می‌توانید بازار ساز خودکار را یک روبات در نظر بگیرید که نرخ تبدیل بین دو دارایی را برای شما محاسبه و پیشنهاد می‌دهد. در دنیای ارزهای دیجیتال برخی بازار سازها مانند یونی سوپ (Uniswap) از فرمول‌های ساده و برخی دیگر مانند کرو (Curve) و بالانسر (Balancer) از فرمول‌های پیچیده‌تری برای محاسبه نرخ تبدیل استفاده می‌کنند.
شما به دو صورت ممکن است با بازارساز کار داشته باشید. اول اینکه با استفاده از آن معاملات جفت ارزهای دیجیتال خود را انجام دهید و دوم آنکه با تامین نقدینگی (Providing Liquidity) برای استخر نقدینگی (Liquidity Pool) در یک بازارساز از آن کسب درآمد کنید.
AMM ها جایگاه خود را در اقتصاد غیرمتمرکز (DeFi) تثبیت کرده‌اند. در واقع بازارسازی به روش غیر متمرکز منطبق با دیدگاه رمز ارزها است.
معرفی
اقتصاد غیر متمرکز (DeFi) موجی از توجه و علاقه را در بلاکچین اتریوم و بلاکچین‌های دیگر نظیر زنجیره هوشمند بایننس ایجاد کرد. برای مثال کشت سود (Yield Farming) یک راه جذاب برای کسب درآمد و روش جالبی برای توزیع ارزهای جدید است. یا بیت کوین توکن شده (Tokenized BTC) امکان مبادله مستقیم آلت کوین‌ها با بیت کوین را در بازارسازها فرآهم کرده است.
در همین حال بازارسازهای اتوماتیک مانند یونی سوئپ هر روز کاربران بیشتری جذب می‌کنند و دارای نقدینگی بالایی هستند.
اما بازارساز چگونه کار می‌کند و چرا ایجاد آن سریع و ساده است؟ آیا بازارسازهای هوشمند جای صرافی‌های سنتی را خواهند گرفت؟
بازارساز اتوماتیک چیست؟
AMM ها نوعی از صرافی‌های غیر متمرکز (DEX: decentralized exchange) هستند که از فرمول‌های ریاضی برای قیمت گذاری دارایی‌ها استفاده می‌کنند. در صرافی‌های متمرکز، قیمت‌ها از روی سفارش‌های خرید و فروش کاربران بدست می‌آید. اما در بازارسازها قیمت الگوریتم قیمت گذاری، قیمت‌ها را تعیین می‌کند.
فرمول قیمت گذاری در هر بازارساز می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال یونی سوئپ از فرمول x * y = k استفاده می‌کند. در آن x مقدار یک کوین در استخر نقدینگی و y مقدار کوین دیگر است. k نیز یک مقدار ثابت است که نشان می‌دهد مقدار کل نقدینگی استخر ثابت است. کارسازهای دیگر از فرمول‌های دیگری که هدف آنها را برآورده کند استفاده می‌کنند. اما موضوع ثابت میان آنها تعیین قیمت توسط الگوریتم است.
بازارسازهای سنتی برای تعیین قیمت با شرکت‌های مختلف همکاری می‌کنند و منابع زیادی برای اینکار مصرف می‌کنند. بازارسازها به شما کمک می‌کنند قیمت مناسب برای سفارش گذاری را در صرافی‌هایی مظیر بایننس پیدا کنید. بازارسازهای اتوماتیک این فرآیند را غیر متمرکز کرده‌اند.
بازارساز چگونه کار می‌کند؟
بازارساز شبیه یک صرافی که در آن قیمت از روزی سفارش‌های خرید و فروش جفت دارایی‌ها مانند ETH/DAI تعیین می‌شود، عمل می‌کند. با این تفاوت که نیازی نیست فردی در طرف دیگر معامله باشد. بجای آن شما با یک قرارداد هوشمند طرف هستید که بازار را برای شما ایجاد می‌کند.
در صرافی‌های غیر متمرکز مانند Binance DEX معامله مستقیم میان کیف پول‌های کاربران انجام می‌شود. اگر شما قصد خرید BNB با استفاده از BUSD را دارید، فرد دیگری باید قصد خرید BUSD را با استفاده از BNB داشته باشد تا معامله انجام شود. به این نوع تراکنش همتا-به-همتا (P2P: peer-to-peer) نیز گفته می‌شود.
اما معامله در یک بازارساز با یک قرارداد هوشمند انجام می‌شود، بنابراین می‌توان به آن P2C: peer-to-contract نیز گفت و به طرف مقابل در معامله نیاز نیست.
در این حالت به طرف مقابل در یک معامله نیازی نیست. اما کسی باید بازارساز را ایجاد کند و نقدینگی لازم توسط افرادی که با آنها تامین کنندگان نقدینگی (LPs: liquidity providers) می‌گویند، آورده شود.
استخر نقدینگی چیست؟
تامین کنندگان نقدینگی، پول خود را به استخر نقدینگی اضافه می‌کنند. و در ازای آن از سود حاصل از فعالیت استخر سهم خود را دریافت می‌کنند.
بنابراین هرکسی می‌تواند برای استخر نقدینگی پول فرآهم کند و در ازای آن سود دریافت کند. برای مثال یونی سوئپ نسخه 2 به میزان 0.3% کمیسیون از معامله گران دریافت می‌کند و آن را مستقیما به تامین کنندگان نقدینگی می‌دهد.
چرا تامین نقدینگی مهم است؟ هرچقدر نقدینگی یک بازارساز بیشتر باشد، احتمال اختلاف قیمت (Slippage) در سفارش‌های بزرگ کم می‌شود، در نتیجه سود و تعداد کاربر پلتفرم بیشتر می‌شود. فرض کنید قصد خرید همه اتریوم‌های موجود در استخر ETH/DAI را دارید. برای خرید هر ETH اضافه باید بیشتر و بیشتر DAI پرداخت کنید. زیرا فرمول x * y = k اجازه صفر شدن x یا y را نمی‌دهد.
ضرر ناپایداری (Impermanent loss) چیست؟
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که نرخ تبدیل توکن‌ها بعد از واریز تغییر کند. تغییر بیشتر منجربه ضرر بیشتر می‌شود. به همین دلیل AMM ها در مورد استیبل کوین‌ها و Wrapped Coin ها بهتر عمل می‌کنند.
جمع بندی
بازارسازها نقش مهمی در اقتصاد غیر متمرکز ایفا می‌کنند. همچنین امکان کشت سود را برای کاربران به سادگی فرآهم می‌کنند. بازارسازهایی مانند یونی سوئپ (Uniswap)، کرو (Curve) و پنکینک سوئپ (PancakeSwap) طراحی خوبی دارند ولی امکانات آنها از صرافی‌های متمرکز هنوز بسیار کمتر است. اما نوآوری آنها در صنعت رمز ارزها غیر قابل انکار است.
مطلب خیلی خوبی بود و به‌خوبی توضیح دادید چطور بازارسازهای خودکار (AMM) وظیفه قیمت‌گذاری رو با کمک الگوریتم‌ها انجام می‌دن. برای من جذاب‌ترین نکته، فرصت‌های درآمدزایی از تامین نقدینگی بود که یک روش هیجان‌انگیز برای فعالان دنیای کریپتو به شمار میاد. با اینکه هنوز چالش‌هایی مثل ضرر ناپایداری وجود داره، اما به نظر می‌رسه AMM ها آینده روشنی دارن. ممنون بابت مطالب آموزنده! 🙌