انسولین، هورمونی است که مسئول تجزیه قند خون برای استفاده در سراسر بدن است. فردی که مبتلا به دیابت نوع 1 است ممکن است در دوران کودکی تشخیص داده شود. افرادی که مبتلا به دیابت نوع 1 هستند، باید انسولین را به طور منظم بر اساس تجویز پزشک استفاده کنند. افراد ممکن است این کار را با تزریق یا پمپ انسولین انجام دهند.
هیچ درمانی برای دیابت نوع 1 وجود ندارد. هنگامی که فرد تشخیص خود را دریافت کرد، باید به طور منظم سطح قند خون خود را کنترل کند، انسولین استفاده کند و تغییراتی را در سبک زندگی خود برای کمک به مدیریت این بیماری ایجاد کند. مدیریت موفقیتآمیز سطح قند خون میتواند به افراد مبتلا به دیابت نوع 1 کمک کند تا از بروز عوارض جدی جلوگیری کنند. برخی از عوارض رایج عبارتاند از:
- آسیب عصبی
- مشکلات مربوط به کلیهها
- فشار خون بالا
- کتواسیدوز
- مشکلات چشم
- بیماری قلبی-عروقی
- سکته
- مشکلات پا، از جمله بیحسی
دیابت نوع 2
دیابت نوع 2، اختلال در نحوه تنظیم بدن و استفاده از قند (گلوکز) به عنوان سوخت است. این وضعیت طولانیمدت (مزمن) منجر به گردش بیش از حد قند در جریان خون میشود. در نهایت، سطح بالای قند خون میتواند منجر به اختلال در سیستم گردش خون، عصبی و سیستم ایمنی شود. در دیابت نوع 2، در درجه اول دو مشکل مرتبط با یکدیگر وجود دارد: مشکل اول این است که لوزالمعده، انسولین کافی تولید نمیکند-هورمونی که حرکت قند را به داخل سلولها تنظیم میکند. مشکل دوم در ارتباط با این است که سلولها به انسولین واکنش ضعیفی نشان میدهند و قند کمتری مصرف میکنند.
اگرچه دیابت نوع 2 قبلاً به عنوان دیابت بزرگسالان شناخته میشد، اما دیابت نوع 1 و نوع 2 هر دو میتوانند در دوران کودکی و بزرگسالی شروع شوند. نوع 2 در افراد مسن شایعتر است، اما افزایش تعداد کودکان مبتلا به چاقی منجر به موارد بیشتر دیابت نوع 2 در افراد جوان شده است. هیچ درمانی برای دیابت نوع 2 وجود ندارد، اما کاهش وزن، تغذیه خوب و ورزش میتواند به شما در مدیریت این بیماری کمک کند. اگر رژیم غذایی و ورزش برای کنترل قند خون شما کافی نیست، ممکن است به داروهای دیابت یا انسولیندرمانی نیز نیاز داشته باشید.
دیابت بارداری
دیابت بارداری در دوران بارداری زمانی رخ میدهد که حساسیت فرد به انسولین کاهش یابد. با توجه به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC)، بین 2 تا 10 درصد از حاملگیها سالانه منجر به دیابت بارداری میشود. افرادی که در دوران بارداری اضافهوزن دارند، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به این بیماری هستند. حدود 50 درصد از افراد مبتلا به دیابت بارداری بعداً به دیابت نوع 2 مبتلا میشوند. در دوران بارداری، افراد میتوانند اقدامات لازم را برای مدیریت این بیماری انجام دهند. این شامل:
- حفظ رژیم غذایی متعادل
- فعال ماندن
- نظارت بر سطح قند خون
- نظارت بر رشد و تکامل جنین
دیابت بارداری میتواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را در دوران بارداری افزایش دهد. همچنین میتواند عوارضی را ایجاد کند، از جمله: تولد زودرس نوزاد، افزایش وزن هنگام تولد، مشکلات قند خون در نوزاد تازه متولد شده که معمولاً در عرض چند روز برطرف میشود و افزایش خطر ابتلای نوزاد به دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی.
دیابت مرزی یا پیشدیابت
این نوع دیابت زمانی است که سطح قند خون شما بالاتر از آنچه باید باشد، است، اما به اندازهای بالا نیست که پزشک بتواند دیابت را تشخیص دهد. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تقریباً همیشه ابتدا دیابت مرزی دارند، اما معمولاً علائمی ایجاد نمیکند. درمان پیشدیابت میتواند از مشکلات جدیتری برای سلامتی، از جمله دیابت نوع 2 و مشکلات قلب، عروق خونی، چشمها و کلیهها جلوگیری کند. اگر به این دیابت مبتلا شده باشید، ممکن است متوجه این علائم شوید:
- تشنگی بیش از حد
- ادرار زیاد
- تاری دید
- تشنگی بیش از حد معمول
عواملی که منجر به ایجاد بیماری دیابت میشود
علت دیابت، صرف نظر از نوع آن، گردش بیش از حد گلوکز در جریان خون است. با این حال، دلیل بالا بودن سطح گلوکز خون بسته به نوع دیابت متفاوت است. به عنوان مثال:
دیابت نوع 1
این یک بیماری سیستم ایمنی است. بدن شما به سلولهای تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله میکند و آنها را از بین میبرد. بدون انسولین که به گلوکز اجازه ورود به سلولهای شما را بدهد، گلوکز در جریان خون انباشته میشود. ژنها نیز ممکن است در برخی از بیماران نقش داشته باشند. همچنین، یک ویروس ممکن است باعث حمله سیستم ایمنی شود.
دیابت نوع 2 و دیابت مرزی
سلولهای بدن اجازه نمیدهند انسولین آنطور که باید، کار خود را انجام دهد تا گلوکز وارد سلولهایش شود. سلولهای بدن شما نسبت به انسولین مقاوم شدهاند. در چنین وضعیتی، لوزالمعده نمیتواند خود را حفظ کند و انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت تولید کند. در نتیجه، سطح گلوکز در جریان خون افزایش مییابد.
دیابت بارداری
هورمونهایی که در طول بارداری توسط جفت تولید میشوند، سلولهای بدن را نسبت به انسولین مقاومتر میکنند. از سوی دیگر، پانکراس نمیتواند انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت تولید کند. این باعث مسشود تا گلوکز بیش از حد در جریان خون باقی بماند.
عوارضی که به دنبال بیماری دیابت ایجاد میشود
قند خون بالا به اندامها و بافتهای سراسر بدن آسیب میرساند. هرچه قند خون شما بالاتر باشد و هر چه مدت بیشتری با آن زندگی کنید، خطر ابتلا به عوارض آن بیشتر میشود. عوارض مرتبط با دیابت عبارتاند از:
- زوال عقل
- بیماریهای پوستی، مانند عفونتهای باکتریایی و قارچی
- رتینوپاتی و از دست دادن بینایی
- نفروپاتی
- نوروپاتی
- آسیب پا، مانند عفونتها و زخمهایی که بهبود نمییابند.
- افسردگی
- از دست دادن شنوایی
تشخیص دیابت چگونه انجام میشود؟
هر کسی که علائم دیابت دارد یا در معرض خطر ابتلا به این بیماری است، باید آزمایش شود. افراد در سه ماهه دوم یا سه ماهه سوم بارداری خود به طور معمول برای دیابت بارداری آزمایش میشوند. پزشکان از این آزمایشات خون برای تشخیص دیابت مرزی و دیابت استفاده میکنند:
- آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا (FPG) که قند خون را پس از 8 ساعت ناشتا بودن، اندازه گیری میکند.
- تست A1C، تصویری از سطح قند خون در 3 ماه گذشته ارائه میدهد.
نحوه تشخیص دیابت بارداری
برای تشخیص دیابت بارداری، پزشک سطح قند خون شما را بین هفته 24 تا 28 بارداری آزمایش میکند. دو نوع تست برای تشخیص این نوع دیابت مورد استفاده قرار میگیرد:
- آزمایش چالش گلوکز (GCT). در طول آزمایش چالش گلوکز، یک ساعت پس از نوشیدن مایعات قندی، قند خون شما بررسی میشود. اگر نتایج شما استاندارد باشد، دیگر آزمایشی انجام نمیشود. اگر سطح قند خون بالا باشد، باید آزمایش تحمل گلوکز را انجام دهید.
- آزمایش تحمل گلوکز (GTT). در طول آزمایش تحمل گلوکز، پس از ناشتا بودن در طول شب، قند خون شما بررسی میشود. سپس یک نوشیدنی شیرین به شما داده میشود و قند خون شما بعد از 1 ساعت و دوباره بعد از 2 ساعت آزمایش میشود.
هر چه به موقع دیابت در شما تشخیص داده شود، زودتر میتوانید درمان را شروع کنید. انجام آزمایشهای لازم به شما کمک میکند که آیا باید آزمایش بدهید یا خیر. همچنین میتوانید اطلاعات بیشتری در مورد آزمایشهایی که ممکن است پزشکتان انجام دهد، به دست آورید.
بهترین درمانهای دیابت و کاهش قند خون
مهم نیست که چه نوع دیابتی دارید، هدف از درمان دیابت کنترل قند خون و حفظ آن در محدوده سالم است. دیابت نوع 1 باید با انسولین درمان شود، زیرا پانکراس به طور طبیعی انسولین تولید نمیکند. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا دیابت بارداری، همیشه نیازی به درمان انسولین ندارند و اغلب بر روی تغییرات سبک زندگی و داروهای خوراکی که تولید انسولین را موجب میشوند یا مقاومت به انسولین را کاهش میدهند، تمرکز میکنند. پزشکان بر این باورند که با دسترسی مناسب و به موقع به مراقبتها و درمانهای پزشکی، دیابت قابل کنترل و قابل درمان است. در زیر، راههایی برای درمان و مدیریت دیابت آورده شده است:
مصرف انسولین
انسولین، هورمونی است که در لوزالمعده افراد سالم تولید میشود. این به تسهیل فرآیند تبدیل قند خون به سوخت کمک میکند، به طوری که گلوکز در خون انباشته نمیشود. در افراد مبتلا به دیابت نوع 1، لوزالمعده نمیتواند انسولین تولید کند، بنابراین به انسولین مصنوعی نیاز دارند. این میتواند به دو صورت اتفاق بیفتد:
- تزریق روزانه انسولین. اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیاز به مصرف انسولین حداقل سه بار در روز دارند، اگرچه این میتواند متفاوت باشد. پزشک شما را راهنمایی میکند و نحوه و زمان انجام تزریقات را توضیح میدهد که معمولاً توسط بیمار انجام میشود.
- پمپ انسولین. در این نوع درمان، انسولین را از طریق یک کاتتر (catheter)، که یک لوله نازک است، به صورت نیمهدائمی در بدن قرار میگیرد. این ابزار انسولین را مستقیماً به بافت موردنظر میرساند. مصرف دارو به شکل تزریق است، اما نیازی به تزریق روزانه ندارید.
افراد مبتلا به دیابت نوع 2 زمانی با انسولین درمان میشوند که قادر به کنترل سطح گلوکز خون خود با تغییر سبک زندگی و دارو نباشند. طبق یک مطالعه تحقییقاتی که در Diabetes Care منتشر شد، نشان داد که تقریباً 24٪ از افراد مبتلا به دیابت با انسولین درمان میشوند. اگر به انسولین نیاز دارید، پزشک راهنماییهای موردنیاز در مورد میزان نیاز و زمان مصرف آن به شما ارائه میدهد.
استفاده از دارو
اگرچه افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به انسولین نیاز خواهند داشت، اما اگر مقداری از عملکرد پانکراس باقی مانده باشد، ممکن است برای آنها دارو تجویز شود. این دارو میتواند تولید انسولین را در بدن تحریک کند. برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 زمانی که نمیتوانند قند خون خود را از طریق رژیم غذایی و ورزش کنترل کنند، دارو تجویز میشود. اغلب اوقات، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 از بیش از یک دارو برای کنترل وضعیت خود استفاده میکنند. با این حال، معمولاً داروها برای افراد باردار مبتلا به دیابت بارداری توصیه نمیشود.
ورزش منظم
داشتن فعالیت بدنی برای افراد مبتلا به انواع دیابت مهم است. ورزش در سطوح مختلف کمک میکند تا میزان متابولیسم بدن را افزایش دهد. همچنین با مقاومت به انسولین مبارزه میکند و از همه مهمتر به کاهش وزن کمک میکند. ورزش به عضلات کمک میکند گلوکز را بسوزانند و مقاومت به انسولین را کاهش دهند. هنگام ورزش، عضلات گلوکز بیشتری میسوزانند، آن را از جریان خون خارج میکنند و به کاهش سطح قند خون کمک میکنند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) توصیه میکند که افراد مبتلا به بیماری دیابت، مقدار توصیهشده ورزش را مثلاً 150 دقیقه ورزش در هفته انجام دهند. توصیه میشود که با فعالیتهای سبک مانند پیادهروی روزانه شروع کنید. به طور کلی، هر گونه ورزش به کنترل علائم کمک خواهد کرد، اما برخی ممکن است تأثیر بیشتری داشته باشند. به عنوان مثال، یک مطالعه منتشر شده در Diabetologia نشان داد که ورزش بعد از ظهر، قند خون را بیشتر از ورزش صبحگاهی کاهش میدهد. در هر صورت باید با پزشک خود برای دریافت برنامه ورزشیای که برای شما مفید باشد، همکاری کنید.
حفظ رژیم غذایی سالم
تغذیه سالم برای افراد مبتلا به دیابت حیاتی است. همانطور که غذا تجزیه میشود، گلوکز را در خون شما آزاد میکند. برخی از غذاها، از جمله قندهای فرآوری شده و کربوهیدراتها، قند خون را بیشتر از سایر غذاها افزایش میدهند، مانند پروتئینها یا سبزیجات برگدار. به ویژه، افراد مبتلا به دیابت باید از میزان مصرف کربوهیدرات در روز آگاه باشند. آنها همچنین باید از یک برنامه غذایی اصولی پیروی کنند که شامل موارد زیر باشد:
- خوردن پروتئینهای بدون چربی، غلات کامل، میوهها و سبزیها
- پرهیز از نوشیدنیهای شیرین
- محدود کردن کربوهیدراتهای تصفیهشده، مانند چیپس یا کلوچه
به عنوان مثال، رژیم غذایی دَش و رژیم مدیترانهای که هر دو بر چربیهای سالم، پروتئین بدون چربی، پروتئین و سبزیجات تأکید دارند، ثابت شده است که به افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 کمک میکند تا قند خون خود را کنترل کنند.
اقدامات طبیعی و خانگی برای پیشگیری از ابتلا به دیابت
تغییرات سبک زندگی میتواند به جلوگیری از شروع دیابت نوع 2، شایعترین شکل این بیماری کمک کند. اگر در حال حاضر به دلیل اضافهوزن یا چاقی، کلسترول بالا یا سابقه خانوادگی دیابت در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستید، پیشگیری بسیار مهم است. اگر دیابت مرزی در شما تشخیص داده شده است، تغییرات سبک زندگی میتواند از شروع بیماری جلوگیری کند یا آن را به تأخیر بیندازد. ایجاد چند تغییر اساسی در سبک زندگی در حال حاضر ممکن است به شما کمک کند تا از عوارض جدی دیابت در آینده مانند آسیب عصبی، کلیه و قلب جلوگیری کنید.
وزن اضافی را کاهش دهید
چندین روش مؤثر برای کنترل وزن وجود دارد که نتایج ثابتشدهای دارد. اگر امیدوارید وزن زیادی کم کنید یا نیازهای تغذیهای دیگری دارید، میتوانید به پزشک خود یا یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. از رژیمهای ساده و ترفندهایی که وعدهی نتایجی را میدهند که بیش از حد خوب هستند، اجتناب کنید. در عوض، برای تعادل غذاهای سالم و فرآورینشده که بدون شیرینکنندهها و نشاستههای اضافی تهیه شدهاند، تلاش کنید. این برنامههای غذایی متناسب با سبک زندگی را در نظر بگیرید:
- رژیم کمکربوهیدرات. این رژیمی است که مصرف کربوهیدراتها را محدود میکند و به جای آن بر چربیهای سالم تمرکز میکند.
- رژیم پالئو. رژیمی است که متکی بر گوشتهای بدون چربی، ماهی، میوهها، سبزیجات، آجیل و دانههاست. در این نوع رژیم لبنیات، حبوبات و غلات محدود شده یا از مصرف آن اجتناب میشود.
- رژیم غذایی پسکاتاریا. ماهی و غذاهای دریایی را به یک برنامه گیاهخواری اضافه کنید تا دریافت امگا 3، روی، کلسیم و پروتئین (همه مواد مغذی مرتبط با پیشگیری از دیابت) را افزایش دهید.
در حالی که هیچ روش ثابت شدهای برای کاهش وزن تنها از یک قسمت بدن شما وجود ندارد، توجه داشته باشید که تجمع چربی در اطراف اندامهای شکمی، معروف به چربی احشایی، ممکن است خطرات سلامتی قابلتوجهی از جمله مقاومت به انسولین داشته باشد. دور کمر کوچکتر ممکن است به شما کمک کند از برخی مشکلات سلامتی از جمله دیابت جلوگیری کنید.
فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید
فعالیت بدنی منظم، فواید زیادی دارد. ورزش میتواند به شما علاوه بر کاهش وزن، به کاهش علائم دیابت و حفظ قند خون شما در محدوده طبیعی نیز کمک کند. از جمله فعالیتهای بدنی که میتوانند مؤثر باشند، عبارتاند از:
- ورزش هوازی. 30 دقیقه یا بیشتر ورزش هوازی متوسط تا شدید مانند پیادهروی سریع، شنا، دوچرخهسواری یا دویدن را در بیشتر روزها برای حداقل 150 دقیقه در هفته هدف قرار دهید.
- ورزش مقاومتی. حداقل 2 تا 3 بار در هفته، انجام این نوع ورزش، قدرت، تعادل و توانایی شما را برای حفظ یک زندگی فعال افزایش میدهد. تمرینات مقاومتی شامل وزنهبرداری، یوگا و تمرینات کالیستنیک است.
عدم فعالیت و بیتحرکی، مانند نشستن پشت کامپیوتر، میتواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. هر 30 دقیقه چند دقیقه به ایستادن، راه رفتن یا انجام فعالیتهای سبک اختصاص دهید.
بیشتر حرکت کنید
مطالعات نشان میدهد که ارتباط ثابتی بین سبک زندگی بیتحرک و دیابت وجود دارد. راههایی برای اضافه کردن حرکت به فعالیتهایی که معمولاً در حالت نشسته یا ایستاده انجام میدهید، بیابید. چند ایده برای کمک به تحرک بیشتر:
- به هنگام نظافت خانه، آهنگ بگذارید و هر از گاهی برقصید.
- هنگام پاسخ دادن به تماسهای تلفنی با خانواده و دوستان، راه بروید.
- زنگ هشداری را روی رایانه یا تلفن خود تنظیم کنید تا به شما یادآوری کند که هر 90 دقیقه حرکت کنید.
- از میز ایستاده استفاده کنید.
- به جای آسانسور از پله بروید.
- دورتر از ورودی فروشگاهها یا دفتر کاری خود پارک کنید.
اگرچه ممکن است تغییر یک سری از عادتها در ابتدا سخت به نظر برسد، اما پس از مدتی به بخشی از روتین روزمره شما تبدیل میشود.
ویتامین D دریافت کنید
مطالعات متعدد سطوح پایین ویتامین D را با افزایش خطر ابتلا به هر دو نوع دیابت مرتبط میدانند. برخلاف خورشید، گوشیهای هوشمند اشعه ماوراءبنفش که بدن شما را وادار به سنتز ویتامین D میکند، ساطع نمیکند. اگر نمیتوانید بیرون بروید، این غذاهای غنی از ویتامین D را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:
- شیر غنیشده
- اَرهماهی، ماهی قزلآلا یا ماهی تن
- ماست و پنیر با شیر غنی شده
- غلات غنی شده، به ویژه انواع غلات کامل و دارای قند کم
- زرده تخم مرغ
در مورد افزودن مکمل ویتامین D با پزشک خود صحبت کنید. آنها معمولاً به صورت قرص و کپسول عرضه میشوند. تحقیقات در مورد نقش ویتامین D در پیشگیری و کاهش شدت دیابت همچنان ادامه دارد.
مراقب سلامت روان خود باشید
یک مطالعه تحقیقاتی نشان داد که افسردگی ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد، اگرچه تحقیقات بیشتری برای تعیین ارتباط نزدیک این دو مورد نیاز است. به طور کلی، مدیریت سلامت روان شما به اندازه مدیریت غذا و تناسب اندام مهم است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
غربالگری منظم همراه با تستهای تشخیصی دیابت نوع 2، برای همه بزرگسالان 45 ساله یا بالاتر و برای گروههای زیر توصیه میشود:
- کودکانی که اضافهوزن و سابقه خانوادگی دیابت نوع 2 یا سایر عوامل خطر ابتلا به این بیماری را دارند.
- زنانی که دیابت بارداری داشتهاند.
- افراد کمتر از 45 سال که چاق هستند و یک یا چند عامل خطر مرتبط با دیابت دارند.
- افرادی که به دیابت مرزی مبتلا هستند.
نگرانیهای خود را در مورد پیشگیری از دیابت با پزشک خود در میان بگذارید تا بر اساس سابقه پزشکی شما یا سایر عوامل، درمانهای بهتری را به شما ارائه دهد.
کلام پایانی
برخی از انواع دیابت مانند دیابت نوع 1، ناشی از عواملی هستند که خارج از کنترل شما هستند. سایر موارد مانند دیابت نوع 2 با انتخاب بهتر مواد غذایی، افزایش فعالیت و کاهش وزن قابل پیشگیری هستند. خطرات احتمالی دیابت را با پزشک خود در میان بگذارید. اگر در معرض خطر هستید، قند خون خود را آزمایش کنید و توصیههای پزشک خود را برای مدیریت قند خون دنبال کنید.
نظرات کاربران