فیلم بوتیک

فیلم بوتیک فیلمی ایرانی است که توسط حمید نعمت الله در سال ۱۳۸۲ ساخته شده و در بیست و دومین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجر اکران شد.

به گزارش خوبو، بوتیک از جمله بهترین فیلم‌های اکران شده در دهه 80 است که مورد توجه تماشاگران و منتقدین قرار گرفت. این فیلم از سایت معتبر IMDB، نمره متوسط 6.5 را کسب کرده است. 2500 نفر به این فیلم نمره داده‎اند.

عوامل و بازیگران فیلم بوتیک

بوتیک فیلمی است که در ژانر درام توسط حمید نعمت الله ساخته شده است. نعمت الله از کارگردانان مطرح سینمای کشورمان است که کارش را در سینما با دستیاری ایرج قادری و مسعود کیمیایی آغاز کرد. بوتیک اولین ساخته نعمت الله است و پس از آن فیلم‌های مطرح دیگری همچون بی پولی، آرایش غلیظ و رگ خواب را ساخت.

خلاصه داستان

اتی (احترام) (گلشیفته فراهانی) سهم خود را از خانه اجاره‌ای که با دوستانش اجاره کرده نپرداخته و صاحب خانه قصد دارد آن‌ها را بیرون کند. جهانگیر (محمدرضا گلزار) جوانی که در بوتیک کار می‌کند مبلغ مورد نیاز اتی را فراهم می‌کند. اما اتی با آن مبلغ تصمیم می‌گیرد به خارج برود. سعی اتی برای تهیه کسری پولی که برای خارج رفتن نیاز دارد اتی را در موقعیت خطیری قرار می‌دهد.

نقد و بررسی فیلم بوتیک

بوتیک حمید نعمت الله را اگر بخواهیم درون سینمای خالق‌اش ارزیابی کنیم، دست کم از منظر پارامترهایی همچون انسجام و انضباط درام مرکزی، غنای درام و میزان همذات پنداری که درام می‌تواند از مخاطب جذب کند، شاید نتوان بهترین فیلم نعمت الله دانست. از منظر یک فیلم مستقل نیز فیلم نعمت الله، درام مرکزی پراکنده‌گو، نسبتاً شلوغ و حتی در برهه‌هایی دارای خلأ داستانی دارد که مخاطب را در تعقیب مستمر خط سیر داستانی، کم رغبت می‌کند. از منظر یک «فیلم اجتماعی» اما «بوتیک» نعمت الله مهمترین کارکرد روایی و نمایشی خود را ایفا می‌کند؛ شبیه همان کارکردی که فیلم «یک اتفاق ساده» سهراب شهید ثالث، در شکل گرفتن بخش پایین شهری سینمای اجتماعی دهه های 60 و 70 شمسی داشت؛ آن هنگامی که هر کدام از مایه‌ها و مسائل فیلم شهید ثالث، اعم از مادر مریض، مشق شب، موقعیت کودک در خانواده، نفهمیده شدن کودک در مدرسه، دست تنگی معیشتی و فقر مالی و قص علی هذا، در آینده هر کدام به تنهایی، مسائل مرکزی فیلم‌هایی مجزا را شکل دادند و سینمای اجتماعی ایران در مقطعی، مملو شد از آثاری با مایه‌ها و مسائل مذکور که یکی از متجلی‌ترین نمونه‌های آن، «بچه های آسمان» مجید مجیدی بود.

«بوتیک» حمید نعمت الله نیز در سینمای ایران، کارکردی مشابه در شکل گرفتن آثار نسل جدید سینمای اجتماعی ایران داشت؛ به این معنا که عناصر و مایه‌ها و مسائل این فیلم، اعم از دختر فراری عشق مهاجرت، تحصیل کرده بیکار یا دارای کار دون شأن خود، نیاز فوری و اورژانسی به تهیه پول در عین دست تنگی معیشتی و فقر مالی، صاحب کار فاسد، رفیق دارای بیماری لاعلاج، خانه مجردی گروهی و قص علی هذا، بعدها هر کدام به تنهایی، مسائل مرکزی آثار اجتماعی متعددی از سینمای ایران را شکل دادند؛ و شاید از همین جهت است که «بوتیک» نعمت الله را می‌توان یکی از نقاط عطف سینمای اجتماعی ایران و کلیدزننده نسل جدیدی از آثار این نوع سینما دانست؛ البته با محوریت عنصر «شهر» که معمولاً در سینمای ایران، به نحوی ویترینی و تزئیناتی و صرفاً به شکل نماد فرامتنی از آن استفاده می‌شود.

البته با وجود اینکه «بوتیک»، منشأ پیدایش آثار متعددی در نسل جدید سینمای اجتماعی ایران شد، به ندرت می‌توان فیلم‌های اجتماعی را یافت که بایسته‌های روایی و نمایشی مربوط به سبک شان را رعایت کرده باشند؛ اینکه درام مرکزی شان، چندپاره و سردرگم و متشتت نباشد؛ در شخصیت پردازی، جامعه و آدم‌های آن، توده بی سر و شکل و فاقد هویت نباشند و صرفاً جهت گعده ای و جمعی کردن فضای فیلم به کار نروند؛ و مایه‌های اجتماعی مطروحه در داستان شان را بتوانند به عناصر، تم‌ها و مسائل ابژکتیو شده و عینیت یافته دخیل در درام تبدیل کنند و نه اینکه به صورت ابزاری و جلوه نمایانه و تنها جهت فضاسازی مضمونی اجتماعی به کار روند؛ درست مثل آثاری که خالقان شان تصور می‌کنند صرفاً با راهیابی تلگرام و اینستاگرام و دابسمش به اثرشان، یا با ورود خام و دراماتیزه نشده مضامین موجود در صفحات اجتماعی و حوادث روزنامه‌ها به درام شان، می‌توانند فیلمی اجتماعی خلق کنند!

اما علت اینکه آثار اجتماعی بعد از «بوتیک»، اغلب به جای «اجتماعی سازی»، به «اجتماعی نمایی» روی آوردند را می‌توان در این نکته نهفته دانست که «بوتیک» چه به لحاظ روایی و چه به لحاظ نمایشی، کاملاً مستعد این است که بد فهمیده شود! تا جایی که این «بد فهمیده شدن»، بعدها حتی گریبان خود حمید نعمت الله را نیز در اثری مانند «آرایش غلیظ» گرفت.

اجتماعی بودن یک فیلم به معنای طرح شدن صرف مایه‌ها و مسائل اجتماعی، آن هم به صورت مضمونی، ظاهرسازانه و نمادین نیست. «بوتیک» یک فیلم اجتماعی است؛ چرا که ابژه‌های لازم و کافی جهت عینی سازی داستان اجتماعی اش را داراست. «بوتیک» یک فیلم اجتماعی است؛ چرا که از سینمای اجتماعی دهه ی شصت ایتالیا (آثار فیلمسازانی همچون فلینی، دسیکا و پازولینی)، به درستی این درس را آموخته که یک فیلم اجتماعی، هر چه داستان ساده تر و پرداخت عمیق تر و متمرکزتری داشته باشد، فیلم اجتماعی عینی تر و تأثیرگذارتری خواهد بود. «بوتیک» یک فیلم اجتماعی است؛ چرا که توانسته مایه ها و مسائل طرح شده در خود را از سطح «سوژه» و «موضوع» فراتر ببرد و به مرحله ی «پرداخت» دراماتیک برساند و از مسائلی بیرونی، به عناصر و تم‌ها و مسائل ابژکتیو شده، عینیت یافته و واقعی سازی شده ی درون درام تبدیل کند؛ که قادرند در شکل گیری پیشامدهای داستان نیز دخالت کنند و مؤثر باشند. برای نمونه، عنصر «شهر» در این فیلم، صرفاً خلاصه و منحصر در لوکیشن های بالا شهری و پایین شهری و مناظر ویترینی و تزئیناتی نیست؛ بلکه یک «عنصر مکان» دراماتیک نهادینه شده درون اثر است که در فضاسازی دراماتیک جهان فیلم و هویت بخشی به اتمسفر درون اثر و حتی شکل گیری روابط میان شخصیت‌های اصلی، نقش بازی می‌کند.

اجتماعی شدن یک فیلم همچنین به معنای توده سازی بی سر و شکل و فاقد هویت آدم ها جهت رقم زدن فضای جمعی و میزانسن های شلوغ و پرگستره با چیدمان گعده ای نیست. «بوتیک» یک فیلم اجتماعی است؛ چرا که اجتماع و جامعه ی درون درام اش را نه در روایت، از طریق انبوه سازی آدم ها و شکل دادن صرفاً یک توده کاراکتر فاقد شناسه و نه در نمایش، از طریق چینش میزانسن های شلوغ و گروهی می‌سازد. در جامعه ی درون فیلم «بوتیک»، در روایت، هیچ آدم درون درام را نمی توان یافت که شناسه سازی و هویت پردازی نشده باشد، کنش و منش نداشته باشد و چه به عنوان شخصیت اصلی و چه به عنوان شخصیت مکمل، در زنجیره روابط درام و فراز و فرودهای داستانی آن نقش نداشته باشند. در نمایش نیز از قضا غالباً میزانسن های فردی یا نهایتاً دو نفره با چیدمان خلوت و نماهای نزدیک و حداکثر متوسط و دوربین ثابت و ساکن و ایستا (به جز مواقعی که دوربین با حرکت شخصیت اصلی خود حرکت می‌کند) و سکانس های طولانی مورد توجه قرار گرفته تا با لحظه نگاری زیستنی و متمرکزی که از هر شخصیت صورت می‌گیرد، ابتدا هر شخصیت را به اقتضای درام بشناسیم و سپس از مجموع شناخت این شخصیت‌ها، به شناخت جامعه درون فیلم برسیم؛ به بیان ساده تر، «بوتیک» همچنان که از نحوه ی شخصیت پردازی اش، خط سیر روایی‌اش و جهت گیری نمایشی اش برمی آید، از «شخصیت» و «فرد» به «جامعه» و «اجتماع» می‌رسد.

در واقع، علت اصلی جایگاه پیشروانه و مرجع «بوتیک» به عنوان یک «فیلم اجتماعی» نسل جدید را پیش و بیش از لحن و بیان ساختارگریزانه، شخصیت‌های کم و بیش نو و متفاوت اش و طرح مسائل و مایه های جدیدی که پایه گذار روایی و درونمایه ای آثار اجتماعی بعد از خودش شد، باید ابتدائاً در این نکته یافت که «بوتیک» به لحاظ روایی و نمایشی، یک «فیلم اجتماعی» بایسته است و به جای الصاق و سنجاق خشک و خالی، نمادین و سوژه مند نشده جامعه بیرونی به داخل فیلم، می‌داند که چه جهان درونی خودساخته و خودانگیخته و چه جهان بیرونی و استقراضی اش را در وهله اول باید روی پرده سینما واقعی سازی و عینیت یافته کند و از پس جهانی ابژکتیو شده برای مخاطب است که می‌تواند به جامعه یا اجتماع هویت مند و شاکله یافته درون درام برسد که با جامعه یا اجتماع بیرون از فیلم نیز، هم به لحاظ روایی و هم به لحاظ نمایشی، همسان باشد؛ و این یعنی فیلمساز توانسته داستان و روایت اش را آنگونه که برای خودش بیرونی و واقعی است، برای مخاطب نیز محسوس و عینی کند.

نویسنده: کاوه قادری
منبع: سایت سلام سینما

فهرست جوایز فیلم بوتیک

در بیست و دومین دوره برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در سال 1382، فیلم بوتیک موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول شد.

• برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم (حمید نعمت الله) دوره ۲۲ جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۸۲
• برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن (گلشیفته فراهانی)، جشنواره سه قاره

بیشتر بخوانید

• فیلم شام آخر
• فیلم درباره الی