سری آ (Serie A) که به دلایل تجاری با نام رسمی سری آ تیم (Serie A TIM) شناخته می شود، بالاترین سطح رقابت فوتبال باشگاهی در کشور ایتالیا است. به برنده مسابقات اسکودتو (Scudetto) و جام قهرمانی ایتالیا (Coppa Campioni d’Italia) اهدا می شود.
لیگ ایتالیا از سال 1898 شروع به کار کرد و پس از چهار بار تغییر اسم از سال 1929 با عنوان سری آ فعالیتش را ادامه داد. این مسابقات هر سال با برگزاری 20 تیم برگزار می شود و در پایان تیمی که بیشترین امتیاز را کسب کرده باشد، عنوان قهرمانی رقابت ها را کسب می کند.
تاریخچه سری آ
از سال 1898 تا 1922، لیگ ایتالیا در گروه های منطقه ای سازماندهی شده بود. از سال 1898 تا 1903 عنوان لیگ “Campionato Italiano di Football” (قهرمانی فوتبال ایتالیا) بوده است. از سال 1904 تا اولین رقابت فصل 1921/22 تحت عنوان “Prima Categoria” (دسته اول) برگزار شد.
به دلیل افزایش تیم های در حال رشد مسابقات منطقه ای، در سال 1921، فدراسیون فوتبال ایتالیا (FIGC) از کنفدراسیون فوتبال ایتالیا (CCI) جدا شد و دو لیگ مجزای از هم در فصل 1921/22 برگزار شد و تیم های مناطق شمالی یک لیگ مختص به خودشان برگزار کردند. فصل بعد از آن، بار دیگر تیم های CCI با تیم های FIGC ادغام شدند و این بار فدراسیون فوتبال ایتالیا مسابقات را دو بخش بین منطقه ای برگزار شد و تیم ها را به دو دسته لیگ های جنوبی و شمالی تقسیم کرد. در پایان قهرمانان لیگ شمالی و لیگ جنوبی مسابقه فینال را برگزار می کردند و قهرمان مشخص می شد. به مدت پنج فصل مسابقات به همین شکل با عنوان “Prima Divisione” (دسته اول) برگزار شد.
در سال 1926، به دلیل بحران های داخلی و فشارهای گروه های فاشیستی، فدراسیون فوتبال ایتالیا باز هم در نحوه برگزاری مسابقات تغییراتی ایجاد کرد و تیم های جنوبی را با سایر تیم ها ادغام کرد و به مدت سه فصل مسابقات در دو گروه با عنوان “Divisione Nazionale” (لیگ ملی) برگزار شد، تا در نهایت از فصل 1929/30، مسابقات سری آ به شکل فعلی و به صورت یک لیگ برگزار شود.
پرونده آلماندی و تبانی در فصل 1926/27 لیگ ملی ایتالیا
پرونده آلماندی (Caso Allemandi) یکی از اصلی ترین رسوایی های تاریخ فوتبال ایتالیا است. ماجرای نسبتاً پیچیده ای که هرگز به خوبی روشن نشد و منجر به پس گرفته شدن عنوان قهرمانی تورینو در فصل 1926/27 شد. اتفاق بحث برانگیز قضایی که در دهه های بعدی، منجر به چندین تلاش برای تحقیقات مجدد در خصوص موضوع شده، اما تاکنون هیچ کدام فرجامی نداشته است.
در اولین دوره برگزاری لیگ ملی در فصل 1926/27، یوونتوس، اینترمیلان و جنوا به عنوان صدرنشینان گروه آ و تورینو، آث میلان و بولونیا به عنوان صدرنشینان گروه ب، در یک گروه شش تیمی به صورت رفت و برگشت به رقابت پرداختند تا قهرمان مسابقات مشخص شود. در پایان تورینو با 14 امتیاز به قهرمانی دست یافت و بولونیا با 12 امتیاز در جایگاه دوم قرار گرفت.
خوشحالی طرفداران تورینو دوام چندانی نداشت، زیرا این عنوان در فصل بعدی از تورینو پس گرفته شد. در واقع یکی از مدیران تورینو به تبانی برای برد در دیدار دربی مقابل یوونتوس متهم شد. این موضوع به پرونده آلماندی معروف شد.
ماجرا از این قرار بود که دکتر گیدو نانی (مدیر تورینو) به لوییجی آلماندی مدافع یوونتوس 25 هزار لیره پیشنهاد رشوه می دهد تا بتواند در خصوص تبانی در بازی دربی دلاموله به توافق برسد و مقرر می شود 10 هزار لیر پس از قهرمانی به او داده شود. این پیشنهاد توسط فرانچسکو گائودیوزو دانشجوی سیسیلی که در یک پانسیون در محل زندگی آلماندی اقامت داشت، به عنوان واسطه به مدافع یوونتوس داده شد.
در آن زمان تورینو با 10 امتیاز در صدر جدول قرار داشت و بولونیا و یوونتوس در رده های بعدی جای داشتند. دربی با نتیجه 2-1 به سود تورینو خاتمه یافت و گائودیوزو از پرداخت مابقی 10 هزار لیر به آلماندی امتناع کرد. زیرا آلماندی خلف وعده کرده و در میان بهترین بازیکنان زمین بود. دو روایت در خصوص نحوه فاش شدن موضوع وجود دارد. عده ای می گویند میان آلماندی و گائودیوزو بر سر مابقی مبلغ مشاجره سر می گیرد. محتوای این مشاجره توسط رناتو فرمینلی خبرنگار تورینی و همچنین خبرنگاران روزنامه های لو اسپورت چاپ میلان و ایل تیفونه چاپ رم که ساکن همان اقامتگاه بودند، شنیده می شود. اما منابعی دیگر هرگونه مشاجره ای را رد می کنند. آن ها می گویند که خود گائودیوزو اقدام به افشای موضوع می کند.
در سپتامبر 1927، فدراسیون فوتبال ایتالیا تحقیقاتش را در خصوص موضوع آغاز کرد. در پایان تصمیم گرفته شد که عنوان قهرمانی تورینو گرفته شود و هیچ تیمی به عنوان قهرمان آن فصل مشخص نشود.
سقوط هواپیمای تورینو و فاجعه سوپرگا
4 می 1949 یک روز سیاه در تاریخ فوتبال ایتالیا است. هواپیمای حامل بازیکنان تورینو پس از یک دیدار دوستانه مقابل بنفیکا از لیسبون باز می گشت. با توجه به وضعیت بد جوی، هواپیما در نزدیکی کلیسای سوپرگا سقوط کرد و نسلی طلایی از فوتبال ایتالیا به ابدیت شتافت.
برای دانستن تاثیر تراژدی سوپرگا، باید بدانید که بیش از نیم میلیون نفر در مراسم خاکسپاری کسانی که در حادثه سقوط هواپیما جان خود را از دست داده بودند، شرکت کردند. غول خودروسازی، شرکت فیات، برای یک دقیقه دست از کار کشید (بسیاری از کارگران طرفدار تورینو بودند). تمامی مغازه های شهر تورین به حالت تعطیل درآمدند. حادثه سوپرگا، ایتالیا را در غم و همدردی، متحد کرد. غمی که تا ابد در تورینو باقی خواهد ماند.
پرونده تورینوی قدرتمند که پنج اسکودتوی متوالی در سال های 1943، 1946، 1947، 1948 و 1949 (در سال های 1944 و 1945 به دلیل جنگ جهانی دوم مسابقات سری آ برگزار نشد) کسب کرد و بازیکنان این تیم اسکله اصلی تیم ملی ایتالیا را تشکیل می دادند (10 بازیکن تورینو عضو تیم ملی ایتالیا بودند) و از آن تیم به عنوان قویترین تیم آن زمان فوتبال اروپا نام برده می شد و به شکست ناپذیران معروف شده بودند (تیمی که برای اولین بار موفق شد هم زمان دوگانه کوپا ایتالیا و سری آ را در سال 1943 فتح کند) با سقوط دلخراش هواپیما برای همیشه بسته شد. معروفترین بازیکن آن تیم والنتینو ماتزولا بود که بسیاری او را بهترین بازیکن دهه 40 فوتبال جهان می شناسند.
تورینو 2 روز پس از فاجعه سوپرگا در تاریخ 6 می به قهرمانی سری آ رسید. تورینو در چهار هفته پایانی سری آ، با ترکیب ذخیره خود به میدان رفت، اما موفق شد عنوان قهرمانی را حفظ کند.
فرمت برگزاری سری آ
تعداد تیم های سری آ در فصول مختلف بارها دچار تغییر و تحول شده است. از فصل 2004/05 به بعد رقابت های سری آ با 20 تیم برگزار می شود. تمامی تیم ها در طول فصل دو بار به صورت رفت و برگشت به مصاف یکدیگر می روند. در پایان فصل تیم ها به ترتیب بر اساس امتیاز، بازی رودررو، تفاضل گل و گل زده، رده بندی می شوند. اگر همه موارد مذکور برابر بود، قرعه کشی تکلیف تیم برتر را مشخص می کند. تعداد تیم های سری آ در فصول مختلف به شرح ذیل است:
- 18 تیم: 1929–1934
- 16 تیم: 1934–1943
- 20 تیم: 1946–1947
- 21 تیم: 1947–1948
- 20 تیم: 1948–1952
- 18 تیم: 1952–1967
- 16 تیم: 1967–1988
- 18 تیم: 1988–2004
- 20 تیم: 2004–تاکنون
تیم اول مسابقات به عنوان قهرمان انتخاب و به همراه تیم های دوم تا چهارم جدول رده بندی راهی رقابت های لیگ قهرمانان اروپا می شوند. تیم پنجم جدول رده بندی به همراه قهرمان جام حذفی راهی رقابت های لیگ اروپا می شود. سه تیم پایین جدول نیز به رقابت های سری بی سقوط کرده و با سه تیم برتر سری بی جایگزین می شوند.
باشگاه های سری آ
تاکنون 67 تیم مختلف از ابتدای شروع رقابت های سری آ (فصل 1929/30)، در این لیگ به میدان رفته اند. فقط اینترمیلان در تمامی 89 فصل رقابت ها حضور داشته است. یوونتوس (88)، آاس رم (88)، آث میلان (87)، فیورنتینا (83)، لاتزیو (78)، تورینو (77)، ناپولی (75)، بولونیا (74)، سمپدوریا (64)، آتالانتا (60) و جنوا (54) دیگر باشگاه هایی هستند که بیش از 50 فصل در این رقابت ها حضور داشته اند. چهار باشگاه کارپی، پیستوئزه، ترویزو و اسپتزیا فقط در یک فصل حضور داشته اند.
قهرمانان سری آ
یوونتوس با 36 عنوان قهرمانی (بدون احتساب دو عنوان قهرمانی که به دلیل کالچوپولی از این تیم پس گرفته شد) پرافتخارترین تیم در راه کسب اسکودتو است. اینتر (19) و میلان (18) به ترتیب در رده های بعدی این لیست قرار گرفته اند.
عملکرد باشگاه های سری آ در رقابت های بین المللی
باشگاه های سری آ در زمره پرافتخارترین باشگاه‌های اروپایی هستند.
عملکرد باشگاه های سری آ در رقابت های اروپایی
| باشگاه | لیگ قهرمانان اروپا | لیگ اروپا | جام در جام اروپا | سوپرجام اروپا | لیگ کنفرانس اروپا | جام اینترتوتو | فیرزکاپ |
| آث میلان | 7 | – | 2 | 5 | – | – | – |
| یوونتوس | 2 | 3 | 1 | 2 | – | 1 | – |
| اینتر میلان | 3 | 3 | – | – | – | – | – |
| پارما | – | 2 | 1 | 1 | – | – | – |
| ناپولی | – | 1 | – | – | – | – | – |
| فیورنتینا | – | – | 1 | – | – | – | – |
| سمپدوریا | – | – | 1 | – | – | – | – |
| لاتزیو | – | – | 1 | 1 | – | – | – |
| آاس رم | – | – | – | – | 1 | – | 1 |
| بولونیا | – | – | – | – | – | 1 | – |
| اودینزه | – | – | – | – | – | 1 | – |
| پروجا | – | – | – | – | – | 1 | – |
| مجموع | 12 | 9 | 7 | 9 | 1 | 4 | 1 |
عملکرد باشگاه های سری آ در رقابت های بین قاره ای
| باشگاه | جام بین قاره ای | جام باشگاه های جهان |
| آث میلان | 3 | 1 |
| اینتر میلان | 2 | 1 |
| یوونتوس | 2 | – |
| مجموع | 7 | 2 |
جوایز سری آ
در پایان هر فصل سری آ، به تیم قهرمان اسکودتو و جام قهرمانی اهدا می‌شود. به ازای هر 10 قهرمانی در سری آ نیز یک ستاره طلایی بر روی پیراهن تیم قهرمان نقش می‌بندد.
اسکودتو
اسکودتو (Scudetto) که به معنای “سپر کوچک” است، یک نشان تزئینی است که در پایان فصل بر روی پیراهن تیم قهرمان سری آ نقش می بندد و در فصل بعد با آن پیراهن در مسابقات حاضر می شود.
خالق اسکودتو، گابریل دی آنونتزیو شاعر و نمایشنامه نویس ایتالیایی است. او که در سنین جوانی عاشق فوتبال بود، در سال 1887 یک توپ چرمی در شهر لندن خریداری کرد و در ساحل پسکارا فوتبال بازی می‌کرد. در سال 1920، فیومه که شهر سابق اتریش-مجارستان بود (شهر ریکا واقع در کرواسی فعلی) بخشی از ایتالیا شد. دی آنونتزیو پیشنهاد کرد تیم فوتبال محلی این شهر برای حمایت از حاکمیت ایتالیا با سپر سه رنگ بر روی پیراهن های سبز، سفید و قرمز در میدان حاضر شود.
پس از تأیید فدراسیون فوتبال ایتالیا در سال 1924، این نشان بر روی لباس تیم قهرمان فصل سری آ به مدت یک سال قرار می‌گیرد. از آن زمان اسکودتو به نماد مدافع عنوان قهرمانی در هر لیگ ورزشی ایتالیا تبدیل شده است.
جام قهرمانی ایتالیا
جام قهرمانی ایتالیا (Coppa Campioni d’Italia)، جامی است که در پایان هر فصل سری آ به تیم قهرمان اهدا می‌شود. این جام در سال 1960 توسط اتوره کالولی مجسمه ساز ایتالیایی طراحی شد. ارتفاع جام 45 سانتی متر و وزن آن حدود 5 کیلوگرم است. این جام بر روی یک پایه سنگی بنا شده و دارای حلقه طلایی در مرکز به عنوان تمثیلی برای قهرمانان است. بین سال های 2015 و 2016، حدود 20 سانتی متر به ارتفاع جام اضافه شد. ارزش جام حدود 60 هزار یورو است و نام تیم‌های قهرمان از فصل 1960/61 بر روی پایه جام حک شده است.
ستاره طلایی
در مسابقات سری آ به هر تیمی که موفق به کسب 10 عنوان قهرمانی شود یک ستاره طلایی اهدا می شود. تاکنون فقط یوونتوس (3 ستاره)، آث میلان (1 ستاره) و اینترمیلان (1 ستاره) موفق به کسب آن شده اند. یوونتوس در سال 1958، اینترمیلان در سال 1966 و آث میلان در سال 1979 موفق به کسب دهمین اسکودتوی خود شدند.
اولین تیمی که در تاریخ فوتبال اقدام به درج ستاره بر روی پیراهن خود نمود، یوونتوس بود که بر اساس ایده اومبرتو آنیلی پس از کسب دهمین عنوان قهرمانی خود در مسابقات سری آ در سال 1958، یک ستاره که نشانگر 10 عنوان اسکودتو بود و در آن زمان رکورد محسوب می شد، بر روی پیراهن خود قرار داد. بعدها برخی سازمان ها و لیگ ها از این اقدام باشگاه یوونتوس تقلید کردند و هر ستاره بر روی پیراهن را سمبل کسب 10 قهرمانی دانسته که این موضوع به رایج ترین طریقه درج ستاره در فوتبال تبدیل شد.
یوونتوس در فصل 2011/12 به طور غیر رسمی موفق به کسب سی امین عنوان اسکودتوی خود شد، اما با توجه به اینکه دو عنوان قهرمانی این تیم در فصول 2004/05 و 2005/06 به دلیل رسوایی کالچوپولی بازپس گرفته شده بود و به دلیل اختلافات حاصل از این موضوع با فدراسیون فوتبال ایتالیا، تصمیم بر این شد، که هیچ ستاره ای در فصل بعد بر روی پیراهن این تیم درج نشود. به جای آن یوونتوس جمله “30 قهرمانی در زمین” زیر لوگویش درج کرد.
یوونتوس در فصل 2013/14 سرانجام موفق به کسب سی امین عنوان اسکودتوی رسمی خود شود و بدین ترتیب حق درج ستاره سوم بر روی پیراهن خود را پیدا کرد، با این حال آندره آ آنیلی در آن زمان طی اظهارنظری اعلام کرد که یوونتوس تا زمانی که باشگاه دیگری موفق به کسب ستاره دوم خود نشود، ستاره سوم را بر روی پیراهن خود درج نخواهد کرد. با این حال در فصل 2015/16، کمپانی آدیداس به عنوان اسپانسر جدید پیراهن های یوونتوس، موفق به جلب رضایت باشگاه برای درج ستاره سوم بر روی پیراهن این تیم شد.
بازیکنان
بهترین گلزنان
سیلویو پیولا با به ثمر رساندن 274 گل با پیراهن باشگاه های پرو ورچلی، لاتزیو، یوونتوس و نوارا بهترین گلزن تاریخ سری آ است.
| # | نام بازیکن | سال های فعالیت | تعداد گل | تعداد بازی | میانگین گل |
| 1 | سیلویو پیولا (ایتالیا) | 1929–1954 | 274 | 537 | 0.51 |
| 2 | فرانچسکو توتی (ایتالیا) | 1992–2017 | 250 | 618 | 0.40 |
| 3 | گونار نوردال (سوئد) | 1948–1958 | 225 | 291 | 0.77 |
| 4 | جوزپه مه آتزا (ایتالیا) | 1929–1947 | 216 | 367 | 0.59 |
| 4 | ژوزه آلتافینی (برزیل/ایتالیا) | 1958–1976 | 216 | 459 | 0.47 |
| 6 | آنتونیو دی ناتاله (ایتالیا) | 2002–2016 | 209 | 445 | 0.47 |
| 7 | روبرتو باجو (ایتالیا) | 1985–2004 | 205 | 452 | 0.45 |
| 8 | کرت همرین (سوئد) | 1956–1971 | 190 | 400 | 0.48 |
| 9 | جوزپه سینیوری (ایتالیا) | 1991–2004 | 188 | 344 | 0.55 |
آقای گل ها
جایزه کاپوکانونیره (Capocannoniere) جایزه ای است که هر سال به بهترین گلزن سری آ اهدا می شود. کاپوکانونیره به معنای “سر توپچی” یا “رییس شکارچی” است. گونار نوردال مهاجم افسانه ای فوتبال سوئد و باشگاه آث میلان با پنج بار آقای گلی در این رقابت ها رکورددار است. هشت بازیکن نیز سه بار جایزه کاپوکانونیره را کسب کرده اند.
| نام بازیکن | باشگاه | ملیت | تعداد آقای گلی | فصول آقای گلی |
| گونار نوردال | آث میلان | سوئد | 5 | 1949/50, 1950/51, 1952/53, 1953/54, 1954/55 |
| جوزپه مه آتزا | اینترمیلان | ایتالیا | 3 | 1929/30, 1935/36, 1937/38 |
| آلدو بوفی | آث میلان | ایتالیا | 3 | 1938/39, 1939/40, 1941/42 |
| لوییجی ریوا | کالیاری | ایتالیا | 3 | 1966/67, 1968/69, 1969/70 |
| پائولو پولیچی | تورینو | ایتالیا | 3 | 1972/73, 1974/75, 1975/76 |
| روبرتو پروتزو | آاس رم | ایتالیا | 3 | 1980/81, 1981/82, 1985/86 |
| میشل پلاتینی | یوونتوس | فرانسه | 3 | 1982/83, 1983/84, 1984/85 |
| جوزپه سینیوری | لاتزیو | ایتالیا | 3 | 1992/93, 1993/94, 1995/96 |
| چیرو ایموبیله | تورینو/لاتزیو | ایتالیا | 3 | 2013/14, 2017/18, 2019/20 |
بیشترین بازی
رکوردداران بیشترین بازی در سری آ
رکورددار بازی در سری آ، جانلوییجی بوفون دروازه بزرگ فوتبال ایتالیا است که موفق شده با انجام 654 بازی، بالاتر از سایر بزرگان فوتبال ایتالیا در صدر لیست قرار گیرد.
| # | نام بازیکن | باشگاه ها | سال های فعالیت | بازی | گل |
| 1 | جانلوییجی بوفون | پارما، یوونتوس | 1995–2006 2007–2018 2019–؟ | 658 | 0 |
| 2 | پائولو مالدینی | آث میلان | 1984–2009 | 647 | 29 |
| 3 | فرانچسکو توتی | آاس رم | 1992–2017 | 619 | 250 |
| 4 | خاویر زانتی | اینترمیلان | 1995–2014 | 615 | 12 |
| 5 | جانلوکا پالیوکا | سمپدوریا، اینترمیلان، بولونیا، آسکولی | 1987–2005 2006–2007 | 592 | 0 |
| 6 | دینو زوف | اودینزه، مانتووا، ناپولی، یوونتوس | 1961–1983 | 570 | 0 |
| 7 | پیترو ویرچووود | کومو، فیورنتینا، آاس رم، سمپدوریا، یوونتوس، آث میلان، پیاچنزا | 1980–2000 | 562 | 38 |
| 8 | روبرتو مانچینی | بولونیا، سمپدوریا، لاتزیو | 1981–2000 | 541 | 156 |
| 9 | سیلویو پیولا | پرو ورچلی، لاتزیو، یوونتوس، نوارا | 1929–1943 1946–1947 1948–1954 | 537 | 274 |
| 10 | انریکو آلبرتوسی | فیورنتینا، کالیاری، آث میلان | 1980−1958 | 532 | 0 |
رکوردداران قهرمانی
بازیکنان رکورددار قهرمانی در سری آ ایتالیا
جانلوییجی بوفون با قهرمانی در فصل 2019/20 سری آ، به اولین بازیکنی تبدیل شد که تعداد قهرمانی‌هایش در سری آ دو رقمی می‌شود. بوفون همچنین با قهرمانی در آن فصل با 42 سال سن به مسن ترین فاتح اسکودتو تبدیل شد.
| نام بازیکن | تعداد قهرمانی |
| جانلوییجی بوفون | 10 (یوونتوس 2002، 2003، 2012، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2020) |
| جورجو کیه لینی | 9 (یوونتوس 2012، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019، 2020) |
| لئوناردو بونوچی | 9 (اینترمیلان 2006 – یوونتوس 2012، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2019، 2020) |
| ویرجینیو روزتا | 8 (پرو ورچلی 1921، 1922 – یوونتوس 1926، 1931، 1932، 1933، 1934، 1935) |
| جووانی فراری | 8 (یوونتوس 1931، 1932، 1933، 1934، 1935 – اینترمیلان 1938، 1940 – بولونیا 1941) |
| جوزپه فورینو | 8 (یوونتوس 1972، 1973، 1975، 1977، 1978، 1981، 1982، 1984) |
| آندره آ بارتزالی | 8 (یوونتوس 2012، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018، 2019) |
| روبرتو بتگا | 7 (یوونتوس 1972، 1973، 1975، 1977، 1978، 1981، 1982) |
| گائتانو شیرآ | 7 (یوونتوس 1975، 1977، 1978، 1981، 1982، 1984، 1986) |
| چیرو فرارا | 7 (ناپولی 1987، 1990 – یوونتوس 1995، 1997، 1998، 2002، 2003) |
| پائولو مالدینی | 7 (آث میلان 1988، 1992، 1993، 1994، 1996، 1999، 2004) |
| الساندرو کاستاکورتا | 7 (آث میلان 1988، 1992، 1993، 1994، 1996، 1999، 2004) |
| کلودیو مارکیزیو | 7 (یوونتوس 2012، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018) |
| استفان لیخشتاینر | 7 (یوونتوس 2012، 2013، 2014، 2015، 2016، 2017، 2018) |
نظرات کاربران