فیلم عروس آتش

فیلم عروس آتش فیلمی ایرانی است که توسط خسرو سینایی در سال ۱۳۷۸ ساخته شده و در هجدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر اکران شد.

به گزارش خوبو، عروس آتش یکی از بهترین فیلم‌های پس از انقلاب سینمای ایران است که مورد توجه مخاطبین قرار گرفت و چندین جایزه نیز از جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. این فیلم از سایت معتبر IMDB، موفق به کسب نمره خوب 7.2 شده است. 495 نفر به این فیلم نمره داده‎اند.

عوامل و بازیگران فیلم عروس آتش

عروس آتش فیلمی است که در ژانر درام و عاشقانه توسط خسرو سینایی ساخته شده است. خسرو سینایی از کارگردانان مطرح سینمای ایران بود. سینایی در سال ۱۳۸۷ موفق به دریافت نشان ویژه کشور لهستان از سوی رئیس‌جمهور این کشور شد. او این نشان را به خاطر ساخت فیلم مستند مرثیه گمشده دریافت کرد که روایت‌گر مهاجرت هزاران لهستانی به ایران در سال‌های ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ است. عروس آتش بدون شک بهترین و مطرح‌ترین اثر ساخته شده توسط سینایی است.

کارگردان	خسرو سینایی
تهیه کننده	قاسم قلی پور
نویسنده	خسرو سینایی حمید فرخ نژاد
بازیگران	سعید پورصمیمی حمید فرخ نژاد مهدی احمدی سلیمه رنگزن غزل صارمی علی مردانه
تدوین	هایده صفی یاری
موسیقی	خسرو سینایی
سال ساخت	1378
مدت زمان	110 دقیقه
نمره IMDB	7.2

خلاصه داستان

احلام (غزل صارمی)، دختری عرب خوزستانی است که از کودکی زادگاهش را ترک کرده و به اهواز آمده و اکنون سال آخر پزشکی را در دانشگاه سپری می‌کند. او که به حکم قوانین عشیره‌اش باید به همسری پسر عمویش فـَرحان (حمید فرخ نژاد) درآید، عاشق استادش پرویز (مهدی احمدی) است و استاد نیز دل در گرو عشق او دارد.

احلام گرچه تفکر عشیره‌ای را مقدس و غیرقابل انکار می‌شمارد، نمی‌خواهد با پسرعموی ماهیگیر و بی‌سوادش که به قاچاق کالا مشغول است ازدواج کند. او که از دو سالگی پس از مرگ پدر همراه مادرش به شهر آمده، تصمیم می‌گیرد برای صحبت کردن در این مورد به زادگاهش برود.

احلام و فرحان که تاکنون همدیگر را ندیده‌اند یکدیگر را می‌بینند و احلام طی گفت‌وگویی صریح با فرحان به او می‌گوید که قادر نیست در شرایطی که کس دیگری را دوست دارد، همسر او شود. فرحان که از گفتگوی احلام سخت رنجیده، همچنان احلام را نامزد خود می‌داند و در صورت عدم تمکین، حکم قتل او را براساس سنتی دیرینه در قبیله‌اش، تکلیف خود می‌داند.

احلام همچنین با خاله هاشمیه (سلیمه رنگزن) صحبت می‌کند و او را متقاعد می‌کند که این سنت قدیمی در دوران حاضر دیگر معنایی ندارد. خاله به حمایت از او برمی‌خیزد ولی خانواده فرحان در ازدواج آن‌ها اصرار دارند. پرویز با کمک وکیلی (سعید پورصمیمی) تلاش می‌کند تا راهی برای این معضل پیدا کند ولی با موجی از مخالفت‌ها روبرو می‌شود. فشارهای عشیره باعث می‌شود تا احلام به اجبار با ازدواج موافقت کند. در شب عروسی آن دو، خاله با کارد، فرحان را از پای درمی‌آورد و احلام نیز در آتشی که خود در اتاق حجله‌اش برافروخته، می‌سوزد.

نقد و بررسی فیلم عروس آتش

هنوز زمان آن فرا نرسیده است که با دیدن فیلم‌هایی هم‌چون عروس آتش و خانه‌ی پدری (کیانوش عیاری) با تعجب به فکر فرو برویم و با خود بیندیشیم که آیا حقیقتاً زمانی چنین رسوم و چنین افکاری وجود داشته است؟ از سویی خوش‌بختانه و شاید از زاویه‌ای دیگر شوربختانه این فیلم‌ها همچنان که همچنان است زبان روز احوال ما هستند.

از گذشته سخن می‌گویند اما گویی باب روز هستند! هم‌چنان وجود دارد عقایدی که برخی رفتارها را خطا می‌دانند و جزای آن خطا را کشتن. این چه عقاید، باورها و رسومی است که از زن مقتول می‌سازد و از مرد قاتل؟ آیا تعاریف انسان امروز از واژگانِ انتزاعی آبرو، رابطه و تعصب هیچ تفاوتی با گذشته نکرده است؟ درست در همین نقطه است که می‌توانیم عروس آتش را یک تراژدی مدرن به شمار آوریم. اما چه ویژگی‌هایی در فیلم وجود دارد که امکان این خوانش را از آن می‌دهد؟

تراژدی را ورای تقسیم‌بندی ارسطو در فن شعر (بوطیقا) از منظر کیفی و عناصر ساختاری می‌توان در سه دسته‌ی کلی تراژدی دوران کهن، تراژدی سده‌ی میانی و تراژدی مدرن درنظر گرفت. مبنای این دسته‌بندی هامارتیا یا خطایی است که قهرمان تراژدی مرتکب آن می‌شود. در تراژدی‌های یونان باستان تقدیری از سوی خدایان رقم خورده که حامل جبر برای قهرمان است.

به عنوان مثال در نمایشنامه‌ “ادیپ‌شهریار” (اثر سوفکل)، ادیپ ناخواسته مرتکب خطایی تراژیک یا هامارتیا می‌شود. او پدر خود را از پای در می‌آورد، با مادرش هم‌بستر می‌شود. این تقدیری است که از سوی خدایان برای ادیپ رقم خورده است و او در این جبر چشمانش را کور می‌کند و تبدیل به قهرمان تراژدی می‌شود.

در نمایش‌نامه‌های سده‌ میانی هم‌چون “هملت” (اثر ویلیام شکسپیر)، قهرمان بر اثر ضعف خود مرتکب هامارتیا می‌شود. فاجعه یا کتستروفی رخ می‌دهد و سرنوشتی تراژیک برای او رقم می‌خورد. هملت به دلیل ضعف روحی در گردباد تردید به دام می‌افتد و تصمیم نادرست موجب می‌شود که در دربار پادشاه اسکاتلند، خون به پا شود. اما در تراژدی مدرن قهرمان مقابل اجتماع قرار می‌گیرد.

خطای او مقابله با جامعه و هنجارهای غلط آن است. هم‌چون نمایشنامه‌ “اشباح” (اثر هنریک ایبسن)؛ پسر خانواده دل در گرو دختر کلفت خانه می‌بندد در حالی که او خواهرش است. آن‌ها قربانی خطای جامعه و گذشتگان خود هستند. هم‌چون احلام (غزل صارمی)، فرحان (حمید فرخ‌نژاد) و دکتر (مهدی احمدی) در عروس آتش.

تراژدی اساساً زمانی پدید می‌آید که قهرمان بر سر دو راهی قرار می‌گیرد که هر سوی آن به یک میزان خطر دارد و او ناگزیر از تصمیم‌گیری است. قهرمان تراژدی کنش‌گر است و خود به سوی سرنوشت می‌رود. احلام در فیلم عروس آتش، برای حل مشکل ازدواجش با دکتر و جلب رضایت پسرعمویش فرحان و اهل عشیره از اهواز راهی دهِ زادگاهش می‌شود. تلاش او برای متقاعد ساختن اهالی ده راه به جایی نمی‌برد. او تصمیم می‌گیرد که با نوشتن نامه‌ای برای دکتر، مقدمات فرارشان را فراهم سازد.

این فرار بی‌نتیجه می‌ماند و احلام در شب عروسی‌ اجباری‌اش با فرحان، خود را آتش می‌زند. احلام و دکتر مقابل هنجارهای غلط اجتماع می‌ایستند و سعی می‌کنند با آن مبارزه کنند. اما سرانجام فاجعه رخ می‌دهد و قهرمان تراژیک به مرگ محکوم می‌شود. خطای آن‌ها مقابله با سنت‌های غلط عشیره است. یا به عبارتی دیگر خطای آن‌ها عشق است و قدم گذاشتن در این راه سرانجامی به جز تباهی ندارد.

هنر شخصیت‌‎پردازی سینایی در فیلم عروس آتش بیش از همه با شخصیت فرحان، نمودار می‌شود. سینایی به عنوان نویسنده و کارگردان کوشیده است تا از فرحان شخصیتی چند بعدی بسازد و آن را از سطح شخصیت تیپیکال و تک صداییِ یک مرد متعصب عشیره‌ای به شخصیت ویژه‌ مردی بدل سازد که پای صحبت‌های دخترعمویش می‌نشیند و علی‌رغم مخالفت،‌ در خلوت خود به آنها فکر می‌کند.

او می‌کوشد علیه شایعات و حرف‌های قبیله و عشیره بایستد، اما پا را از این فراتر نمی‌گذارد. شخصیت‌ها در عروس آتش دارای خلوت هستند. آن‌ها با خود خلوت می‌کنند و درونیاتشان را بیرون می‌ریزند. با این شگرد است که بیننده در فرآیند تماشای فیلم با همه‌ شخصیت‌ها هم‌دلی می‌کند. ممکن است فرحان را دوست نداشته باشد، اما نسبت به او حس هم‌دلی دارد. ممکن است خاله را دوست نداشته باشد، اما او را درک می‌کند.

به این ترتیب جهت‌گیری تماشاگر در فرآیند همذات‌پنداری مسیر صحیحی را می‌پیماید. این مسیر صحیح و مواجهه با شخصیت‌های چندبعدی او را در دریافت مضمون یاری می‌کند. او می‌داند که خطا نه از فرد بلکه ناشی از هنجارهای کهنه و ناروای یک اجتماع است. خواه جمعی کوچک به اندازه‌ عشیره‌ یک ده و خواه در مقیاسی بزرگ‌تر. به این ترتیب تجربه‌ تماشای فیلم عروس آتش برای هر بیننده‌ای دل‌پذیر و به یاد ماندنی می‌شود.

خلق این آثار ارزشمند و تجاربی که تماشاگر در مواجهه با آن‌ها از سر می‌گذراند، چه میزان نمود بیرونی می‌یابد؟ جایگاه و میزان اثرگذاری این فیلم‌ها چگونه سنجیده می‌شود؟ عروس آتش در سال ۱۳۷۸ دیده شد؛ چه درمیان مردم و چه در نظر منتقدان. فیلم جوایز ملی و بین‌الملل دریافت کرد و رقم فروش گیشه‌ آن با توجه به جمعیت و قیمت بلیت در آن زمان، قابل توجه بود.

امروز بیست و یک سال از ساخت و اکران این فیلم می‌گذرد. سینایی چند روزی است که دیگر میان ما نیست. گذشت این ۲۱ سال، پرسش‌هایی را  پیرامون اکران و یا عدم اکران فیلم‌های مشابهی همچون «خانه پدری» کیانوش عیاری در ذهن متبادر می‌کند که پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند تا حدوی بیان‌گر آن باشد که چرا هم‌چنان ما با مسائل قتل‌های ناموسی و خشونت علیه زنان دست‌وپنجه نرم می‌کنیم و چرا هنوز که هنوز است «خشک می‌آید کشتگاه ما در جوار کشت همسایه…»

نویسنده: شهرزاد شاه کرمی
منبع: سایت فیلم گردی

فهرست جوایز فیلم عروس آتش

در هجدهمین دوره برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در سال 1378، فیلم عروس آتش نامزد دریافت چهار سیمرغ بلورین جشنواره برای بهترین فیلمنامه (خسرو سینایی و حمید فرخ نژاد)، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد (حمید فرخ نژاد)، بهترین بازیگر نقش مکمل زن (سلیمه رنگزن) و بهترین تدوین (هایده صفی یاری) شد، که در پایان موفق به دریافت سه سیمرغ بلورین شد،

• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد (حمید فرخ نژاد) دوره ۱۸ جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۷۸
• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه (خسرو سینایی و حمید فرخ نژاد) دوره ۱۸ جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۷۸
• سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران (قاسم قلی پور) دوره ۱۸ جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۷۸

بیشتر بخوانید

• فیلم ارتفاع پست
• فیلم شبی که ماه کامل شد