انسان خردمند کتابی جنجالی بود که یووال نوح هرای نویسنده اسرائیلی در سال 2014 منتشر کرد. کتاب که سیری در تاریخ گونه‌ی انسان خردمند یعنی انسان کنونی از ابتدا تاکنون است، حرف‌های مهم راجع به فرهنگ و تمدن هم برای گفتن دارد. در ادامه شما را با نویسنده، کتاب، واکنش‌ها به کتاب و ترجمه‌های آن آشنا خواهیم کرد. با خوبو همراه باشید
| نام کتاب | انسان خردمند | Sapiens: A Brief History of Humankind |
| نویسنده | یووال نوح هراری |
| گونه ادبی | ناداستان، تاریخ، علم |
| انتشارات در ایران | نشر نو و نشرهای دیگر |
| مترجم | نیک گرگین و مترجمان دیگر |
| تعداد صفحه | 443 |
| سال انتشار | 2014 |
| خرید آنلاین | |
| دانلود نسخه آنلاین |
بیوگرافی یووال نوح هراری
یووال نوح هراری سال 1976 در کریات آتای اسرائیل متولد شد. خانواده او با ریشه‌های شرق اروپا و لبنانی بودند. این متفکر، تاریخ‌دان و نظریه‌پرداز، همینک استاد تاریخ دانشگاه اورشلیم است. حراری، تحصیلات خود را در رشته تاریخ انجام داد و از دانشگاه آکسفورد دکترا گرفت. او همجنسگرا است و با مدیربرنامه‌های خود ازدواج کرده است. او وگان و اهل مراقبه و روزه‌ی سکوت است و چند سالی می‌شود تلفن هوشمند را کنار گذاشته است.
هراری به عنوان یک نویسنده و محقق، معمولا به دنبال پاسخ به سوالات تاریخی بزرگ است. برای مثال این سوال که چه ارتباطیی بین تاریخ و زیست‌شناسی وجود دارد. اینکه چه تفاوت و شباهت‌های بین انسان‌ها و سایر موجودات وجود دارد. تاریخ به چه سمتی سوق پیدا کرده است؟ چه بلایی سر سایر پسرعموهای انسان، انسان‌های دیگری مانند نئاندرتال‌ها آمده است؟ با مسیری که بشر تاکنون آمده، آینده او به چه صورت خواهد بود؟
او تاکنون دو بار جایزه پولانسکی را به دلیل خلاقیت و اصالت کارهایش دریافت کرده است. او همینطور جزء فرهنگستان علوم اسرائیل است. کتاب‌های او در ابتدا در ایران ترجمه شدند. با این حال از تابستان 1398 به طور کل ممنوع اعلام و از بازار جمع شدند. یکی از مسائل عجیب در خصوص او، این است که وی را به ویروس کرونا مربوط کرده‌اند. مستندی در حوزه تئوری توطئه در سال 2020 ساخته شد که هراری را تئوری‌پرداز تلاشی برای از بین بردن بخشی بزرگ از فرودستان جهان عنوان می‌کرد.
معرفی آثار یووال نوح هراری
- خاطرات نظامی رنسانس (2014): در این کتاب سراغ نوشته‌هایی رفته که از سربازان دوره رنسانس به جا مانده است. اگرچه سیاست و تاریخ هم از این نوشته‌ها قابل بررسی است، مسئله اصلی شخصی و هویتی در مورد مردم و سربازان آن دوره است.
- عملیات ویژه در عصر جوانمردی (2007): هراری در این کتاب به طوره قرن دوازده تا شانزده می‌پردازد. با تمرکز روی عملیات‌های ویژه و مخفیانه. این می‌توانست به قصد قتل یا خرابکاری در منطقه‌ی دشمن باشد.
- تجربه نهایی: میدان جنگ و جنگ‌های مدرن (2008): سراغ تغیراتی می‌رود که ذات جنگ طی قرن‌های اخیر کرده است.
- انسان خردمند (2014)
- انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده (2016): دنباله‌ای بر کتاب انسان خردمند بود. هراری در کتاب پیشامدهای آینده را بررسی می‌کند. به نظر او، آدم در ادامه قرن بیست و یک، سعی می‌کند شادی، جاودانگی و قدرتی خداگونه به دست بیاورد. او با کمک گذشته، سعی می‌کند مسیر آینده را مشخص کند.
- پول (2018): نویسنده به بررسی اختراع و پررنگ‌شدن نقش پول در جامعه انسانی می‌پردازد. اینکه آیا اختراع پول باعث شادی بشر شده یا اثری جز تلخی نداشته است. آینده‌ی پول چه خواهد بود؟
- درس‌هایی برای قرن 21 (2018): در انسان خردمند، هراری به گذشته و در انسان خداگونه به آینده می‌پردازد. در این کتاب، او به زمان حال می‌پردازد. سعی او این است که راهکاری برای مشکلات متفاوت پیش روی بشر ارائه دهد.
نقد و بررسی کتاب انسان خردمند
انسان خردمند: تاریخ مختصر بشر کتابی بود که ابتدا هراری سال 2011 به زبان عبری منتشر کرد. کتاب در ادامه در سال 2014 به انگلیسی ترجمه شد و اینطور به شهرت جهانی رسید. در آماری مربوط به سال 2019، کتاب تا آن زمان 12 میلیون فروش نسخه‌های قانونی را تجربه کرده بود. همینطور مترجمان از 65 زبان تاکنون کتاب را ترجمه کرده‌اند. کتابی که هراری منتشر شد، باعث شهرت جهانی او شد. همینطور جنجال‌های بسیار زیادی را تجربه کرد که به آنها نیز خواهیم پرداخت.
هراری سراغ انسان می‌رود. از عصر سنگ تا انسان مدرن قرن بیست و یکمی، مورد بررسی قرار می‌گیرند. تاریخ از نگاه هراری در کتاب به چهار بخش تقسیم می‌شود. این بخش‌ها: انقلاب شناختی، انقلاب کشاورزی، وحدت انسان‌ها و انقلاب فرهنگی نام دارند. هراری در تلاش است تا نشان دهد به چه دلیل انسان خردمند موجودی بود که بین میلیون‌ها موجود حاضر روی کره زمین، سلطنت خود را پایه‌ریزی و حفظ کرد. همکاری، در واقع دلیلی می‌شود که هراری دلیل اصلی پیشرفت نوع بشر عنوان می‌کند. همینطور او استدلال می‌کند نیاکان ما دست به نسل‌کشی زدند و سایر انسان‌های هم‌عصر خود -غیر هوموسیپین- را کشته‌اند.
او مفاهیمی مانند خدایان، ملیت، پول و حقوق بشر را مواردی خیالی می‌داند که بشر به آنها باور پیدا کرد و این باعث گسترش قلمروها و شهرنشینی شد. او تمام این مفاهیم را تخیلی می‌داند و استدلال می‌کند اگر باور به مفهومی خیالی مثل پول نبود، اقتصاد جهان نمی‌توانست پیشرفت کند. یکی از بخش‌های جذاب کتاب مربوط به انقلاب کشاورزی است. اینکه کشاورزی با وعده‌ی غذای همیشگی و راحت مطرح شد. با این حال، تله‌ای بود که باعث شد کیفیت زندگی مردم آن دوره کاهش پیدا کند. اما این تفاوت، تمدن را پایه‌ریزی کرد.
بخشی از متن کتاب
اگر تمام انقراض‌های بزرگ در استرالیا و آمریکا را با هم ترکیب کنیم و انقراض‌های دیگر در ابعاد کوچک‌تر را که با پراکنده شدن انسان خردمند در پهنه‌ی آفریقا-آسیا صورت گرفت و انقراض‌هایی را که به دنبال استقرار خوراک‌جویان اولیه در جزایر دوردستی مثل کوبا روی داد بر اینها بیفزاییم، به این نتیجه‌ی محتوم می‌رسیم که اولین موج مهاجرت انسان خردمند یکی از بزرگ‌ترین و سریع‌ترین فاجعه‌های زیست بومی در قلمرو حیوانات بود.
چگونه گندم انسان خردمند را قانع به عوض کردن یک زندگی نسبتا خوب با یک زندگی بدتر کرد؟ و در ازایش چه چیزی به انسان داد؟ غذای بهتری که نداد.
کیک اقتصادی ۲۰۱۴ بسیار بزرگ‌تر از کیک سال ۱۵۰۰ است، اما آن چنان نامساوی تقسیم شده است که بسیاری از دهقانان آفریقایی و کارگران اندونزی بعد از یک روز کار سخت با غذایی کمتر از غذای اجدادشان در ۵۰۰ سال قبل به خانه برمی‌گردند. ممکن است رشد اقتصاد مدرن هم مثل انقلاب کشاورزی، فریبی بسیار بزرگ از کار درآید.
آیا اکنون خوشبخت‌تریم؟ آیا از ثروتی که بشر در طی پنج قرن اخیر به دست آورده است می‌تواند به خرسندی جدیدی تعبیر شود؟ آیا کشف منابع بی‌پایان انرژی ذخایر بی‌پایانی از نعمت‌ها را به روی ما گشوده است؟ عقب‌تر برویم و ببینیم آیا هفتاد و چند هزاره پرآشوب پس از انقلاب شناختی دنیا را مکان بهتری برای زندگی کرده است؟ آیا مرحوم نیل آرمسترانگ که جای پایش بر کره عاری از باد ما سالم مانده است، از شکارگر – گردآورنده‌ی بی‌نام و نشانی که ۳۰هزار سال قبل اثر دستش را بر روی دیواری در غار شووه باقی گذاشت سعادتمندتر بود؟ اگر نبود پس فایده به وجود آمدن کشاورزی و شهرها و خط و سکه و امپراتوری‌ها و علم و صنعت چه بود؟
جایگاه کتاب
از زمان انتشار، انتقادات بسیاری روانه کتاب شد. بسیاری از متخصصین حتی به منتقد کتاب هراری تبدیل شدند. این بین یکی از کامل‌ترین بررسی‌ها در سایت دیسکاوری توسط یک متخصص زمین‌شناسی نسبت به این کتاب انجام شد. او در جمع‌بندی نوشت:
ماده‌گراها (اشاره به هراری) علیه خاص بودن نوع انسان هستند چون باور ندارند ما چیزی جز حیوانات دیگر هستیم. اما مهم نیست به چه چیزی باور داریم، نمی‌توانیم از اینی حقیقت بگذریم که انسان روی میمون تحقیق انجام می‌دهد، نه برعکس. هیچ موجود دیگری حتی نزدیک به کاری که ما می‌کنیم را انجام نداده. شکافی غیرقابل پرشدن بین انسان و سایر موجودات وجود دارد. اگر این را نمی‌توانید ببینید، کمکی از من بر نمی‌آید. در واقع ایرادات زیادی می‌شود به نگاهی فرگشتی هراری داشت. او در توضیح بسیاری از تجربیات تاریخی انسان ناکام می‌ماند و تناقضات اطلاعاتی دارد. او همینطور نسبت به حقوق انسان بسیار ناامیدانه برخورد می‌کند.
برای بررسی جایگاه کتاب در نزد مخاطبان به سراغ گوگل ترندز رفتیم. این ابزاری از گوگل است که به ما در مقایسه کلیدواژه (اینجا یک سری کتاب) با شرایط قابل تعیین، کمک می‌کند. دیتای مربوط به این ابزار، از نتایج جستجوی کاربران تعیین شده است. از همین ابزار برای بررسی وضعیت کتاب حاضر استفاده کردیم. به این ترتیب، کتاب را با یک سری کتاب در فضای مشترک مقایسه کردیم. کتاب‌هایی شبیه به انسان خردمند پیدا کردیم که از آن جمله یک انسان خداگونه نیز وجود داشت. همانطور که می‌بینید، کتاب انسان خردمند با اختلاف طی سال‌های اخیر از همه این کتاب‌ها توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. اسلحه میکروب و فولاد نزدیک‌ترین دنبال‌کننده است.
همینطور سراغ گودریدز رفتیم. گودریدز سایتی شبیه به شبکه اجتماعی برای عاشقان کتاب است. در این سایت نیز انسان خردمند مهمترین کتاب هراری است. بیشتر از سایر کتاب‌ها امتیاز و نظر دریافت کرده ست. از بیش از هشتصد هزار امتیازی که کتاب گرفته، میانگین 4.3 از 5 به دست آمده که نمره بسیار خوبی است. با این حال نظرات منفی زیادی نیز به چشم می‌خورد. در ادامه یک نظر مثبت و یک نظر منفی را برای شما می‌آوریم.
نظر مثبت
4 از 5 به کتاب نمره داده است:
[…] با آگاهی به نادان بودنِ خودمان حالا بیاییم دسته جمعی مروری کنیم به تاریخ این چیزی که نامش هست انسانِ خردمند (البته این خردمندی را نویسنده در ابتدا تعریف می کند). از آنجا که می‌شود آغاز پنداشت تا اکنون که حال است. نویسنده هرچند کلی‌گویی می کند، یک جورهایی نظریه‌پردازی می‌کند، مثال‌های تاریخی می‌آورد، کلنجار می‌رود که به نظرم بگوید هیچ‌چیز را بقایی نیست که ابدی‌اش بدانیم. این که اصرار داشته باشیم که تنها ما درست می‌گوییم خرافه‌ای بیش نیست. به گمانم دوستانی که در این زمینه‌ها پیش از این کتاب‌هایی خوانده‌اند و آگاهی دارند از این کلنجارِ با جهلِ کتاب برایشان شگفت‌انگیز نخواهد بود.
البته چنین کتاب‌هایی برای جامعه‌ی ما بی‌اندازه کارآمد و خواندنی ست. شاید دستِ‌کم اندکی دست از تعصب‌ورزی و غوطه‌وری‌های‌مان در دریای بی‌پایانِ نادانی بکاهیم. یک خوبی‌اش هم این است که بیشتر ایمان می‌آوری که برخی مفاهیم مانند: غرور و فرهنگ و افتخار به اینها و خیلی چیزهای دیگر لاطائلاتی ست که تاریخ مصرفشان هزار سال و بیشتر است که گذشته است. خیلی باید ذهن بسته و درمانده باشد که خیال کند بشری که اکنون هست و دل بسته‌ی یک سری خرافه‌هاست، از آغاز هم همین بوده است و در آینده هم همین خواهد بود. انسانِ خردمندِ آینده انگار که از تباری دیگر باشد و البته که چندپارگی‌های جهان و آدم‌ها برای خودش هم حکایت مفصل دیگری ست؛ درست و نادرستش هم بماند برای همان آینده. اما این تفاوتی که میانِ مردمان جهان هست گویی قدیمی‌ترین قانونی ست که در همه‌ی زمان‌ها وجود داشته است و همین نیز تعیین‌کننده خواهد بود
سخن آخر اینکه اگر به خودمان نیاییم به زودی ما نیز جزء آثار باستانی طبقه‌بندی می‌شویم و احتمالا بالای غرفه‌مان خواهند نوشت: این اسکلت‌ها نمونه‌هایی از مردمانی ست که خیالی خام در سر داشتند و آن، این بود که تمام علم و تاریخ و تمدن و هنر و فلسفه‌ی بشر از سرزمین ایشان صادر شده است! زهی خیالِ باطل! غافل از آنکه با یک نادانی دسته‌جمعی، دست به دست هم زیست بومشان، فکرشان، فرزندان‌شان و هرچه که داشتند و نداشتند را با خودخواهی‌های نا به جا نابود کردند. این مردم تا آخرین روز زندگی‌شان هنوز نیاموخته بودند که از شیشه‌ی خودروهای چینی‌شان نباید زباله را میان جاده‌ها ریخت. نباید تمام شهرها را کوبید و آپارتمان ساخت. نباید فاضلاب‌ها را رها کرد به دریا و مرداب و تالاب. نباید اینقدر نسنجیده سمت و سو گرفت و پی این و آن راه افتاد. نباید با تکان‌های اقتصادی تمام سرمایه را در یک چیز متمرکز کرد و بازی خورد. نباید این قدر خودبین و خودخواه بود… و خلاصه نباید و نباید و نباید.
کامنت فارسی از حمید رضایی
نظر منفی
یک ستاره از 5 ستاره:
به دلایلی توی یه سری سورس دیگه از سر اتفاق و شانس (در مکان مناسب و در زمان مناسب بودم) چیزای کامل‌تری خونده بودم و با آدم‌های باسواد و آگاهی صحبت کرده بودم، جوری که وقتی دوباره بعد از چند ماه به این‌کتاب برگشتم دیدم چقدر سطحی و بعضی جاها غلط و هول‌هولکی و سرهمبندی شده‌ست.
این ناتوانی نویسنده رو می‌رسونه و نه نبوغشو، که از ناآگاهی خواننده‌ی عام استفاده کنه و در ابتدا با مقداری اطلاعات دارای ریفر جادوش کنه و بعد ریز ریز عقاید اثبات نشده و غیرعلمی خودش رو به خورد خواننده بده اون هم به شکلی که خواننده نه تنها متوجه نشه بلکه در انتها دفاع هم بکنه از این کتاب. پیشنهادش هم بده به دیگران و ازش نقل قول هم بکنه.
هراری در محافل آکادمیک جایی نداره و ازش به عنوان کاسب عاطفی یاد میشه. اگرچه در زمینه تحصیلی خودش کم‌سواد (و در زمینه‌های دیگه علمی، کم‌مطالعه و غیرمتخصص)، اما در قلم‌زدن جادوگر خوبیه. به همین دلیله که وارد بازار عام شده: تنها جایی که براش کف میزنن و هورا میکشن و حتا دچار تعصب میشن به خاطرش و گریبان‌ها پاره میکنن و سرها میشکنن و کمپین‌ها میسازن…بیشتر از این ادامه دادن به خوندن این کتاب خیانت به وقت خودمه که هر ثانیه‌ش الان بیشتر از همیشه برام باارزشه. یک جمله دیگه میگم و بحث هراری رو همینجا برای همیشه تمومش میکنم.
کامنت فارسی از chadi raheb
اگر وقتتون کم و عزیزه، به جای این کتاب، از جرد دایموند «اسلحه، میکروب، فولاد» رو بخونید و بدونید که انسان خردمند کپی سطحی، پراکنده و ناشیانه‌ای از این شاهکار علمیه.
بهترین ترجمه کتاب انسان خردمند
طی سال‌های اخیر، این کتاب هم مانند قانون پنج ثانیه، بنویس تا اتفاق بیفتد، هنر جنگ، مرگ ایوان ایلیچ، قوی سیاه، ثروتمندترین مرد بابل، هنر عشق ورزیدن و پاستیل های بنفش درگیر ترجمه‌های متعدد شده است. موارد زیر، ترجمه‌های متفاوت کتاب هستند:
- انسان خردمند | نشر نو | نیک گرگین
- ساپی‌ینس | نشر چشمه | محسن مینوخرد
- تاریخ مختصر حیات انسان خردمند | ناشر با هم | دکتر محمد گلشن
بین این ترجمه‌ها، نسخه‌ای که نیک گرگین برای نشر نو ترجمه کرد بهترین نسخه است. همینطور باید اشاره کرد که پادکست ناوکست، این کتاب را با ترجمه خود روایت کرد و به پایان رساند.
نظرات کاربران