ارز دیجیتال تزوس که با نماد XTZ شناخته می شود، بلاکچینی با ویژگی های برنامه های غیرمتمرکز است که از این حیث میتوان آنرا با شبکه هایی همچون اتریوم و آیاس مقایسه کرد. تزوس (Tezos) خود را به عنوان اولین پلتفرم خوداصلاحگر بین ارزهای دیجیتال معرفی کرده است. پلتفرم قراردادهای هوشمند تزوس مشابه اتریوم است و امکان ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز را می‌دهد، با این تفاوت که از الگوریتم اجماع اثبات سهام استفاده می‌کند. شرکت‌کنندگان در بلاک چین تزوس یا همان سهامداران، می‌توانند بر روی تغییراتی که می‌خواهند رای دهند تا درباره طرح‌های پیشنهادی یک توافق جمعی در شبکه حاصل شود. همچنین در شبکه تزوس میتوانید دارایی خود را قفل کرده و از سود روزانه بهره مند شوید. به اینکار استیک کردن ارز دیجیتال میگویند که در مقاله ای جداگانه آن را بررسی کردیم.
ایده اولیه تزوس توسط توسط کتلین و آرتور برایتمن (Kathleen Breitman/Arthur Breitman) به منظور ایجاد پلتفرمی که با آن بتوان قراردادهای هوشمند را تولید کرد (چیزی مانند پلتفرم اتریوم) ایجاد گردید. ارز دیجیتال Tezos تنها به دنبال کپی برداری از ایده پلتفرم اتریوم نبود و سعی داشت در زمنیه الگوریتم‌های اجماع، مدل‌های مدیریتی و روش‌های بروزرسانی نوآوری‌هایی داشته باشد. تزوس می‌خواست بلاکچینی قابل انعطافی باشد که به صورت مدوام و بدون مشکل فعالیت دارد.
تزوس در سال 2017 توانست با عرضه اولیه ای که داشت 232 میلیون دلار سرمایه اولیه جذب کند و با این مقدار جذب سرمایه توانست رتبه دوم در ICO های موفق آن زمان در ارزهای دیجیتال را به خود اختصاص دهد.
ویژگی های ارز دیجیتال تزوس
تزوس در سایت خود ویژگی‌های اساسی زیر را برای توصیف پلتفرمش به کار برده است:
- خود اصلاحگر (Self-Amendment): ویژگی خود اصلاحی به تزوس این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به فورک یا جدا شدن زنجیره‌ها به دو بلاک چین متفاوت، بروزرسانی‌های خود را اعمال کند. این مورد از این جهت حائز اهمیت است که می‌تواند جلوی چند قسمت شدن جامعه، تغییر انگیزه‌های سهامداران و مختل شدن شبکه در طول زمان را بگیرد. به خاطر ویژگی خود اصلاحی تزوس هزینه‌های اجرای بروزرسانی در پروتکل و پیاده‌سازی نوآوری‌ها در آینده کاهش می‌یابد.
- مدیریت درون زنجیرهای (On-Chain Governance): در تزوس تمامی سهامداران می‌توانند در مدیریت پروتکل دخیل باشند. چرخه انتخاباتی برای سهامداران یک فرایند سازمان‌یافته است تا درباره طرح‌های پیشنهادی توافق جمعی حاصل شود. با ترکیب ساز و کار مدیریت درون زنجیرهای با پروتکل خود اصلاحگر، امکان تغییر نحوه فرایند رای‌گیری در آینده با کشف مکانیزم‌های بهتر مدیریت، نیز وجود خواهد داشت.
- نوآوری غیرمتمرکز (Decentralized Innovation): اصلاحات پیشنهاد شده که پذیرفته می‌شوند، می‌تواند شامل پرداخت کردن به گروه‌ها یا افرادی باشد که قصد بهبود پروتکل را دارند. این نوع ساز و کار تامین مالی نگهداری از شبکه را به صورت غیرمتمرکز ممکن می‌سازد. ایجاد یک اکوسیستم از توسعه‌دهندگان فعال و متنوع که برای مشارکت در پروتکل انگیزه اقتصادی دارند، روند توسعه و پذیرش تزوس را بهبود خواهد بخشید.
- قراردادهای هوشمند و بررسی رسمی (Smart Contracts & Formal Verification): پلتفرم تزوس قابلیت ایجاد قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکزی را که امکان دستکاری و مختل کردن آن توسط اشخاص ثالث وجود ندارد را به کاربران می‌دهد. علاوه بر این تزوس به فرایند بررسی رسمی قراردادهای هوشمند را که تکنیکی برای بهبود امنیت آن‌هاست، کمک می‌کند. این تکنیک در صورت استفاده صحیح از باگ‌های هزینه‌بر و جنجال آفرین در آینده جلوگیری می‌کند.
- اثبات سهام (Proof-of-Stake): مشارکت‌کنندگان (نودها) در شبکه‌های همتا به همتای غیرمتمرکز منابع محاسباتی لازم برای بقا و ادامه حیات شبکه را فراهم میکنند. بر خلاف دیگر ارزهای دیجیتال مبتنی بر اثبات سهام، در تزوس هر سهامداری می‌تواند در فرایند اجماع شرکت کند و به دلیل مشارکت در تامین امنیت و پایداری شبکه، از سوی آن جایزه بگیرد. موانع ورود در ساز و کار تزوس کمتر از بقیه و هزینه‌های آن نیز در مقایسه با سایرین اندک است.
- نمایندگی (Delegation): یک سپرده امن لازمه‌ی مشارکت در فرایند اثبات سهام است. همانطور که اثبات سهام بر روی درستکار بودن اکثریت افراد شبکه استوار است، امنیت تزوس نیز با پروتکل انگیزه بخش آن از طریق مجازات افراد متقلب و پاداش دادن به افراد راستگو در شبکه تحقق می‌یابد. کاربرانی که نمی‌خواهند مستقیماً در پروتکل اجماع شرکت کنند، قادر به انتخاب نماینده و سپردن حقوق خود به آن‌ها هستند.
نحوه کار تزوس چگونه است؟
تزوس پلتفرمی غیرانحصاری و توزیع شده و خود اصلاحگر است که از قراردادهای هوشمند برای فراهم آوردن یک ساز و کار حاکمیتی درون زنجیرهای منحصربفرد و ایجاد برخی بهبودها نسبت به پلتفرم‌هایی مانند اتریوم بهره می‌برد. تمرکز اصلی پلتفرم بر روی یک طراحی چند ساختاری با بروزرسانی‌های جزئی درون زنجیرهای در پروتکل است که به نوعی از مدل الگوریتم اثبات سهام اصلاح شده استفاده می‌کند که در آن سهامداران قادر به تغییر ساختار حاکمیتی پروتکل هستند.
بلاکچین های معمولی به صورت زیر کار میکنند:
- پروتکل شبکه: پروتکل شبکه که اغلب از آن به عنوان پروتکل «سخن‌چینی» یاد می‌شود و چگونگی مخابره و پخش شدن تراکنش‌ها را در سرتاسر شبکه بین نودها (مشارکت‌کنندگان در شبکه) مشخص می‌کند. این پروتکل همچنین شامل نحوه دانلود کردن بلاک چین، پیدا کردن یا کشف نودهای دیگر در شبکه و چگونگی اعلام بلاک‌های یافت شده به شبکه است. در حالت کلی، پروتکل شبکه شاهد بیشترین نوآوری‌ها و فعالیت‌های مربوط به توسعه است.
- پروتکل تراکنش: پروتکل تراکنش توسط زبان اسکریپت‌نویسی یک ارز دیجیتال تعریف می‌شود و برای بیت کوین همان مدل خروجی تراکنش‌های خرج نشده یا همان UTXO است. اگر بخواهیم این زیر پروتکل را در بیت کوین مثال بزنیم، شامل هر چیزی از ایجاد بیت کوین‌های جدید طی فرایند استخراج تا به کارگیری امضاهای دیجیتال در تایید تراکنش‌ها می‌شود. ایجاد تغییراتی در این زیر پروتکل معمولاً به عنوان یک سافت فورک شناخته می‌شود و اغلب زنجیره دیگری پس از اعمال آن‌ها ادامه پیدا نمی‌کند.
- پروتکل اجماع: این زیر پروتکل نحوه به اجماع رسیدن (یک توفق جمعی) بین تمامی نودهای شبکه بلاک چین را مشخص می‌کند. بیت کوین از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) که از الگوریتم های اجماع است، به عنوان مدل اجماع خود استفاده می‌کند. این پروتکل برای حفظ پایداری و اصالت بلاک چین حیاتی است؛ چرا که نحوه جلوگیری از وقوع اتفاقاتی مانند دوبار خرج کردن و تغییرناپذیر بودن بلاک چین را تعیین می‌کند. از اعمال تغییرات در پروتکل اجماع معمولاً به عنوان یک هاردفورک یاد میکنند و اغلب زنجیره دیگری پس از آن‌ها به وجود می‌آید. این نوع هاردفورک‌ها سبب بروز جدایش در جوامع ارزهای دیجیتال می‌شود (مانند نمونه بیت کوین و بیت کوین کش)، و تزوس قصد دارد این مشکل را با طراحی خود حل کند.
اما نحوه کار پلتفرم تزوس به شرح زیر است:
پوسته شبکه تزوس، پروتکل‌های اجماع و تراکنش را در چیزی که «پروتکل بلاک چین» نامیده، ترکیب می‌کند. پروتکل بلاک چین مجموعه‌ای پیوسته از بهبودهای توافق شده درباره وضعیت عمومی بلاک چین است که در آن بلاک‌ها عاملین اصلی تغییردهنده وضعیت زنجیره محسوب می‌شوند. از این جهت پروتکل بلاک چین می‌تواند خودش را معاینه کند و به بلاک‌ها اجازه فعالیت بر روی پروتکل را دهد. در نتیجه سهامداران با رای‌های خود می‌توانند به طور مستقیم بر روی بروزرسانی‌های سیستم تاثیر بگذارند.
پوسته شبکه به عنوان رابط بین پروتکل شبکه و پروتکل بلاک چین عمل می‌کند. در واقع وظیفه پوسته شبکه، حفظ و ارائه بهترین زنجیره شناخته شده به کلاینت‌هاست. تزوس به زبان برنامه‌نویسی اکمل (OCaml) نوشته شده و پوسته شبکه در آن قابلیت شناسایی بلاک‌ها، تراکنش‌ها و پروتکل‌ها را دارد.
ماژول‌های زبان اوکمل برای اصلاح مستقیم پروتکل فعلی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین پوسته شبکه مانع از حملات دی‌داس (DDoS) به سوی شبکه می‌شود. در واقع مهمترین قابلیت پلتفرم تزوس قابلیت پیاده‌سازی پروتکل‌هایی با ویژگی اصلاح‌پذیری خودشان است.
الگوریتم اثبات سهام سیال در تزوس (LPoS: Liquid-Proof-of-Stake)
پیاده‌سازی اثبات سهام ترکیب بهینه‌ای از مفاهیم مختلفی مانند اسلشر (Slasher)، زنجیره فعال (Chain of Activity) و اثبات سوزاندن (Proof of Burn) است. تزوس به جای استخراج یا ماینینگ از فرایندی به نام بیکینگ (Baking) استفاده می‌کند. ایجاد بلاک‌ها در این ساز و کار توسط سهامداران صورت می‌گیرد؛ به این نحو که به جای حل یک معمای ریاضی پیچیده، هنگامی می‌توانند یک بلاک جدید ایجاد کنند که توکن تزوس (Tezzie) در اختیارشان به صورت تصادفی برای ایجاد بلاک انتخاب شود.
اما هیچ الزامی برای شرکت کردن همه در این فرایند وجود ندارد. کاربرانی که قصد شرکت نکردن در رای‌دهی را دارند، می‌توانند با انتخاب یک نماینده برای سکه‌هایشان قدرت رای‌دهی خود را در اختیار آن‌ها قرار دهند. به بِیکر‌ها (Bakerها کسانی هستند که بیکینگ را انجام می‌دهند) چند هفته پیش از آغاز رای‌دهی اطلاع داده می‌شود تا توکن‌های ضمانت (Bond) را که یک سپرده پویا بر اساس تعداد بلاک‌هایی است که یک نماینده برای ایجاد آن‌ها انتخاب شده را ایجاد کنند.
بیکرها در صورت درستکار بودن به عنوان پاداش توکن دریافت میکنند و در صورت متقلب بودن (اقدام به دوبار خرج کردن، پیش بردن انشعابات زنجیره در شاخه‌های مختلف) توکن‌های سهام‌گذاری شده آنان به عنوان مجازات ضبط می‌شود. برای آغاز بیکینگ، حداقل رم ۸ گیگابایت و اتصال پایدار اینترنت و مقدار مشخصی توکن تزوس مورد نیاز است.
مزایای ارز دیجیتال تزوس
- استیکینگ نسبتا کم هزینه‌تر: دارندگان ارز XTZ می‌توانند با استیک کردن و یا واگذار کردن دارایی‌های خود پاداش دریافت کنند. محدودیتی در واگذار کردن توکن‌های تزوس وجود ندارد، اما بعضی از بیکرها می‌توانند برای میزان پذیرش خود محدودیت تعیین کنند. کاربرانی که دارایی‌های خود را واگذار کنند، هر 20 روز یک بار که معادل 7 چرخه در شبکه ارز دیجیتال Tezos است، سود دریافت خواهند کرد.
- مدیریت قابل دسترسی: پلتفرم تزوس از ترکیبی از بهترین ویژگی‌های الگوریتم‌های اثبات سهام سنتی و نمایندگی شده استفاده می‌کند. الگوریتم اجماع اثبات سهام لیکوئید (LPoS) علاوه بر توزیع پاداش‌ها، برای بیشتر اعضای شبکه شانس تاثیرگذاری روی شبکه (به صورت مستقیم یا غیر مستقیم) را فراهم می‌کند.
- به‌روزرسانی‌های یکپارچه: هنگامی که زمان هاردفورک یک بلاک چین فرا می‌رسد، احتمال نوسان قیمت و آفلاین شدن موقتی شبکه آن وجود دارد که استیمیت (Steemit) یکی از تازه‌ترین نمونه‌های آن است. ارز دیجیتال تزوس با دفتر کل خود اصلاح کننده‌اش می‌تواند از وقوع چنین مشکلاتی جلوگیری کند.
- قراردادهای هوشمند قابل تایید: قراردادهای هوشمند قابل تایید تزوس ممکن است در مقابل حملات سایبری نسبتا مقاوم‌تر بوده و به صورت کلی امن‌تر باشد. لازم به ذکر است که عدم ثبت حمله به شبکه Tezos، تا حدودی به اندک بودن تعداد برنامه‌های غیر متمرکز پشیبانی شده در این پلتفرم بستگی دارد.
- ابتکار آموزشی: تزوس برای تشویق توسعه دهندگان برای مطالعه این پلتفرم، کمک هزینه‌های مالی قابل توجهی کنار گذاشته است. تاکنون حداقل 30 میلیون دلار برای این کمک هزینه‌ها کنار گذاشته شده و Tezos با همکاری دانشگاه کینگزلند (Kingsland University)، به دنبال فراهم کردن آموزش آنلاین در این زمنیه است.
معایب ارز دیجیتال تزوس
- نامناسب برای استفاده‌های تجاری: پلتفرم تزوس از نظر فنی قابل تحسین است، اما خیلی برای استفاده‌های تجاری مناسب نیست و در واقع چنین استفاده‌هایی به هیچ عنوان از اهداف اصلی این پلتفرم محسوب نمی‌شوند. ارز XTZ ممکن است برای سرمایه گذاران، بیکرها و واگذارکنندگان داریی مناسب باشد، اما کسانی که قصد دارند با رمز ارزهای خود خرید و فروش انجام دهند، بهتر است بیت کوین، اتریوم یا دیگر ارزهای پیشتاز در این زمینه را در نظر داشته باشند.
- شبکه نابالغ: تمرکز اصلی تیم توسعه دهنده ارز دیجیتال تزوس همواره به سمت زبان برنامه نویسی آن منعطف بوده و این موضوع به احتمال زیاد به ضرر سایر بخش‌ها تمام شده است. تاکنون تعداد قابل توجهی از کاربران به سمت این شبکه جذب شده‌اند، ولی با این حال تزوس هنوز هم یک شبکه جوان محسوب می‌شود و پتانسیل آن هنوز به صورت کامل محقق نشده است. در صورت پذیرش ارز دیجیتال Tezos توسط طیف وسیعی از کاربران، اطمینانی در مورد ثابت ماندن هزینه کارمزد و سرعت تراکنش‌های آن وجود ندارد و توسعه دهندگان نیز در این مورد سکوت کرده‌اند.
- جنجال‌های گذشته: در گذشته مشکلات قانونی تزوس باعث شد یکی از چهره‌های مهم این پلتفرم (یوهان گورز) از آن جدا شود. اگرچه از آن زمان تاکنون تزوس موفق شده وجهه عمومی خود را تا حد زیادی بهبود دهد و اکنون به نظر می‌رسد یک سازمان باثبات باشد، مشخص نیست که در صورت به وجود آمدن اختلاف بین رهبران این پروژه چه نتایجی رقم خواهد خورد.
کیف پول ارز تزوس XTZ
بر خلاف بیشتر رمز ارزها، تزوس کیف پول رسمی معرفی نکرده است. اما با این حال کیف پول‌های مناسبی برای نگهداری ارز XTZ وجود دارند که در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- اتمیک والت (Atomic Wallet): این کیف پول از بیش از 300 ارز دیجیتال پشتیبانی می‌کند و تیم پشتیبانی آن هر هفته ویژگی‌های جدیدی را به آن اضافه می‌کند.
- لجر نانو اس (Ledger Nano s): ویژگی‌های فوق‌العاده امنیتی لجر نانو اس آن را به یکی از بهترین کیف پول‌ها برای ذخیره ارزهای دیجیتالی مثل تزوس تبدیل می‌کند.
- ترزور مدل تی (Trezor Model T): ترزور مدل تی یکی از بهترین کیف پول‌ها برای ذخیره تزوس است؛ چون دارایی‌های شما را به صورت آفلاین ذخیره می‌کند تا در مقابل حملات هکرها در امان باشند.
- کیف پول موبایلی ایر گپ (AirGap)
- کیف پول دسکتاپ گلئون (Galleon)
- کیف پول تحت وب کوکای (Kukai)
- کیف پول موبایلی زن گو (ZenGo)
- کیف پول نرم افزاری تز باکس (Tezbox)
- کیف پول موبایل تراست (Trust Wallet)
نحوه خرید ارز تزوس
میتوانید در صرافی های بین المللی مانند بایننس اقدام به خرید تزوس کنید. در ادامه لیست بهترین صرافی های خارجی خرید تزوس را مشاهده میکنید:
نظرات کاربران