مدیر منابع انسانی کیست؟ + راهنمای جامع مسیر شغلی

حتی در خانه هم کسی رفتار و روابط اعضای خانواده را مدیریت می‌کند؛ چه برسد به شرکت‌ها و اداره‌ها. مدیر منابع انسانی همان کسی است که دوست دارد پرسنل را به بهترین خودشان تبدیل کند؛ خانوادهٔ نیروها را بزرگ‌تر کند؛ و به طور کلی مراقبت اوضاع بین افراد باشد.

جدا از چالش‌ها، این شغل درآمد و جایگاه اجتماعی بسیار خوبی دارد. دوست دارید شما هم به این جایگاه برسید؟ اگر بله، پس در این متن با من همراه باشید. همهٔ نکاتی که راجع به این موضوع باید بدانید را به شما خواهم گفت.

اصلا مدیریت منابع انسانی یعنی چه؟

طبیعتا نه تنها اکنون، بلکه از زمان‌های بسیار دور هم، کسانی مسئول مدیریت کارکنان یک بنگاه اقتصادی بوده‌اند. با این حال، مدیریت منابع انسانی (Human resource management) مفهومی بسیار تازه است.

قدمت این رویکرد به اواخر قرن نوزدهم برمی‌گردد. البته پایه‌های آن در قرن هجدهم میلادی گذاشته شده است. دلیل این تازگی به نظر من چندان پیچیده نیست. تا پیش از این برهه، نیروی انسانی اولویت اصلی یک سازمان نبود. با تغییر سازوکارهای اجتماعی، این نگاه هم عوض شد.

خوب حالا نوبت به مبحث اصلی می‌رسد. منظور از مدیریت منابع انسانی، رساندن کادر یک مجموعه به بیشترین میزان بهره‌وری است. هدف از این کار نیز داشتن سازمانی کارآمد خواهد بود.

این رویکرد مدیریتی شامل اقدامات مختلفی از جذب نیرو تا تنظیم روابط بین آن‌ها و حتی آموزش ایشان می‌شود. در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازم.

یک مدیر منابع انسانی در بنگاه چه نقشی ایفا می‌کند؟

این شخص، در سازمان‌ها اهمیتی نزدیک به مدیر عامل دارد. در ضمن این دسته از متخصصان، با افراد تعامل و مواجهٔ بیشتری دارد. به همین دلیل نوع عمل‌کرد آن‌ها، روی بخش‌های مختلف یک شرکت، کارخانه یا… اثر می‌گذارد.

استخدام نیروی جدید

سرپرست بخش منابع انسانی، وظایف مختلفی به دوش دارد. اولین چیزی که از او انتظار می‌رود، تأمین نیروی کار موردنیاز است. پس استخدام افراد تازه به عهدهٔ این شخص است. خودِ این کار هم شامل اقدامات مختلفی می‌شود:

• انتشار آگهی: برای این‌که دیگران متوجه نیاز به نیروی جدید شوند، ساده‌ترین روش انتشار آگهی است. این کار می‌تواند از طریق تبلیغات تلویزیونی و رادیویی، بسترهای دیجیتال یا مطبوعات انجام شود.
• مصاحبه: سنجش توانایی‌های داوطلبان و هماهنگی آن‌ها با نیاز سازمان، بدون مصاحبه ممکن نیست. بررسی این موضوع به دوش مدیر آچ آر یا دستیاران او است.
• ارزیابی: مصاحبهٔ انجام‌شده باید مورد بررسی هم قرار بگیرد. انجام این وظیفه نیز به عهدهٔ مسئول بخش مدیریت منابع انسانی است. البته او می‌تواند این کار را به نیروهای زیر دست خود بسپارد.

حفظ بهره‌وری پرسنل مجموعه

اصلا وجود واحدی به اسم «اچ آر» در سازمان‌ها، برای رسیدن به مجموعه‌ای بهتر است. پس تمام کارهایی که مدیر منابع انسانی می‌کند، باید منجر به دستیابی به همین هدف شود.

در گذشته (تا حدود قرن ۱۹) صاحبان کسب‌وکارها فشار زیادی روی نیروهای خود قرار می‌دادند. آن‌ها فکر می‌کردند با این کار، می‌توانند در نهایت به سود بیشتری برسند. اما این روند کاملا فرسایشی است و باعث از دست دادن نیروها می‌شود؛ چه به صورت آسیب فیزیکی-روانی و چه ترک محل کار.

اکنون اکثر متخصصان روی اهمیت و اولویت افراد به سازمان توافق دارند. در نتیجه باید شیوهٔ کار، رفتار سازمانی و… به شیوهٔ جدیدی تنظیم شود. چرا که نیروها احساس رضایت داشته باشند. در پشت ارسال پک‌های هدیه، اهدای بن‌های خرید و… این دلیل هم وجود دارد.

توسعهٔ مهارت نیروی انسانی

تا همین یک قرن پیش اگر کسی وارد کارخانه یا شرکتی می‌شد، مجبور بود در همان جایگاه شغلی بماند؛ زیرا دانش و تجربه‌ای کسب نمی‌کرد تا باعث ترفیع شغلی او شود.

این مسئله اولا از نظر اخلاقی مشکل دارد. ثانیا تجارت در جهان نیز تغییر کرده است. برای مثال فرض کنید کسی به عنوان توسعه دهنده وب، وارد یک شرکت خدمات طراحی سایت می‌شود. دنیای این حرفه همیشه در حال تغییر است. اگر آن نیرو همیشه در حد اطلاعات و مهارت روز اولش باقی بماند، چه می‌شود؟ طبیعتا او و آن شرکت از گردونهٔ رقابت حذف می‌گردند.

به همین دلیل است کسب‌وکارها و حتی ادراه‌ها، دوره‌های ضمن خدمت و کارگاه‌‌های آموزشی برگزار می‌کنند. حتی برند معروفی مثل مک‌دونالد آکادمی MCDONALD INTERNATIONAL ACADEMY را تأسیس کرده است. این نکته، اهمیت ماجرا را می‌رساند.

مدیریت پرداخت‌ها

باتوجه با سازوکار Human resource management، شاید حسابداری را زیرمجموعهٔ آن می‌دانید. شاید هم مخالف باشید و این بخش را واحدی مجزا حساب می‌کنید. به‌هرحال نمی‌توانید ارتباط تنگاتنگ این دو بخش را نادیده بگیرید.

بخشی از سازوکار مسائل مالی، با مدیر بخش منابع انسانی ارتباط دارد. طبیعتا توافق بر سر دستمزد در هنگام مصاحبه به عهدهٔ او است. همچنین گاهی از حقوق نیروهای کم‌کار کسر می‌شود. بررسی این مسائل هم تا حدی به دوش همین شخص است.

بررسی عمل‌کرد و روابط نیروها

عمل‌کرد فردی و روابط درون سازمانی یک مجموعه، نیاز به بررسی دارد. غفلت از این مسئله گاهی نتایج خوبی نخواهد داشت. برای مثال ممکن است نیرویی در کار خود کوتاهی کرده باشد. چشم‌پوشی از این نکته می‌تواند روی دیگر پرسنل آن کسب‌وکار هم تأثیر بگذارد؛ به‌ هر حال لازم است با این فرد، برخورد مناسب صورت بگیرد.

گاهی مسائلی بین اشخاص پیش می‌آید؛ در برخی مواقع بدون حضور یک نفرِ سوم، این مسائل حل نخواهد شد. در صورت ادامه پیدا کردن این چالش‌ها، روابط درون مجموعه هم دچار مشکل می‌شود. پس نمی‌شود به سادگی از کنار چنین مواردی گذشت.

تعریف عناوین شغلی

بدیهی است که مشاغل هرروز تخصصی‌تر می‌شوند. برای همین باید مشخص شود یک مجموعه، از نیروهایش چه توقعی دارد. این مسئله به‌خصوص در زمان مصاحبه اهمیت زیادی دارد.

تعریف یک عنوان شغلی و وظایف صاحب آن، باز هم به دوش مدیر منابع انسانی است. اتفاقا این مورد می‌تواند تفاوت یک سازمان حرفه‌ای با سایر مجموعه‌ها را مشخص کند.

برای روشن شدن ماجرا، بگذارید یک خاطره تعریف کنم. در لینکدین یک آگهی استخدامی دیدم. عنوان آن مربوط به استخدام «کپی رایتر» بود؛ اما توضیحات آگهی نشان می‌داد آن کسب‌وکار، به دنبال «کارشناس تولید محتوا» است. در تصاویر هم از تایپوگرافی مرتبط با «یو‌ایکس رایتینگ» استفاده کرده بودند. مضحک نیست؟

بررسی یک نمونهٔ واقعی

حالا که بحث تا این‌جا رسید، چطور است به سراغ یک آگهی استخدام بروید. این کار قطعا ماجرا را برای شما روشن‌تر خواهد کرد. آگهی انتخاب‌شده مربوط به دفتر PepsiCo Beverages North America در ایالت ویرجینای آمریکا است.

انتظاراتی که این شرکت از داوطلبان مصاحبه دارد عبارت است از:

• توانایی پیش بردن مجموعه برای رسیدن به محصولات مورد نظر
• مدیریت نیروها و مدیران براساس سیاست‌های اجرایی شرکت
• بررسی جنبهٔ حقوقی فعالیت‌های سازمان
• طراحی برنامهٔ استخدام نیروهای موردنیاز
• توسعهٔ مجموعه در زمینهٔ پژوهش و طراحی محصول
• توانایی نگارش و بیان مناسب برای تهیهٔ گزارش، ارائه در جلسات و…
• مهارت در مدیریت چندین پروژه به صورت همزمان

این مهم‌ترین انتظاراتی است که یک شرکت بین‌المللی، از مدیر بخش منابع انسانی خود دارد. همچنین این موارد اهمیت این شخص در پیشرفت بخش‌های مختلف سازمان را نشان می‌دهد.

درآمد مدیر منابع انسانی چقدر است؟

رسیدن به جایگاه مدیریت زمان‌بر است. با این حال باتوجه به مزایای اجتماعی و اقتصادی آن، افراد عبور از این مسیر را به جان می‌خرند؛ یکی از آن‌ مزایا هم حقوق این عنوان شغلی است.

بر اساس سابقه و طرف قرارداد، میزان درآمد فرد هم متفاوت بود. در بازار ایران حداقل حقوق برای این کار& بیشتر از ۱۰ میلیون تومان در ماه خواهد بود. این میزان گاهی به حدود ۲۰ یا حتی ۲۵ میلیون تومان هم می‌رسد.

از طرفی با ورود به این مسیر، امکان مهاجرت و کار در شرکت‌های خارجی را هم دارید. همچنین برخی از کسب‌وکارها از دورکاری نیز پشتیبانی می‌کنند. پس می‌توانید از داخل کشور هم به صورت دلاری کسب درآمد کنید. در این حالت هم میانگین درآمد سالانهٔ شما بین ۱۰۰٬۰۰۰ تا ۱۲۵٬۰۰۰ دلار خواهد بود.

برای تبدیل شدن به یک مدیر به چه چیزهایی نیاز دارید؟

برای این‌که به جایگاه شغلی موردعلاقهٔ خود برسید، باید بند کفش‌های‌ خود را محکم کنید. چرا که این مسیر یک روزه یا حتی یک ساله به اتمام نمی‌رسد. در طول راه باید این موارد را به دست بیاورید:

• مدرک دانشگاهی مرتبط: در بیرون از دانشگاه هم دوره‌های مدیریتی مختلفی برگزار می‌شود. با این حال اکثرِ آگهی‌های استخدامی روی مدرک آکادمیک تأکید زیادی دارند؛ معمولا هم روی کارشناسی ارشد مدیریت منابع انسانی یا MBA.
• سابقهٔ کاری: برای رسیدن به جایگاه مدیریت باید حداقل بین ۳ تا ۶ سال سابقهٔ کاری در زمینه‌های مرتبط داشته باشید.
• توانایی تحلیل افراد و سازمان: از تنظیم سیاست‌های استخدامی تا مصاحبه و ارزیابی، به نوعی با شما ارتباط دارد. به همین دلیل به ذهنی تحلیل‌گر نیاز دارید.
• آشنایی با مسائل حقوقی: مسائل مالیاتی، قوانین کار و… بخشی جدایی‌ناپذیر از تجارت و کسب‌وکار است. اگر به عنوان یک مدیر با قانون‌ها آشنا نباشید، ممکن است مجموعه دچار چالش شود.
• مهارت در برنامه‌ریزی و طراحی استراتژی: برای افزایش بهره‌وری سازمان و افراد، باید اقدامات مختلفی انجام دهید؛ برای مثال به نیروها آموزش‌های جدید ارائه کنید. گاهی نیز اتفاقاتی خارج از کنترل شما رخ می‌دهد. همه‌گیری ویروس کرونا را به یاد بیاورید. در این مواقع باید بتوانید برنامه‌ای طراحی کنید که اداره، شرکت یا سازمان طرف قرارداد شما دچار بحران نشود.
• کار با نرم‌افزارهای لازم: این مورد ضروری نیست اما آشنایی با آن، یک مزیت مهم برای شما خواهد بود. خوشبختانه نرم‌افزارهای اختصاصی مرتبط با Human resource management به بازار آمده‌اند. اگر بتوانید با آن‌ها کار کنید، یک سر و گردن از دیگران جلوتر خواهید بود.

موقعیت‌های کاری مرتبط با اچ آر

در بخش گذشته گفتم که قبل از دستیابی به جایگاه مدیریت، باید در زمینه‌های شغلی مرتبط سابقه داشته باشید. در این بخش برخی از آن‌ها را به شما معرفی می‌کنم:

• کارشناس منابع انسانی: از نظر وظایف، این عنوان شغلی با مدیر منابع انسانی نزدیکی زیادی دارد؛ البته زیر دست آن حساب می‌شود. او تا حدی در فرایند استخدام به سایر افراد بخش کمک می‌کند؛ پاسخگوی سؤالات نیروها است؛ بین اعضای تازه و قدیمی ارتباط ایجاد می‌کند؛ امور اداری مربوط به استعفا یا اخراج را مدیریت می‌کند؛ و به مدیر خود راهنمایی می‌دهد.
• کارشناس جذب و استخدام: از نام این شغل، کاری که انجام می‌دهد مشخص است. کارشناس جذب و استخدام، وظیفهٔ جذب نیروهای تازه برای سازمان را دارد؛ او آگهی‌های لازم را طراحی و منتشر می‌کند؛ ارتباطات سازمانی و اجتماعی لازم را به وجود می‌آورد؛ متقاضیان را ارزیابی می‌کند؛ و در طراحی سیاست‌های استخدامی به مدیر بخش مشاوره می‌دهد.
• سایر عنوان‌های شغلی: گزینه‌های قبلی مهم‌ترین عنوان‌های شغلی در این زمینه بودند. با این حال، فهرست موقعیت‌های کاری مرتبط با مدیریت منابع انسانی، به آن‌ها ختم نمی‌شود. گزینه‌های دیگری هم وجود دارند؛ هرچند که در داخل کشور گاهی کم‌تر شاهد آن‌ها خواهید بود. این گزینه‌ها عبارت‌اند از: مدیر اجرایی منابع انسانی، تحلیل‌گر منابع انسانی، مدیر استعدادیابی، مشاور منابع انسانی، دستیار اداری و…

نقشهٔ راه: چگونه به یک مدیر منابع انسانی تبدیل شوید؟

راستش را بخواهید یک مسیر ثابت برای این کار وجود ندارد. پس  هرچه در ادامه می‌بینید، پیشنهادی است که بر اساس تجربیات و ایده‌های دیگران پیدا کرده‌ام.

1. بهتر است از همان مقطع کارشناسی وارد رشتهٔ مدیریت شوید. اگر فارغ التحصیل شده‌اید، برای مقطع ارشد مدیریت منابع انسانی بخوانید.
2. در طول مدت تحصیل، ارتباط خود با سازمان‌ها و افراد را گسترش دهید. اگر توانستید در حین تحصیل به عنوان کارشناس منابع انسانی، مدیر واحد استخدام یا… مشغول شوید.
3. به دلیل ارتباط این شغل با بحث‌های تجاری، با بازاریابی، مدیریت کسب‌وکار و… آشنایی پیدا کنید.
4. حداقل به نرم‌افزارهای مایکروسافت آفیس و توانایی پژوهش مسلط شوید.
5. بعد از کارآموزی و چند سال کار در عنوان‌های شغلی مرتبط، حالا برای جایگاه مدیریت درخواست مصاحبه بدهید.

سخن پایانی

حالا دیگر به بحث مدیریت منابع انسانی و اهمیت آن آشنا شدید. اگر هم قصد ورود به این دنیا را دارید، می‌دانید چگونه این کار را انجام دهید. با این حال ممکن است نکته یا سؤالی در ذهن شما وجود داشته باشد. پس آن‌ها را از طریق بخش نظرات با من به اشتراک بگذارید.

همچنین ارسال این مطلب برای دیگران را فراموش نکنید. شاید کسی به آن نیاز دارد و شما از این مسئله باخبر نیستید.

سؤالات متداول