بوندسلیگا (Bundesliga) بالاترین سطح رقابت فوتبال باشگاهی در کشور آلمان است، که از سال 1963 آغاز شده و به صورت منظم در سطح کشور آلمان برگزار می‌شود.
لیگ آلمان از سال 1903 شروع به کار کرد و پس از سه بار تغییر اسم، از سال 1963 با عنوان بوندسلیگا فعالیتش را ادامه داد. این مسابقات هر سال با برگزاری 18 تیم برگزار می‌شود و در پایان تیمی که بیشترین امتیاز را کسب کرده باشد، عنوان قهرمانی رقابت‌ها را کسب می‌کند.
تاریخچه بوندسلیگا
خاستگاه
قبل از تشکیل بوندسلیگا، فوتبال آلمان در تعداد زیادی از لیگ های زیر منطقه ای در سطح آماتوری برگزار می‌شد تا اینکه در سال 1949 تصمیم گرفته شد، فقط تیم های چند منطقه اوبرلیگا در مسابقات شرکت کنند. تیم‌های قهرمان و نایب قهرمان این مناطق، تعدادی مسابقه پلی آف و حذفی برگزار می‌کردند تا در نهایت قهرمان مسابقات مشخص شود.
در تاریخ 28 ژانویه 1900، فدراسیون فوتبال آلمان (DFB) با عضویت 86 باشگاه در شهر لایپزیش تاسیس شد. در سال 1903، اولین دوره لیگ آلمان برگزار شد. در آن دوره 150 باشگاه از 30 منطقه مختلف آلمان به رقابت پرداختند و در پایان قهرمانان هر منطقه در دور نهایی شرکت می کردند. به اضافه فدراسیون اجازه داد که پراگ به عنوان بخشی از آلمان، قهرمانش را برای این رقابت ها، به آلمان بفرستد. از 30 قهرمان مناطق مختلف، فقط 6 تیم در رقابت ها شرکت کردند. در پایان باشگاه لوکوموتیو لایپزیش در تاریخ 31 می 1903 موفق شد با نتیجه 7-2 دی اف سی پراگ را شکست دهد.
از دهه 50 میلادی، همچنان علاقه به تشکیل یک لیگ حرفه ای متمرکز وجود داشت، به ویژه لیگ‌های حرفه‌ای تشکیل شده در کشورهای دیگر، اقدام به جذب بازیکنان آلمانی از لیگ های نیمه حرفه‌ای و منطقه‌ای می‌کردند. در سطح بین المللی، تیم های آلمانی دچار تضعیف شده بود چرا که مقابل تیم‌های حرفه ای، عملکرد بسیار ضعیفی از خود به نمایش گذاشتند. سپ هربرگر سرمربی تیم ملی آلمان یکی از حامیان برگزاری لیگ متمرکز حرفه ای بود و گفت:
اگر می خواهیم در سطح بین المللی رقابت کنیم، باید انتظارات خود را در سطح ملی و داخلی بالا ببریم.
در همین بحبوحه، در آلمان شرقی یک لیگ به نام دی اس اوبرلیگا (DS-Oberliga) در سال 1950 تشکیل شد. این لیگ در سال 1958 به لیگ فوتبال اوبرلیگا (Football Oberliga DFV) تغییر نام داد و به طور کلی با نام های “DDR-Liga” یا “DDR-Oberliga” شناخته می‌شد. این لیگ از 14 تیم تشکیل می شد و دو تیم به دسته پایینتر سقوط می کردند.
آغاز رقابت های بوندسلیگا
شکست 1-0 تیم ملی آلمان غربی مقابل یوگوسلاوی در مرحله یک چهارم نهایی جام جهانی 1962، یکی از انگیزه‌های اصلی تشکیل لیگ ملی متمرکز بود. در جلسه سالیانه فدراسیون فوتبال آلمان تحت ریاست هرمان گاسمان (که در همان روز به عنوان رییس جدید انتخاب شده بود)، ایده برگزاری بوندسلیگا در تاریخ 28 دسامبر 1962 در وست فالن در دورتموند استارت خورد و مقرر شد از فصل 1963/64 این مسابقات برگزار شود.
در آن زمان پنج اوبرلیگا (لیگ برتر) وجود داشت که نماینده شمال غربی، جنوب، غرب، جنوب غربی و برلین بودند. از سویی آلمان شرقی اقدام به تشکیل لیگ جداگانه‌ای کرده بود. 46 باشگاه برای حضور در رقابت های بوندسلیگا تقاضا دادند. در پایان، 16 باشگاه بر اساس موفقیت در زمین مسابقه، در زمینه‌های اقتصادی و نمایندگی اوبرلیگا، مجوز حضور در این رقابت ها را به دست آوردند.
اولین دوره بوندسلیگا با حضور 16 تیم زیر از تاریخ 24 آگوست 1963 آغاز شد و کلن اولین تیمی بود که فاتح بوندسلیگا شد.
- از اوبرلیگا نورد (شمال غربی): آینتراخت براونشویگ، وردربرمن، هامبورگ
- از اوبرلیگا غرب: بروسیا دورتموند، کلن، مایدریشر (دویسبورگ کنونی)، پروسن مونستر، شالکه 04
- از اوبرلیگا جنوب غربی: ساربروکن، کایزرسلاترن
- از اوبرلیگا جنوب: آینتراخت فرانکفورت، کارلسروهه، نورنبرگ، مونیخ 1860، اشتوتگارت
- از اوبرلیگا برلین: هرتا برلین
فرمت برگزاری بوندسلیگا
تعداد تیم های بوندسلیگا به غیر از سه فصل، همیشه 18 تیم بوده است. در فصول 1963/64 و 1964/65 این مسابقات با حضور 16 تیم برگزار شد و در فصل 1991/92 به دلیل ادغام با لیگ آلمان شرقی، پذیرای 20 تیم بوده است. در سایر فصول مسابقات بوندسلیگا با حضور 18 تیم برگزار شده است.
تمامی تیم ها در طول فصل دو بار به صورت رفت و برگشت به مصاف یکدیگر می روند. در پایان فصل تیم ها به ترتیب بر اساس امتیاز، تفاضل گل، گل زده و بازی رودررو رده بندی می‌شوند و در صورتیکه همه موارد مذکور مساوی باشد، مجموع گل زده خارج از خانه هر تیمی بیشتر بود، در رتبه بهتری قرار می گیرد. اگر باز هم دو تیم مساوی شوند، یک مسابقه در زمین بی‌طرف تکلیف تیم برتر را مشخص خواهد کرد، هر چند تاکنون این موضوع در تاریخ بوندسلیگا اتفاق نیفتاده است.
هر باشگاهی مجاز خواهد بود، حداکثر پنج بازیکن خارج از اتحادیه اروپا در ترکیب تیمش داشته باشد. تعداد بازیکنان نیمکت نشین هر تیمی نیز 9 بازیکن است.
تیم اول مسابقات به عنوان قهرمان انتخاب و به همراه تیم های دوم تا چهارم جدول رده بندی راهی رقابت های لیگ قهرمانان اروپا می شوند. تیم پنجم جدول رده بندی به همراه قهرمان دی اف بی پوکال راهی رقابت های لیگ اروپا می شود. دو تیم پایین جدول نیز به رقابت های بوندسلیگای 2 سقوط کرده و با دو تیم برتر بوندسلیگای 2 جایگزین می شوند. از فصل 2008/09، تیم شانزدهم بوندسلیگا با تیم سوم بوندسلیگای 2، دو مسابقه رفت و برگشت برگزار می کنند و تکلیف آخرین سهمیه فصل بعد مسابقات مشخص می شود.
تا فصل 1994/95، برای هر برد 2 امتیاز منظور می شد، اما از این فصل به بعد برای هر برد 3 امتیاز در نظر گرفته شد.
باشگاه های بوندسلیگا
تاکنون 56 تیم مختلف از ابتدای شروع رقابت های بوندسلیگا (فصل 1963/64)، در این لیگ به میدان رفته‌اند. هامبورگ تا پیش از سقوطش به دسته پایینتر در فصل 2017/18، آخرین تیمی بود که در تمامی فصول مسابقات حضور داشت. وردربرمن فقط در یک فصل مسابقات حضور نداشته و با 57 حضور در بوندسلیگا رکورددار است. بایرن مونیخ (56)، هامبورگ (55)، بروسیا دورتموند (54)، اشتوتگارت (54)، بروسیا مونشن گلادباخ (53)، شالکه (53)، آینتراخت فرانکفورت (52)، کلن (49)، کایزرسلاترن (44) و بایرلورکوزن (42) دیگر باشگاه‌هایی هستند که بیش از 40 فصل در این رقابت‌ها حضور داشته‌اند. هفت باشگاه اولم، فورتونا کلن، پروسن مونستر، گروتر فورث، بلاو وایس 1890 برلین، لوکوموتیو لایپزیش و تاسمانیا 1900 برلین فقط در یک فصل حضور داشته‌اند.
قهرمانان بوندسلیگا
در مجموع 29 تیم فاتح رقابت‌های لیگ آلمان شده‌اند که بایرن مونیخ با 31 عنوان قهرمانی پرافتخارترین تیم تاریخ لیگ آلمان است.
عملکرد باشگاه های بوندسلیگا در رقابت های بین المللی
بوندسلیگا چهارمین لیگ پرافتخار در سطح رقابت‌های باشگاهی اروپا است.
عملکرد باشگاه های بوندسلیگا در رقابت های اروپایی
| باشگاه | لیگ قهرمانان اروپا | لیگ اروپا | جام در جام اروپا | سوپرجام اروپا |
| بایرن مونیخ | 6 | 1 | 1 | 2 |
| بروسیا دورتموند | 1 | – | 1 | – |
| هامبورگ | 1 | – | 1 | – |
| بروسیا مونشن گلادباخ | – | 2 | – | – |
| بایرلورکوزن | – | 1 | – | – |
| آینتراخت فرانکفورت | – | 1 | – | – |
| شالکه 04 | – | 1 | – | – |
| وردربرمن | – | – | 1 | – |
| ماگدبورگ | – | – | 1 | – |
| مجموع | 8 | 6 | 5 | 2 |
عملکرد باشگاه های بوندسلیگا در رقابت های بین قاره ای
| باشگاه | جام بین قاره ای | جام باشگاه های جهان |
| بایرن مونیخ | 2 | 2 |
| بروسیا دورتموند | 1 | – |
| مجموع | 3 | 2 |
جوایز بوندسلیگا
در پایان هر فصل بوندسلیگا، به تیم قهرمان مسابقات جام مایسترشاله اهدا می‌شود. سیستم ستاره طلایی به ازای تعداد خاصی قهرمانی نیز در بوندسلیگا اجرا می‌شود.
جایزه ویکتوریا
جایزه ویکتوریا (Viktoria) جایزه ای است که بین سال های 1903 تا 1944 توسط فدراسیون فوتبال آلمان، به قهرمان لیگ آلمان اهدا می شد. این جایزه برگرفته از “ویکتوریا” الهه پیروزی در روم باستان است.
ویکتوریا جایزه ای است که توسط کمیته اجرایی المپیک آلمان، به مناسبت بزرگداشت شرکت آلمان در المپیک تابستانی 1900، که به عنوان بخشی از نمایشگاه جهانی 1900 در شهر پاریس برگزار می شد، به فدراسیون فوتبال آلمان اهدا شد.
لوکوموتیو لایپزیش اولین باشگاهی بود که موفق به دریافت جایزه ویکتوریا در سال 1903 شد. باشگاه درسدنر نیز آخرین باشگاهی بود که موفق به دریافت این جایزه در سال 1944 شد. تا اینکه در آشفتگی ناشی از جنگ جهانی دوم، ویکتوریا ناپدید شد.
در آلمان غربی، مسابقات قهرمانی در سال 1948 مجدداً برگزار شد. البته ویکتوریا هنوز پیدا نشده بود. بنابراین گزینه ای جایگزین برای آن سفارش داده شد و به باشگاه قهرمان، جام قهرمانی “Meisterschale” اهدا می شد. ویکتوریا پس از مدتی مجدداً پیدا شد و پس از اتحاد آلمان، جام به فدراسیون فوتبال آلمان پس داده شد.
مایسترشاله
مایسترشاله (Meisterschale) به معنای “جام قهرمانی” که در میان عامه مردم به کاسه سالاد (Salatschüssel) معروف است (با وجود این حقیقت که بیشتر شبیه به یک بشقاب بزرگ است)، جامی است که از سال 1949 جایگزین ویکتوریا شد و به قهرمان لیگ آلمان غربی اهدا می شد. این جام تا سال 1949 ساخته نشده بود، اما نورنبرگ اولین تیمی است که در سال 1948 برنده آن شد.
قطر این جام حدود 50 سانتی متر بود و مواد به کار رفته در آن حدود 9000 یورو ارزش داشتند. فدراسیون فوتبال آلمان، ارزش فعلی این جام را 25 هزار یورو، برآورد می کند. جام اصلی از 5.5 کیلوگرم نقره تمام عیار، 5 تورمالین بزرگ و 11 تورمالین کوچک (مجموعاً 175 قیراط) تشکیل شده است. الیزابت ترسکو (Elisabeth Treskow) از شهر کلن خالق این اثر است.
تمام قهرمانان لیگ آلمان از سال 1903 بر روی جام حک شده اند. در سال 1981، این جام برای حکاکی های جدید بسیار کوچک شده بود، بنابراین یک حلقه نقره دیگر زیر صفحه کار شده و با پیچ های نقره ای به صفحه اصلی متصل شد. در سال 2009، آدولف کونش (Adolf Kunesch) پنج صفحه حکاکی جدید برای درج برندگان را با یک صفحه جدید و بزرگتر جایگزین کرد، به طوری که اکنون سه خط به جای دو خط برای حکاکی موجود است. پس از بزرگ شدن جایزه در حدود سال 2011، اکنون نام برندگان تا سال 2026 می تواند به این جام اضافه شود. وزن کل جایزه پس از بزرگ شدن، حدود 11 کیلوگرم با قطر 59 سانتی متر است.
ستاره طلایی
در فوتبال آلمان دو سیستم درج ستاره وجود دارد که به موازات یکدیگر کار می‌کنند. در سال 2004، DFL نسبت به معرفی باشگاه های برتر بوندسلیگا اقدام کرد. به ترتیب برای درج ستاره اول (سه قهرمانی)، ستاره دوم (پنج قهرمانی)، ستاره سوم (ده قهرمانی)، ستاره چهارم (بیست قهرمانی) و ستاره پنجم (سی قهرمانی) نیاز بود. تیم‌ها در صورتی مجاز به درج ستاره‌های مذکور بودند که عناوین خود را در مسابقات بوندسلیگا (سال 1963 به بعد) کسب کرده باشند.
از فصل 2004/05 باشگاه ها با شرایط فوق می توانستند نسبت به درج ستاره طلایی بالاتر از لوگوی خود بر روی پیراهنشان اقدام کنند. بایرن مونیخ (5 ستاره)، مونشن گلادباخ (2 ستاره)، دورتموند (2 ستاره)، وردربرمن (1 ستاره)، هامبورگ (1 ستاره) و اشتوتگارت (1 ستاره) باشگاه هایی هستند که ستاره طلایی بر روی پیراهن هایشان دارند.
اما از سویی باشگاه های آلمان شرقی نمی توانستند تحت مقررات DFL که فقط مسابقات آلمان غربی و آلمان متحد را مدنظر قرار داشتند، به ستاره ای دست یابند. این موضوع صدای مسئولین و هواداران دینامو برلین را بلند کرد، تیمی که اکنون در سطح چهار فوتبال آلمان مشغول بازی است. دینامو برلین طی حرکتی خودسرانه اقدام به پوشیدن پیراهن هایی با سه ستاره (نشان دهنده 10 قهرمانی در لیگ آلمان شرقی) نمود.
در سال 2005، DFB که بر فوتبال آلمان غیر از بوندسلیگا حاکم است، اجازه داد تیم هایی که خارج از بوندسلیگا موفق به کسب عنوان قهرمانی شده‌اند، یک ستاره بر روی پیراهن‌هایشان درج کنند. در سال 2007، به دینامو برلین به دلیل 10 قهرمانی خود اجازه داده شد که یک ستاره بر روی پیراهنش قرار دهد. گروتر فورث که سه قهرمانی در مسابقات آلمان قبل از بوندسلیگا در کارنامه دارد، سه ستاره نقره‌ای بر روی لوگویش درج کرده، اما هیچ ستاره‌ای بر روی پیراهنش ندارد.
بازیکنان
بهترین گلزنان
گردمولر اسطوره بایرن مونیخ با به ثمر رساندن 365 گل، با اختلاف بسیار نسبت به سایرین بهترین گلزن تاریخ بوندسلیگا است.
| # | نام بازیکن | سال های فعالیت | گل | بازی | میانگین گل |
| 1 | گرد مولر | 1979-1965 | 365 | 427 | 0.85 |
| 2 | روبرت لواندوفسکی | 2010-؟ | 312 | 383 | 0.82 |
| 3 | کلاوس فیشر | 1988-1968 | 268 | 535 | 0.50 |
| 4 | یوپ هاینکس | 1978-1965 | 220 | 369 | 0.60 |
| 5 | مانفرد برگسمولر | 1990-1969 | 213 | 447 | 0.48 |
| 6 | کلودیو پیزارو | 2020-1999 | 197 | 490 | 0.40 |
| 7 | اولف کرشتن | 2003-1990 | 181 | 350 | 0.52 |
| 8 | اشتفان کونتز | 1999-1983 | 179 | 449 | 0.40 |
| 9 | دیتر مولر | 1986-1973 | 177 | 303 | 0.58 |
| 9 | کلاوس آلوفس | 1993-1975 | 177 | 424 | 0.42 |
آقای گل ها
گرد مولر و روبرت لواندوفسکی بیشترین عنوان آقای گلی بوندسلیگا را از آن خود نموده‌اند. از سال 1966، مجله کیکر به عنوان اسپانسر، بانی اهدای جایزه بوده و جایزه‌ای به شکل توپخانه مینیاتوری به آقای گل مسابقات اهدا می‌کند. سابقاً عنوان این جایزه “Kicker-Torjägerkanone” به معنای بهترین گلزن کیکر بود.
| نام بازیکن | باشگاه | ملیت | تعداد آقای گلی | فصول آقای گلی |
| گرد مولر | بایرن مونیخ | آلمان | 7 | 1966/67، 1968/69، 1969/70، 1971/72، 1972/73، 1973/74، 1977/78 |
| روبرت لواندوفسکی | دورتموند/بایرن مونیخ | لهستان | 7 | 2013/14، 2015/16، 2017/18، 2018/19، 2019/20، 2020/21، 2021/22 |
| کارل هاینتس رومنیگه | بایرن مونیخ | آلمان | 3 | 1979/80، 1980/81، 1983/84 |
| اولف کرشتن | بایرلورکوزن | آلمان | 3 | 1992/93، 1996/97، 1997/98 |
بیشترین بازی
رکوردداران بیشترین بازی در تاریخ بوندسلیگا
چارلی کربل مدافع سابق آینتراخت فرانکفورت با 602 حضور در بوندسلیگا، رکورددار حضور در بالاترین سطح فوتبال باشگاهی آلمان است.
| # | نام بازیکن | باشگاه ها | سال های فعالیت | بازی | گل |
| 1 | چارلی کربل | فرانکفورت | 1991-1972 | 602 | 45 |
| 2 | مانفرد کالتز | هامبورگ | 1991-1971 | 581 | 76 |
| 3 | اولیور کان | بایرن مونیخ، کارلسروهه | 2008-1987 | 557 | 0 |
| 4 | کلاوس فیشتل | شالکه، وردربرمن | 1988-1965 | 552 | 14 |
| 5 | میروسلاو فوتاوا | وردربرمن، دورتموند | 1996-1976 | 546 | 43 |
| 6 | کلاوس فیشر | شالکه، کلن، بوخوم، مونیخ 1860 | 1988-1968 | 535 | 268 |
| 7 | ایکه ایمل | اشتوتگارت، دورتموند | 1995-1978 | 534 | 0 |
| 8 | ویلی نویبرگر | فرانکفورت، دورتموند، وردربرمن، ووپرتال | 1983-1966 | 520 | 63 |
| 9 | میشاییل لامک | بوخوم | 1988-1972 | 518 | 38 |
| 10 | اولی اشتاین | هامبورگ، فرانکفورت، بیله فلد | 1997-1978 | 512 | 0 |
رکوردداران قهرمانی
بازیکنان رکورددار قهرمانی در بوندسلیگا
فرانک ریبری اولین بازیکنی بود که به رکورد 9 قهرمانی در بوندسلیگا دست یافت و توماس مولر و داوید آلابا در پایان فصل 2020/21 موفق شدند رکورد او را بشکنند و به اولین بازیکنانی تبدیل شوند که تعداد قهرمانی‌هایشان در این رقابت‌ها دو رقمی می‌شود. اما توماس مولر با قهرمانی در فصل 2021/22، این بار از داوید آلابا پیشی گرفت و به تنهایی رکورددار شد.
| نام بازیکن | تعداد قهرمانی |
| توماس مولر | 11 (بایرن مونیخ 2010، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020، 2021، 2022) |
| داوید آلابا | 10 (بایرن مونیخ 2010، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020، 2021) |
| روبرت لواندوفسکی | 10 (بروسیا دورتموند 2011، 2012، بایرن مونیخ 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020، 2021) |
| فرانک ریبری | 9 (بایرن مونیخ 2008، 2010، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019) |
| مانوئل نویر | 9 (بایرن مونیخ 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020، 2021) |
| ژروم بواتنگ | 9 (بایرن مونیخ 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020، 2021) |
| خاوی مارتینز | 9 (بایرن مونیخ 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020، 2021) |
مربیان
بیشترین مربیگری در بوندسلیگا
اوتو ری هاگل 836 بار هدایت باشگاه های بوندسلیگا را عهده دار بوده و در میان مربیان رکورددار بوندسلیگای آلمان قرار دارد. او بالاتر از یوپ هاینکس دیگر مربی بزرگ تاریخ آلمان قرار دارد.
| # | نام مربی | بازی | شروع | پایان | فصل | قهرمانی |
| 1 | اوتو ری هاگل | 836 | 1974 | 2012 | 28 | 3 |
| 2 | یوپ هاینکس | 668 | 1979 | 2018 | 23 | 4 |
| 3 | اریش ربک | 569 | 1968 | 1996 | 19 | 0 |
| 4 | توماس شاف | 524 | 1999 | 2016 | 17 | 1 |
| 5 | اودو لاتک | 522 | 1970 | 2000 | 19 | 8 |
مربیان قهرمان در بوندسلیگا
در 59 دوره برگزاری رقابت های بوندسلیگا (از فصل 1963/64)، تاکنون 28 مربی مختلف موفق به قهرمانی شده اند، که فقط 9 مربی غیر آلمانی بوده‌اند. اودو لاتک رکورددار قهرمانی است و پپ گواردیولا تنها مربی است که در هر سه فصل حضورش در بوندسلیگا موفق به کسب عنوان قهرمانی شده است.
| نام مربی | ملیت | تعداد قهرمانی | باشگاه ها |
| اودو لاتک | آلمان | 8 | بایرن مونیخ (6)، بروسیا مونشن گلادباخ (2) |
| اوتمار هیتسفلد | آلمان | 7 | بروسیا دورتموند (2)، بایرن مونیخ (5) |
| یوپ هاینکس | آلمان | 4 | بایرن مونیخ (4) |
| هانس ویزویلر | آلمان | 4 | بروسیا مونشن گلادباخ (3)، کلن (1) |
| اوتو ری هاگل | آلمان | 3 | وردربرمن (2)، کایزرسلاترن (1) |
| فلیکس ماگات | آلمان | 3 | بایرن مونیخ (2)، وولفسبورگ (1) |
| پپ گواردیولا | اسپانیا | 3 | بایرن مونیخ (3) |
نظرات کاربران