کتاب هنر جنگ، کتابی مرموز و قدیمی است که با وجود سابقه‌ای 2500 ساله همچنان بسیار جذاب و خواندنی می‌آید. سان زو نویسنده کتاب، یک نظامی چینی بود که توانست مسائل جنگی را در کتاب خود، به بخش‌های دیگر زندگی مربوط کند. در ادامه شما را با نویسنده، کتاب، واکنش‌ها به کتاب و ترجمه‌های آن آشنا خواهیم کرد. با خوبو همراه باشید.
| نام کتاب | هنر جنگ | The Art of War |
| نویسنده | سان زو |
| گونه ادبی | ناداستان |
| انتشارات در ایران | انتشارات قلم و نشرهای دیگر |
| مترجم | حسن حبیبی و مترجمان دیگر |
| خرید آنلاین | |
| دانلود نسخه آنلاین |
بیوگرافی سون تزو
سون تزو (به بیانی دیگر سون وو) در سال 544 پیش از میلاد متولد شد. او در ایالت وو در چین باستان یک ارتش‌دار بود. همینطور باید اشاره کرد که سان زو همدوره‌ی کنفسیوس دانشمند چینی بود. اگرچه زو از خانواده‌ای نجیب‌زاده می‌آمد، در زمان حیات او ثروت زیادی نداشتند. او برعکس بیشتر جوانان خاندان خود به جای یادگیری علم، سراغ یادگیری جنگ رفت. سرانجام آنطور که در تاریخ آمده، او در سال 496 پیش از میلاد جان باخت.
در خصوص زندگی‌نامه او، منبع اصلی نوشته‌ای از یک تاریخ‌نگار چینی به اسم سیماکیان است که در قرن دوم پیش از میلاد می‌زیست. در خصوص دوره‌ی زندگی این ژنرال چینی، می‌توان به اِلمان‌هایی که او از دوره‌ی تاریخی خود آورده استناد کرد. یک سناریوی دیگر این است که این شخصیت تاریخی هرگز وجود نداشته است. به این معنی که یک سری از متفکران چینی گرد هم جمع آمده و این کتاب را نوشته‌اند.
نویسنده یک نفر باشد یا یک جمع، باید عنوان کرد که به خوبی در آن استراتژی‌های جنگی بیان شده است. همینطور چیزهایی در متن کتاب وجود دارد که نویسنده را به عنوان پیشگامی در زمینه روابط بین‌الملل جلوه می‌دهد. مستندهای متفاوتی در سال‌های اخیر در خصوص این شخصیت تاریخی یا خیالی ساخته شده است که از آن جمله می‌توان به یک مستند بریتانیایی اشاره کرد.
داستانی تاریخی هم در مورد این شخصیت وجود دارد. پادشاه همدوره او، از وی خواسته بود که به 360 زن حرمسرایش آموزش نظامی بدهد. تزو، زنان را به دو دسته تقسیم کرد و دو زن محبوب شاه را فرمانده دو گروه کرد. وقتی دستورهای تزو توسط زنان به درستی اجرا نشد، او فرمان داد دو زن محبوب شاه که فرماندگاه دو گروه بودند اعدام شوند. جای این دو، دو زن دیگر فرمانده شدند و حرف‌های او را جدی‌تر گرفتند.
نقد و بررسی کتاب هنر جنگ
هنر جنگ (هنر رزم، شیوه‌های نظامی سون تزو یا روش‌های به‌کارگیری نیروها) کتابی کهن است که احتمالا اولین بار 2500 سال پیش نوشته شد. کتاب روی چوب بامبو نوشته شد و به نظر می‌رسد به لحاظ زمانی جایی بین بهار تا پاییز نوشته شده است. کتاب هنر جنگ به لحاظ استراتژی و تاکتیک نظامی اثری ناب است و هنوز قابل استناد به نظر می‌رسد. در کتاب، می‌توان چیزهای زیادی در خصوص فرهنگ شرقی جنگ و به کارگیری نیروها یاد گرفت. نکته مهم در خصوص این کتاب این است که حالا تنها به لحاظ جنگی موردتوجه نیست. در زمینه مدیریت کسب و کار هم مدیران طی قرن اخیر بسیار به این کتاب توجه کرده‌اند.
در تاب و روی این دو نکته تاکید فراوان شده؛ اول شرایط عینی و فیزیکی موجود در میدان جنگ و بعد شرایط ذهنی طرفین جنگ. به گواه نویسنده استراتژی جنگ چیزی مدون و از پیش تعیین‌شده نیست که از روی کاغذ مو به مو اجرا شود. فرمانده است که طبق شرایط حاکم بر صحنه نبرد، واکنش و استراتژی مناسب را برمی‌گزیند. تزو می‌نویسد که برنامه‌ریزی در شرایط تحت کنترل قابل اجراست اما در شرایط واقعی، معنی ندارد چون همه‌چیز حال تغییر است. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که برنامه‌ریزی طرفین با هم تداخل داشته باشد.
از مسائل مربوط به کتاب این است که احتمالا کتاب فعلی با نسخه اولیه تفاوت‌هایی دارد. به نظر می‌رسد به مرور این کتاب دچارهای تغییرهایی شده است. از لحاظ فصول، کتاب سیزده فصل دارد و به نظر از این لحاظ تفاوتی با نسخه اصلی نداشته باشد.
بخشی از متن کتاب
کتاب شامل سیزده بخش است:
فصل 1: نقشه‌های حساب شده 2. درگیر شدن در جنگ 3. با استراتژی حمله کنید 4. جابجایی‌های تاکتیکی 5. انرژی 6. نقاط ضعف و قوت 7. مانور کردن 8. تنوع تاکتیکی ارتش 9. در حال پیشروی 10. منطقه عملیاتی 11. موقعیت‌های نُه گانه 12. حمله کردن با استفاده از آتش 13. استفاده از جاسوسان
پنج عامل ضروری برای کسب پیروزی در جنگ:
کسی جنگ را می برد که بداند چه موقع حمله کند و چه موقع نه.
کسی جنگ را می برد که بداند چگونه با نیروهای زیردست و بالا دست تعامل و همکاری داشته باشد.
کسی جنگ را می برد که با تمام نیروهای تحت امر خویش به یک روش صحیح و مهربانانه رفتار کند.
کسی جنگ را می برد که خود و نیروهایش آماده و منتظر شرایط غیر آماده ی دشمن باشد.
کسی جنگ را می برد که که توانایی های نظامی دارد و باعث دخالت حکمران و یا پادشاه در جنگ نمی شود.
صفات که رهبران باید داشته باشند:
به جای عکس العمل نشان دادن در برابر شیوه درگیری حریف، خودش آن را تعیین می کند. به منظور تصرف هدف، آرام و بدون تكبر حرکت می کند. اجازه می‌دهد دشمن برای اخذ موضع برتر خودش را خسته کند و بعد اجازه می دهد که نیروهایش توازن را بر هم بزنند. قالب ناپذیر به نظر می رسد، همه جا هست و هیچ کجا نیست. به جای اینکه آرزوی پیروزی کند، در مورد آن تصمیم می گیرد. استاد موقعیت های متزلزل و بی ثبات است. در بعضی چیزها به طور صحیح و همان طور که به نظر دیگران درست است عمل می کند تا بتواند در مورد بعضی چیزهای دیگر غافلگیر شان کند. در هنر فریب دادن حریف مهارت دارد یعنی اجازه می دهد حریف چیزی را ببیند که خودش مایل است او ببيند. برای شناخت طرف مقابل پافشاری دارد. در سازمانش بین افراد، نزدیکی ایجاد می کند تا بتواند به عنوان یک واحد و با روحی مشترک حرکت کند.
جایگاه کتاب
کتاب هنر جنگ چند دهه اخیر دوباره موردتوجه قرار گرفته است. به همین دلیل میزان فروش نسخه‌های کتاب به زبان‌های مختلف به صورت تصاعدی بالا رفته است. آنطور که آمازون اعلام کرده، تاکنون کتاب به بیش از دویست زبان ترجمه شده است. در فیلم‌ها و سریال‌های زیادی هم به این کتاب اشاره شده است. برای مثال در سریال محبوب سوپرانوز، تونی سوپرانو علاقه فراوانی به کتاب هنر جنگ داشت. او این کتاب را خوانده بود و بارها در شیوه مدیریت نیروهایش (مافیا) از درس‌های کتاب استفاده کرد.
ما برای مقایسه شهرت کنونی کتاب، سراغ ابزار گوگل ترندز رفتیم. این بخش از گوگل به ما کمک می‌کند تا با کمک نتایج جستجوی کاربران، توجه به این کتاب را بسنجیم. برای داشتن معیار مقایسه، چند کتاب نزدیک به فضای هنر جنگ را در مقام مقایسه قرار دادیم. نتیجه، به طرز کاملی به سود کتاب هنر جنگ بود.
دوایت گارنر نویسنده نیویورک تایمز، در مطلبی مربوط به سال 2019 در خصوص ترجمه جدید کتاب نوشت:
کتاب هنر جنگ همیشه مفید به نظر می‌رسد چون به اندازه تاکتیک‌های جنگی، فلسفی است. نویسنده تضیح می‌دهد که هنر اصلی نجنگیدن است. کتاب را بارها با ترجمه‌های متفاوت خوانده‌ام. نمی‌دانم چرا هر بار با آن برمی‌گردم: کتاب کوتاهی است و کلاسیک است. حقه‌های کتاب، در ذهنم باقی نمی‌ماند چون ابدا آدم حقه‌بازی نیستم.
سراغ گودریدز هم رفتیم. این سایت به نوعی یک شبکه اجتماعی مخصوص برای عاشقان کتاب است. بیش از چهارصد هزار نفر در این سایت برای کتاب هنر جنگ ریت قرار داده‌اند که عدد بالایی است. میانگین این نمرات 3.99 از 5 است. در ادامه یک نظر مثبت و یک نظر منفی را از کاربران گودریدز می‌آوریم.
نظر مثبت
4 از 5 به کتاب نمره داده است:
گاهی اوقات با خودم فکر می کنم که شاید زندگی به یک جنگ می ماند. جنگی که حریفمان یکتا نیست. جنگی که به اندازه ی تمام عمرمان طول خواهد کشید و شاید تا دم مرگ هم متوجه نشویم که آیا برنده ایم و یا بازنده. در این میدان جنگی که در آن زندگی می کنیم باید هدفمان را بشناسیم و با سرعت و دقت به آن حمله کنیم. باید تمام حواسمان را به کاربگیریم تا فریب نخوریم. باید میدان جنگمان را بشناسیم و بدانیم متناسب با موقعیتی که در آن قرار گرفته ایم حمله کنیم و یا دفاع؟ عقب نشینی کنیم و یا تا آخرین نفس ایستادگی کنیم. باید بتوانیم از فرصت استفاده کنیم و اگر دری را گشوده یافتیم تا فرصت هست از آن بگذریم. باید یاد بگیریم جریان باد و آب و تمام موانعی که بر سر راهمان قرار دارند را به نفع خودمان استفاده کنیم. باید بدانیم که پشت هر پیروزی ساعت ها تدبیر و تلاش و تفکر پنهان شده.
من هیچ گاه ژنرال یک ارتش هزاران نفری نخواهم شد. بنابراین هیچ گاه نخواهم توانست از این کتاب برای گسترش دادن فتوحاتم استفاده کنم. اما می دانم که بیست سال است که ژنرال زندگی خودم هستم و تنها سربازی که در این مسیر در اختیار دارم دانایی است. بدون اغراق می توانم بگویم که می شود تمام توصیه های این کتاب را به زندگی عادی تعمیم داد و از آن ها درس گرفت. توصیه هایی که مطمئنا همه مان تک تک آن ها را می دانیم. خواندن این کتاب به یادآوری این توصیه ها کمک می کند. پس با تمام قوا به پیش!
کامنتی فارسی از Mission Blue
نظر منفی
دو ستاره از 5 ستاره:
فکر می‌کردم خودشناسی و خودسازی در این نوشتار بسیار پررنگ‌‌تر باشد و برای خواننده‌ی امروزی آورده‌ی بیشتری داشته باشد. ولی اصل مطلب واقعاً درباره‌ی جنگ و لشکرکشی است. بخشی دیگری از مطالب نیز برای انسان امروز، جدید نیستند. در مجموع نخواندید هم نخواندید.
مهمترین اصول مطرح شده در کتاب متمرکزند بر سودگرایی، هوشمندی، و موقعیت‌شناسی. فکر می‌کنم، همه‌ی ما در مقایسه با انسان‌های دیرین، آگاهانه یا ناخودآگاهانه، چنین اصولی را بهتر می‌شناسیم و به کار می‌گیریم. در نتیجه می‌توان گفت بخش زیادی از مطالب، چیز جدیدی ندارند. از طرفی علم مدیریت، روان‌شناسی، تجارت، و یا حتی برخی کتاب‌های خودشناسی، سلف-هاپ، و «عمومی» به صورت اصولی‌تری اندرزهای این کتاب را پوشش می‌دهند.
بخش‌هایی از کتاب منحصراً در مورد لشکرکشی، بودجه‌بندی جنگ، محاصره‌ی شهرها، بکارگیری جاسوسان و … است که احتمالاً برای اکثریت ما جذابیتی ندارد. به سبک اندرزنامه‌ها و پندنامه‌های قدیمی، نویسنده غالباً مشغول صدور حکم‌هایی قطعی و کلی‌ست که از جایگاهی رفیع دیکته می‌شوند و لزوماً منسجم و خالی از تضاد نیستند.
نمی‌دانم چقدر باید چنین کتاب‌هایی را از منظر یک خواننده‌ی امروزی بررسی کرد، یا چقدر منصفانه است اگر چنین کنیم. به هر صورت، من چنین کردم و این کتاب را چندان نپسندیدم
کامنت فارسی: امیر لطیفی
بهترین ترجمه کتاب هنر جنگ
کتاب برای قرن‌ها چیزی مربوط به فرهنگ چینی بود و به خارج از مرزهای آن راه پیدا نمی‌کرد. مانند راز و رمز به دست آوردن ابریشم، این کتاب هم چیزی کاملا محبوس در مرزهای چین بود. اولین ترجمه غربی کتاب مربوط به سال 1722 بود که به فرانسوی برگردانده شد. در ایران، حسن حبیبی اولین بار در دهه شصت کتاب را به فارسی ترجمه کرد. دومین ترجمه کتاب مربوط به سال 1387 بود که با نام هنر جنگاوری با ترجمه علی کردستی و تلا نشر فرهنگی فرا منتشر شد.
طی سال‌های اخیر، این کتاب هم مانند کیمیاگر، مثل زن رفتار کن مثل مرد فکر کن، حرمسرای قذافی، هنر ظریف بی خیالی، راز، ملت عشق و ای کاش وقتی 20 ساله بودم می‌دانستم درگیر ترجمه‌های متعدد شده است. موارد زیر، ترجمه‌های متفاوت کتاب هستند:
- هنر جنگ | انتشارات قلم | حسن حبیبی
- هنر رزم | انتشارات مثلث | سمیرا انواری
- کتاب هنر رزم | نشر سایبان | علیرضا صالحی
- هنر رزم | نشر قطره | نادر سعیدی
- هنر جنگ | نشر بوکتاب | آرام آخوندی
- هنر جنگ | نشر جامی | دکتر مهدی سمسار
- هنر جنگ | انتشارات یوشیتا | محمدجواد نعمتی
- هنر جنگ | انتشارات شاهدخت پاییز | معصومه ضمیری
- هنر جنگ | نشر راز معاصر | آرمیتا محمدی
- هنر جنگ | نشر هورمزد | احمدرضا رسولی
از بهترین ترجمه‌های کتاب می‌توان به نسخه‌های نشر مثلث، قطره و بوکتاب اشاره کرد.
نظرات کاربران