جراحی برای لیفت کردن پلک می‌تواند پتوز (افتادگی پلک) را در اکثر افراد اصلاح کند. اگر افتادگی پلک به طور قابل‌توجهی بر توانایی دید شما تأثیر می‌گذارد، یا اگر می‌خواهید که بینایی شما به خطر نیفتد اما تصمیم دارید که پلک را به دلایل زیبایی ترمیم کنید، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. در کودکان مبتلا به پتوز نیز ممکن است جراحی برای جلوگیری از عوارض بیشتر بینایی، از جمله آمبلیوپی، که معمولاً به عنوان تنبلی چشم یا آستیگماتیسم شناخته می‌شود، توصیه شود. جراحان، چندین روش سرپایی اصلاحی را ارائه می‌دهند که هر یک حدود یک ساعت طول می‌کشد. متخصص چشم بر اساس نتایج آزمایش‌های تشخیصی که قدرت عضله بالابرنده پلک را نشان می‌دهد، تصمیم می‌گیرد که کدام جراحی ممکن است برای شما مؤثرتر باشد.
پتوز چیست؟
افتادگی پلک پاتولوژیک که پتوز نیز نامیده می‌شود ممکن است به دلیل ضربه، سن یا اختلالات پزشکی مختلف رخ دهد. این وضعیت زمانی که یک چشم را درگیر می‌کند، پتوز یک‌طرفه نامیده می‌شود. در حالی که اگر هر دو چشم را درگیر کند، پتوز دوطرفه نامیده می‌شود. این مشکل ممکن است بیاید و برود یا دائمی باشد. این می‌تواند در بدو تولد وجود داشته باشد، جایی که به عنوان پتوز مادرزادی شناخته می‌شود. همچنین ممکن است در طول زندگی به آن مبتلا شوید، که به عنوان پتوز اکتسابی شناخته می‌شود. بسته به شدت بیماری، افتادگی پلک بالایی بسته به میزان انسداد مردمک می‌تواند دید را مسدود کرده یا به شدت کاهش دهد. در بیشتر موارد، این وضعیت به طور طبیعی یا از طریق درمان‌های پزشکی برطرف می‌شود.
دلایلی که منجر به افتادگی پلک در افراد می‌شود
همان‌طور که اشاره شد، پتوز مادرزادی از بدو تولد وجود دارد و ممکن است دلایل ژنتیکی داشته باشد. می‌تواند یک یا هر دو پلک را تحت تأثیر قرار دهد. پتوز مادرزادی می‌تواند بینایی را مختل کند و باعث آمبلیوپی شود که گاهی به عنوان تنبلی چشم شناخته می‌شود. در یک مطالعه تحقیقاتی روی 107 کودک مبتلا به پتوز، محققان به تنبلی چشم در حدود 1 نفر از 7 نفر از شرکت کنندگان اشاره کردند. افراد همچنین می‌توانند در مراحل بعدی زندگی به پتوز مبتلا شوند. یکی از دلایل رایج افتادگی پلک، کشش یا پارگی تصادفی آپونوروز بالابرنده است که یک غلاف تاندون‌مانند است که به پلک اجازه حرکت می‌دهد. آسیب ممکن است از:
- استفاده از لنزهای تماسی سفت و سخت
- جراحی چشم
- مالش بیش از حد چشم
بسیاری از علل دیگر پتوز اکتسابی وجود دارد، از جمله:
- مشکلات عضلانی
- تومور پلک، کیست، یا تورم
- تزریق بوتاکس
- سندرم هورنر
- ضربه به چشم
- شرایط عصبی
- آسیب عصبی در عضلات چشم
عواملی که خطر افتادگی پلک را افزایش می‌دهد
یکی از عوارض جانبی ناخوشایند پیری این است که گاهی‌اوقات پلک‌ها شروع به افتادگی می‌کنند. ممکن است امروز جزئی باشد ،اما بعداً شدید شود، یا به عبارتی پلک‌های بالایی به قدری افتادگی دارند که به نظر می‌رسد در هر عکسی چشمان خود را بسته‌اید. حتی ممکن است به دلیل افتادگی بیش از حد، کمی از کاهش بینایی رنج ببرید. در مواردی حتی به نظر نمی‌رسد که پلک‌های شما افتاده باشند، اما در عوض پف‌کرده و ملتهب به نظر می‌رسند که این به مرور زمان می‌تواند باعث افتادگی پلک شود. چه در حال حاضر از چنین عوارضی رنج می‌برید، چه نگران افتادگی پلک در آینده با افزایش سن هستید، عواملی وجود دارد که خطر افتادگی پلک را افزایش می‌دهد:
BMI بالایی دارید
در حالی که عوامل زیادی برای تعیین وزن و اندازه بدن مناسب وجود دارد، BMI یا شاخص توده بدنی بالا ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد افتادگی پلک قرار دهد. BMI، نسبت چربی بدن به قد و وزن است و بیماران را به عنوان کم‌وزن، دارای وزن سالم، اضافه‌وزن و چاقی طبقه‌بندی می‌کند. در بیمارانی که BMI بالایی دارند، ممکن است ذخایر چربی در زیر پوست پلک‌ها جمع شده و باعث افتادگی یا پف‌کردن پلک‌ها شوند. با گذشت زمان، اثرات جاذبه و روند طبیعی پیری باعث می‌شود که چربی روی پلک‌ها به‌طور کلی پایین بیاید، اما این تأثیر ممکن است در افرادی که اضافه‌وزن دارند، آشکار شود.
رنگ پوست روشن دارید
اگرچه هر فردی ممکن است دچار افتادگی پلک شود، اما به نظر می‌رسد بیمارانی که رنگ پوست روشن‌تری دارند، احتمالاً به دلیل تأثیرات اشعه‌ماوراء بنفش خورشید که باعث آسیب به پوست پلک‌ها می‌شود، در معرض خطر بیشتری در ابتلا به افتادگی پلک قرار دارند. از این رو، این امکان وجود دارد که پوست روشن‌تر احتمال بیشتری برای تحمل عوارض ناشی از اشعه ماوراء بنفش داشته باشد و این یک واقعیت است که پرتوهای فرابنفش، روند پیری را تسریع می‌کنند. به طور خاص، افرادی که پوست روشن دارند و بیشتر از برنزه شدن، از آفتاب‌سوختگی رنج می‌برند، احتمالاً دچار افتادگی پلک می‌شوند.
مرد هستید
متأسفانه به نظر می‌رسد مردان نسبت به زنان بسیار بیشتر در معرض افتادگی پلک هستند، اگرچه دلیل آن مشخص نیست. در واقع، مردان دو برابر بیشتر از زنان از افتادگی پلک رنج می‌برند.
علائم و نشانه‌های افتادگی پلک
علامت اصلی افتادگی پلک این است که یک یا هر دو پلک بالایی افتادگی دارند. در برخی موارد، این می‌تواند بینایی شما را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که افتادگی پلک به سختی قابل توجه است یا همیشه اتفاق نمی‌افتد. همچنین ممکن است چشمان شما به شدت خشک شوند، آبریزش داشته باشند و حتی ممکن است متوجه شوید که صورتتان خسته به نظر می‌رسد. نواحی اصلی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اطراف چشم‌ها هستند و ممکن است درد را تجربه کنید، که همچنین می‌تواند باعث خسته به نظر رسیدن شما شود.
برخی از افراد مبتلا به پتوز شدید ممکن است مجبور باشند سر خود را به سمت عقب خم کنند تا همیشه هنگام صحبت کردن ببینند، حتی زمانی که یک مکالمه عادی دارند. پزشک باید افتادگی مداوم پلک را بررسی کند تا مطمئن شود که هیچ بیماری زمینه‌ای وجود ندارد. این امر به ویژه در صورتی مهم است که متوجه شوید سردردهای میگرنی یا سایر مسائل از اولین باری که متوجه افتادگی پلک شدید، ظاهر شده‌اند.
در حین جراحی پتوز چه اتفاقی می‌افتد؟
جراحی پتوز تحت بی‌حسی موضعی همراه با آرام‌بخش انجام می‌شود (به این صورت که بیمار بیدار است اما عمل را احساس نمی‌کند). انواع جراحی برای ترمیم افتادگی پلک شامل موارد زیر است:
- جراح، شکافی را در پوست پلک فوقانی ایجاد می‌کند. این به جراح اجازه می‌دهد تا عضله کوچکی را که پلک را بالا می‌برد، پیدا کند. جراح برای سفت شدن این عضله و بالا بردن پلک بخیه می‌زند. سپس برش روی پوست پلک با بخیه‌های بیشتری بسته می‌شود.
- جراح می‌تواند کل جراحی را از زیر پلک انجام دهد. در این حالت پلک برگشته و عضله از زیر سفت می‌شود. برای این روش نیازی به برش پوست نیست.
پس از جراحی، پزشک نحوه مراقبت از چشم را توضیح می‌دهد. این مهم است که بیمار پس از جراحی دوباره نزد پزشک مراجعه کند تا بتوان نتایج را بررسی کرد. قرار ملاقات‌ها معمولاً برای چند روز تا یک هفته پس از جراحی برنامه‌ریزی می‌شود. گاهی‌اوقات ممکن است پلک همچنان کمی افتادگی داشته باشد یا ممکن است پلک تا آخر بسته نشود. اگر پزشک متوجه این موضوع شود، ممکن است درمان اضافی توصیه شود. معمولاً پلک بلافاصله پس از عمل، در وضعیت بهتری قرار می‌گیرد.
سایر روش‌ها و تکنیک‌های جراحی لیفت پلک
امروزه روش‌های جراحی متنوعی برای رفع افتادگی پلک و لیفت کردن آن مورد استفاده قرار می‌گیرد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. در ادامه به معرفی هر یک از این تکنیک‌ها می‌پردازم:
روش جراحی اکسترنال (External Approach)
جراحی اکسترنال، رایج‌ترین جراحی برای درمان پتوز است. این روش برای افراد مبتلا به پتوز که عملکرد عضلات بالابرنده قوی دارند، توصیه می‌شود. در این نوع جراحی، جراح چشم برشی در پوست پلک ایجاد می‌کند. سپس محل اتصال عضله بالابرنده را با بخیه زدن به تارسوس که بافت همبند در پلک است، تغییر می‌دهد. این معمولاً منجر به لیفت پلک می‌شود که به شما این امکان را می‌دهد تا بهتر ببینید و از نظر زیبایی نیز جذاب‌تر است.
این روش با استفاده از آرام‌بخش برای کمک به آرامش شما در حین جراحی انجام می‌شود، به طوری که همچنان می‌توانید به پزشک خود در طول جراحی پاسخ دهید. جراح ممکن است از شما بخواهد که حرکات چشم خاصی را در طول عمل انجام دهید. این می‌تواند به پزشک کمک کند تا مشخص کند پلک شما چقدر باید باز شود. از آنجایی که برش درگیر در این جراحی در چین پلک ایجاد می‌شود، اسکار حاصل از آن معمولاً پنهان است.
روش جراحی اینترنال (Internal Approach)
پزشک ممکن است جراحی پتوز را با استفاده از یک جراحی اینترنال انجام دهد. این همچنین برای افرادی که عملکرد عضلات بالابرنده قوی دارند، توصیه می‌شود. در این روش، جراح پلک را به داخل می‌چرخاند و ماهیچه‌های پلک را از داخل پلک کوتاه می‌کند. یا عضله بالابرنده یا عضله مولر که در لیفت کردن پلک نیز نقش دارد، کوتاه می‌شود. زمانی که نیاز به لیفت کردن پلک کمتری دارید، جراح معمولاً عضله مولر را کوتاه می‌کند. عضله بالابرنده اغلب زمانی که نیاز به برداشتن بیشتر پلک دارید، کوتاه می‌شود. این روش به بیهوشی عمومی یا آرام‌بخش نیاز دارد. پزشک می‌تواند به شما کمک کند که کدام یک برای شما بهترین است.
روش جراحی تثبیت فرونتالیس (Frontalis Sling Fixation)
اگر پتوز و عملکرد ضعیف عضلانی دارید، جراح چشم شما ممکن است فیکساسیون اسلینگ فرونتالیس را انتخاب کند. عملکرد ضعیف ماهیچه‌ها اغلب به دلیل پتوز مادرزادی و گاهی‌اوقات پتوز نوروژنیک یا پتوز میوژنیک ایجاد می‌شود. در این روش، جراح پلک فوقانی را به عضله فرونتالیس (عضله بالای ابروها) معمولاً با استفاده از یک میله سیلیکونی کوچک که از زیر پوست پلک رد می‌شود، وصل می‌کند. اتصال پلک به عضله فرونتالیس با این میله، به ماهیچه‌های پیشانی اجازه می‌دهد تا پلک را بالا ببرند.
فیکساسیون اسلینگ فرونتالیس معمولاً با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود. هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان، یک عارضه جانبی رایج این روش، ناتوانی در بستن کامل چشم پس از جراحی است. بیشتر اوقات، این یک عارضه جانبی موقتی است که دو تا سه ماه بعد برطرف می‌شود. از آنجایی که چشم در این مدت نمی‌تواند بسته شود، پزشک به شما قطره و پماد چشمی می‌دهد تا چشم به خوبی روان شود. این به محافظت در برابر عفونت، تحریک و تغییرات بینایی و همچنین شرایطی مانند سندرم چشم خشک که خشکی مزمن در چشم است، کمک می‌کند.
اقدامات مراقبتی بعد از جراحی لیفت پلک
در اینجا بهترین نکاتی را که برای اطمینان از اینکه بهبودی شما در سریع‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود، آورده شده است:
خود را برای دوره بهبودی آماده کنید
معمولاً زمان بهبودی جراحی پلک از قبل به شما گفته می‌شود. آماده شدن برای گرفتن مرخصی از کار، مدرسه یا فعالیت‌های روزانه مهم است. به این دلیل که برای بهبودی کامل، به این زمان نیاز خواهید داشت. اگر به تنهایی نمی‌توانید کارهایتان را انجام دهید، از کسی بخواهید که مسئولیت‌های اصلیتان را برای شما پوشش دهد. برای مثال، ممکن است به کسی نیاز داشته باشید که بچه‌های شما را به مدرسه ببرد و آنها را بیاورد. ممکن است به فردی در محل کار نیاز داشته باشید که مسئولیت‌های شما را نیز انجام دهد. همچنین مطمئن شوید که غذاهایی که به راحتی آماده می‌شوند را قبل از روز جراحی، تهیه کرده باشید.
مراقبت‌هایتان را دنبال کنید
برای کمک به روند بهبودی جراحی پلک، پزشک به شما توصیه می‌کند:
- از کمپرس یخ روی چشم خود استفاده کنید. استفاده مداوم از یخ در 3 روز اول بسیار مهم است.
- پلک‌هایتان را به آرامی تمیز کنید.
- از قطره یا پمادهای تجویزشده چشمی استفاده کنید.
- از مالیدن چشم‌ها خودداری کنید.
- تا دو هفته بعد از عمل، از لنز استفاده نکنید.
- چند روز اول پس از عمل، در حالی که سر خود را بالاتر از سینه خود قرار داده‌اید، بخوابید.
- سیگار را کنار بگذارید.
همچنین ممکن است لازم باشد برای برداشتن بخیه‌ها به مطب پزشک مراجعه کنید. مطمئن شوید که این مراحل بعدی را با پزشک خود قبل از ترک مطب و بعد از عمل، در میان بگذارید. در ضمن، استفاده از داروهایی مانند ایبوپروفن (مانند Motrin IB یا Advil)، آسپرین و ناپروکسن سدیم (مانند Aleve) اجتناب کنید. همچنین باید از مصرف هر گونه دارو یا مکمل (روغن ماهی، ویتامین E، عصاره زغال اخته و غیره) که ممکن است خونریزی را افزایش دهند، خودداری کنید. درعوض، از پزشک خود برای استفاده از تیلنول یا سایر محصولات استامینوفن برای کاهش درد خود تأیید بگیرید. حتماً این دستورالعمل‌های خودمراقبتی را قبل از روز جراحی با پزشک خود مرور کنید. به این ترتیب، همه چیزهایی را که برای آماده شدن برای بهبودی جراحی پلک نیاز دارید، خواهید داشت.
از چشمانتان محافظت کنید
محافظت از چشمان خود در برابر باد، نور خورشید و سایر موارد در دوران نقاهت بسیار مهم است. اگر مجبور هستید که بیرون بروید، حتماً از عینک آفتابی تیره و کلاه برای محافظت استفاده کنید. همچنین باید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید و هر دستورالعمل دیگری که به شما داده شده است را دنبال کنید.
فشار یا استرس نداشته باشید
مهم است که در طول فرآیند بهبودی، از وارد کردن فشار به چشم خود جلوگیری کنید. سعی کنید هفته بعد از جراحی از خواندن، تماشای تلویزیون یا چک کردن موبایل اجتناب کنید. در عوض به چشمان خود فرصت استراحت بدهید. از هر گونه فعالیت دیگری که می‌تواند باعث خشکی چشمان شما شود نیز خودداری کنید.
از فعالیت‌های سخت بگذرید
در طی دو تا چهار هفته اول پس از جراحی لیفت پلک، مهم است که از فعالیت‌هایی که جریان خون را در چشمان شما افزایش می‌دهد، اجتناب کنید. این بدان معنی است که شما باید از فعالیت‌هایی مانند دویدن، ایروبیک و یا هر گونه ورزش سنگین اجتناب کنید. همچنین باید مراقب فعالیت‌های روزمره‌ای باشید که فشار را در سرتان افزایش می‌دهد و خون بیشتری را وارد چشم‌هایتان می‌کند، مانند خم شدن، بلند کردن وسایل سنگین و دراز کشیدن به پشت.
صبور باشید
مهم است که از قبل، انتظارات واقع‌بینانه‌ای در مورد جراحی لیفت پلک داشته باشید. درک روند بهبودی از قبل می‌تواند به شما کمک کند صبور باشید و چشم خود را به هدف نهایی نگاه دارید. احتمالاً بعد از جراحی، پلک‌هایتان پف‌کرده به نظر می‌رسند. محل برش‌ها و بخیه‌ها نیز قرمز به نظر می‌رسند. تورم و کبودی مرتبط با بهبودی جراحی لیفت پلک، شبیه چشم سیاه (black eye) است. همگی این علائم طبیعی است، از این رو صبور باشید تا به نتایج موردنظر برسید.
راه‌های مبارزه با افتادگی پلک
در حالی که نمی‌توانید به آسانی از دو عامل گفته شده در بالا از چهار عامل خطر افتادگی پلک جلوگیری کنید، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این مشکل انجام دهید. اگر از افتادگی پلک رنج می‌برید یا امیدوارید که در وهله اول از آن جلوگیری کنید، پیشگیری کنید و در صورت لزوم به دنبال درمان باشید. افتادگی پلک‌ها در صورت درمان نشدن ممکن است زمانی که به نظر می‌رسد در هر عکسی چشمان شما بسته است آزاردهنده باشد، اما با گذشت زمان ممکن است باعث کاهش دید به دلیل ناتوانی در باز کردن کامل پلک‌ها شود. از جمله کارهایی که می‌توانید برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه انجام دهید، عبارت‌اند از:
استفاده از وسایل محافظی در برابر نور خورشید
پیشگیری از افتادگی پلک‌ها با استفاده منظم از عینک‌های آفتابی بازدارنده اشعه ماوراء‌بنفش با لنزهای بزرگ و استاندارد انجام می‌شود. این ترکیب مانع از ورود اشعه ماوراء‌بنفش از طریق لنزها و همچنین از طرفین یا بالای عینک می‌شود. علاوه بر این، از یک کلاه لبه پهن استفاده کنید تا از تابش نور خورشید به صورت و پلک‌هایتان جلوگیری کنید. اگر برای جلوگیری از افتادگی پلک دیر شده است، حداقل از عینک آفتابی و کلاه‌های لبه پهن استفاده کنید تا از بدتر شدن این وضعیت جلوگیری کنید.
بلفاروپلاستی برای کاهش خطر ابتلا در آینده
اگر پلک‌های شما در حال حاضر به طور قابل‌توجهی افتادگی دارند، ممکن است بخواهید بلفاروپلاستی یا جراحی پلک را در نظر بگیرید. اگرچه بلفاروپلاستی روند زمان افتادگی پلک را متوقف نمی‌کند، اما معمولاً منجر به بهبود تقریباً دائمی در ظاهر پلک‌ها می‌شود. جراحی پلک با برداشتن پوست و بافت اضافی، به اصلاح افتادگی پلک کمک می‌کند و در نتیجه پلک‌ها جوان‌تر و شاداب‌تر به نظر می‌رسند. با این حال، حتی پس از جراحی پلک، ادامه اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از تکرار افتادگی یا افتادگی بسیار مهم است.
افتادگی پلک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما احتمالاً یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در مورد سابقه پزشکی از شما می‌پرسد. وقتی توضیح دادید که پلک‌هایتان چند وقت یک‌بار دچار افتادگی می‌شود و مدت زمانی که این اتفاق افتاده است، پزشک آزمایش‌هایی را برای یافتن علت انجام می‌دهد. آنها ممکن است یک معاینه لامپ شکاف (slit lamp exam) را انجام دهند تا پزشک شما بتواند با کمک نور با شدت بالا، چشم شما را از نزدیک ببیند. ممکن است چشمان شما برای این معاینه گشاد شده باشد، بنابراین ممکن است کمی ناراحتی چشمی را تجربه کنید.
یکی دیگر از معایناتی که می‌توان برای تشخیص مشکلاتی مانند افتادگی پلک استفاده کرد، تستی به نام تنسیلون (Tensilon test) است. پزشک شما ممکن است دارویی به نام تنسیلون، که به طور کلی به عنوان ادروفونیوم شناخته می‌شود، به یکی از رگ‌های شما تزریق کند. ممکن است از شما خواسته شود که پاهای خود را ضربدری و باز کنید یا چند بار بایستید و بنشینید. پزشک شما را تحت نظر خواهد گرفت تا ببیند آیا تنسیلون، قدرت عضلانی شما را بهبود می‌بخشد یا خیر. این به آنها کمک می‌کند تا تشخیص دهند که آیا بیماری به نام میاستنی گراویس باعث افتادگی پلک می‌شود یا خیر.
سخن پایانی
افتادگی پلک معمولاً برای سلامتی مضر نیست. با این حال، اگر پلک‌هایتان دید شما را مسدود می‌کند، باید از رانندگی تا زمانی که این بیماری درمان نشده است، خودداری کنید. از آنجایی که افتادگی پلک گاهی‌اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خطرناک‌تر باشد، همیشه ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
نظرات کاربران