لیگ اروپا

لیگ اروپا (UEFA Europa League) که با نام اختصاری یو ای ال (UEL) نیز شناخته می‌شود، یک رقابت سالیانه فوتبال باشگاهی است که توسط کنفدراسیون فوتبال اروپا (یوفا) برگزار می‌شود و در آن تعدادی از باشگاه های لیگ‌های اروپایی که موفق به حضور در لیگ قهرمانان اروپا نشده‌اند، مجوز حضور پیدا می‌کنند. از این مسابقات به عنوان یکی از معتبرترین مسابقات باشگاهی در اروپا یاد می‌شود.

این مسابقات در سال 1971 با عنوان جام یوفا (UEFA Cup) شروع به کار کرد و در ابتدا پس از لیگ قهرمانان اروپا و جام در جام اروپا، در رده سوم مسابقات معتبر باشگاهی اروپا قرار داشت و زمانیکه در سال 1999، آخرین دوره جام در جام اروپا برگزار شد، جای این رقابت را گرفت و باشگاه‌هایی که پیش از این مجوز حضور در جام در جام اروپا را کسب می‌کردند، راهی جام یوفا / لیگ اروپا شدند.

از فصل 2009/10، فرمت برگزاری مسابقات تغییر کرد و عنوان لیگ اروپا بر روی رقابت‌ها قرار داده شد.

تاریخچه لیگ اروپا

قبل از برگزاری جام یوفا، جام اینتر-سیتیز فیرز کاپ، که رقابتی بین باشگاه های اروپا بین سال‌های 1955 تا 1971 بود، برگزار می‌شد. در اولین دوره اینتر-سیتیز فیرز کاپ که بین سال‌های 1955 تا 1958 طول کشید، 11 تیم شرکت کردند و در فصل 1970/71 به 64 تیم رسید. این رقابت‌ها به چنان اهمیتی در فوتبال اروپا رسید که یوفا تصمیم گرفت جامی با عنوان جام یوفا راه اندازی کند.

دهه 1970: شروع رقابت ها و قدرتنمایی لیورپول و بروسیا مونشن گلادباخ

اولین دوره جام یوفا در فصل 1971/72 با حضور 63 تیم از 31 کشور از تاریخ 14 سپتامبر 1971 شروع شد و فینال تمام انگلیسی بین وولورهمپتون و تاتنهام هاتسپر با قهرمانی اسپرز در تاریخ 17 می 1972 خاتمه یافت. بیل نیکولسون هدایت تاتنهام را بر عهده داشت و به اولین مربی قهرمان جام یوفا تبدیل شد.

در فصل بعدی مسابقات باز هم نوبت به یک باشگاه انگلیسی دیگر رسید که به قهرمانی دست یابد و لیورپول بالاتر از بروسیا مونشن گلادباخ قهرمان شد. لیورپول با هدایت بیل شنکلی و با حضور بازیکنانی همچون ری کلمنس، املین هیوز، یان کلهن، کوین کیگان و جان توشاک اولین قهرمانی اروپایی اش را جشن گرفت. قرمزها با غلبه بر کلوب بروخه در سال 1976، برای دومین بار به قهرمانی دست یافتند. این بار باب پیزلی سرمربی لیورپول بود و علاوه بر بازیکنان مذکور، فیل نیل نیز در زمره بازیکنان مطرح ترکیب تیم حضور داشت.

بروسیا مونشن گلادباخ که یکی از مطرح‌ترین باشگاه‌های آلمانی در دهه 70 میلادی بود، طی یک دهه 2 قهرمانی در سال های 1975 و 1979 و دو نایب قهرمانی دیگر در سال‌های 1973 و 1980 تجربه کرد تا به یکی از باشگاه‌های پرافتخار در سال های اولیه برگزاری جام یوفا تبدیل شود. هانس وایزولز و اودو لاتک دو قهرمانی به گلادباخ هدیه کردند، تیمی که با برتی فوگتس، راینر بونهوف، آلن سیمونسن و یوپ هاینکس حرف‌های زیادی برای گفتن داشت.

یوونتوس تحت هدایت جووانی تراپاتونی اولین قهرمانی اروپایی اش را جشن گرفت. بازیکنان مطرحی همچون دینو زوف، گائتانو شیرآ، جوزپه فورینو، کلودیو جنتیله، مارکو تاردلی، فرانکو کازیو، روبرتو بونین سنیا و روبرتو بتگا در اولین قهرمانی بیانکونری در سال 1977 حضور داشتند.

دهه 1980: گوتبورگ و رئال مادرید باشگاه های موفق دهه

در طول دهه 1980، گوتبورگ سوئد با هدایت مربیانی همچون اسون گوران اریکسون و گوندر بنگتسون دو قهرمانی در سال های 1982 و 1987 به دست آورد و تاریخ سازی کرد.

رئال مادرید نیز با هدایت لوییس مولوونی و با حضور دسته کرکس ها، بسیار خوش درخشید و دو قهرمانی متوالی در سال های 1985 و 1986 به دست آورد و به اولین تیمی تبدیل شد که از عنوان قهرمانی خود در این رقابت ها دفاع می کند. سانتیانا، خوزه آنتونیو کاماچو، هوگو سانچز، امیلیو بوتراگوئتو، مانوئل سانچیس، اولی اشتیلیکه، چندو، میشل و خورخه والدانو از جمله بازیکنان مطرح لوس بلانکوس در آن سال‌ها بودند.

اندرلخت بلژیک در دو دوره متوالی به فینال جام یوفا راه یافت و با هدایت پل فن هیمست یک قهرمانی و یک نایب قهرمانی کسب کرد. این تیم در سال 1983 از سد بنفیکای تحت هدایت اسون گوران اریکسون عبور کرد و در سال 1984 مغلوب تاتنهام شد. مورتن اولسن و انزو شیفو مطرح ترین بازیکنان آن تیم اندرلخت بودند. تاتنهام نیز با هدایت کیت بورکینشاو و با حضور بازیکنانی همچون استیو آرچیبالد و اسوالدو آردیلز دومین قهرمانی اش را جشن گرفت.

دهه 1990: آغاز حکمرانی باشگاه های ایتالیایی

باشگاه های ایتالیایی از آغاز فصل 1988/89 تا پایان فصل 1998/99 در طول 11 فصل، 8 قهرمانی و 6 نایب قهرمانی در جام یوفا تجربه کردند و بغیر از یک فصل، در تمامی فصول یک پای فینال بودند. این دوره 11 سال با قهرمانی ناپولی و با حضور دیگو مارادونا، چیرو فرارا، آلمائو و کارکا شروع شد.

یوونتوس با مربیگری دینو زوف و حضور استفانو تاکونی، سرگی آلنیکوف، سالواتوره اسکیلاچی و پیرلوییجی کاسیراگی در سال 1990 و مربیگری جووانی تراپاتونی و حضور آنجلو پروتزی، یورگن کولر، دینو باجو، آنتونیو کونته، آندریاس مولر، روبرتو باجو، پائولو دی کانیو، فابریتزیو راوانلی و جانلوکا ویالی در سال 1993 به این روند ادامه داد و البته در سال 1995 مغلوب پارما شد.

اینتر میلان در سال 1991 با هدایت جووانی تراپاتونی و با حضور والتر زنگا، جوزپه بارزی، لوتار ماتئوس، جوزپه برگومی، آندریاس برمه، یورگن کلینزمن، نیکولا برتی و آلدو سرنا، در سال 1994 با هدایت جانپیرو مارینی و با حضور والتر زنگا، ویم یونک، جوزپه برگومی، نیکولا برتی و دنیس برکمپ و در سال 1998 با سرمربیگری لوییجی سیمونی و با حضور جانلوکا پالیوکا، خاویر زانتی، آرون وینتر، دیگو سیمئونه، یوری ژورکائف، رونالدو نازاریو، ایوان زامورانو و آلوارو رکوبا سه بار قهرمانی رقابت ها را به دست داد و در سال 1997 مغلوب شالکه شد.

پارما نیز در سال 1995، با هدایت نویو اسکالا و حضور فرناندو کوتو، آنتونیو بناریوو، دینو باجو، روبرتو سنسینی، فاستینیو آسپریا، استفانو فیوره، توماس برولین و جانفرانکو زولا و در سال 1999، با هدایت آلبرتو مالسانی و با حضور جانلوییجی بوفون، لیلیان تورام، فابیو کاناوارو، روبرتو سنسینی، دینو باجو، آلن بغوسیان، خوان سباستین ورون، هرنان کرسپو، انریکو کیزا، فاستینیو آسپریا، استفانو فیوره و آبل بالبو 2 قهرمانی اش را در این رقابت ها جشن گرفت.

فیورنتینا در سال 1990، آاس رم در سال 1991، تورینو در سال 1992 و لاتزیو در سال 1998 دیگر باشگاه های ایتالیایی بودند که در طول این دهه راهی فینال مسابقات شدند تا هشت باشگاهی ایتالیا در طول 11 سال طعم حضور در فینال جام یوفا را بچشند.

دهه 2000: آغاز افول ایتالیایی ها و قدرتنمایی باشگاه های اسپانیایی و بلوک شرق

از شروع قرن 21 دیگر هیچ تیم ایتالیایی، قهرمانی در جام یوفا / لیگ اروپا را تجربه نکرده و فقط اینتر موفق شده یک حضور در فینال این رقابت ها را تجربه کند. در فصل 1999/2000، دیگر شاهد برگزاری جام در جام اروپا نبودیم و بدین ترتیب جام یوفا به دومین رقابت معتبر باشگاهی اروپا تبدیل شد. باشگاه هایی که پیش از این در جام در جام اروپا حاضر می‌شدند با باشگاه های جام یوفا ادغام شدند.

در سال 2000، نسل طلایی گالاتاسارای با هدایت فاتح تریم از سد آرسنال عبور کرد و اولین قهرمانی باشگاه های ترکیه ای در رقابت های اروپایی را جشن گرفت. علاوه بر بولنت کورکماز، ارگون پنبه، اوکان بوروک، امیت داوالا، عارف اردم، فاتح آکیل، هاکان اونسال، حسن شاش و هاکان شوکور، گئورگی پوپسکو و گئورگی هاجی دو ستاره فوتبال رومانی و کلودیو تافارل دروازه بان تیم ملی برزیل در آن تیم حضور داشتند.

لیورپول در سال 2001، یکی از بهترین سال‌های فوتبالی خود را با ژرار هولیه سپری کرد و در یکی از جذاب‌ترین فینال‌های تاریخ رقابت‌های اروپایی موفق شد با نتیجه 5-4 آلاوز را از پیش رو بردارد و به قهرمانی دست یابد. درخشش مایکل اوون در کنار بازیکنانی همچون سامی هوپیا، جیمی کرگر، استیون جرارد، دیتمار هامان، پاتریک برگر، گری مک آلیستر و امیل هسکی، قرمزها را به سومین و آخرین قهرمانی شان در جام یوفا دست یافتند.

در سال 2003، نسل طلایی پورتو و فوتبال پرتغال با هدایت ژوزه مورینیو قهرمان شدند، تیمی که در فصل بعد از آن فاتح لیگ قهرمانان اروپا شد. والنسیا با رافا بنیتس نیز در سال 2004 قهرمان شد، تا به نوعی ناکامی هایش در دو دیدار فینال لیگ قهرمانان اروپا را به دست فراموشی بسپارد. در سه فصل دیگر این دهه، باشگاه‌های روسی و اوکراینی موفق به کسب قهرمانی شدند که برای اولین بار از تاریخ فروپاشی شوروی بود. زسکا مسکو، زنیت سن پطرزبورگ و شاختار دونتسک موفق به کسب قهرمانی در این رقابت‌ها شدند.

اما از فصل 2005/06، دوران سویا در جام یوفا / لیگ اروپا شروع شد. این تیم طی دو فصل متوالی با هدایت خوانده راموس و با حضور بازیکنانی همچون خسوس ناواس، دنی آلوز، انزو مارسکا، آدریانو، خاویر ساویولا، فردریک کانوته و لوییس فابیانو قهرمان جام یوفا شد. این تیم در فینال اول، میدلزبرو را در هم کوبید و در فینال دوم به سختی و در ضیافت پنالتی‌ها به قهرمانی دست یافت.

دهه 2010: سلطنت سویا بر لیگ اروپا و سه قهرمانی اتلتیکو مادرید

از ابتدای فصل 2009/10، رقابت های جام یوفا به لیگ اروپا تغییر نام داد و بازی‌ها با تغییر نسبت به گذشته برگزار شد. در این دهه، اتفاقات عجیبی رخ داد و سویا، اتلتیکو مادرید و چلسی موفق شدند مجموعاً 9 بار طی 11 فصل برگزاری رقابت‌ها به قهرمانی دست یابند و دو قهرمانی دیگر بین پورتو و منچستریونایتد تقسیم شد. پورتو در سال 2011 با درخشش و تاریخ سازی رادامل فالکائو که موفق به ثبت 17 گل شد و رکورد گلزنی در یک فصل مسابقات را شکست به قهرمانی دست یافت.

اتلتیکو مادرید ابتدا در سال 2010 و با هدایت کیکه سانچز فلورس و با حضور داوید ده خیا، توماش اویفالوشی، خوزه آنتونیو ریس، رائول گارسیا، سیمائو سابروسا، دیگو فورلان و سرخیو آگوئرو موفق شد با نتیجه 2-1 فولام را شکست دهد و قهرمان شود. در سال 2012، دیگو سیمئونه اولین قهرمانی اروپایی اش را به عنوان مربی جشن گرفت و با کمک تیبو کورتوا، دیگو گودین، میراندا، خوانفران، فیلیپه لوییس، گابی، کوکه، دیگو، آردا توران و رادامل فالکائو موفق شد اتلتیک بیلبائو را از پیش رو بردارد. در سال 2018 نوبت به شکست دادن مارسی شد تا روخی بلانکوس سومین قهرمانی اش در لیگ اروپا را جشن بگیرد. یان اوبلاک، خوزه خیمنز، دیگو گودین، لوکاس هرناندز، گابی، سائول، کوکه، خوانفران، فیلیپه لوییس، فرناندو تورس، آنتوان گریزمان و دیگو کوستا از جمله بزرگان اتلتیکو مادرید بودند.

چلسی در فصل 2012/13 به عنوان مدافع عنوان قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا، قهرمان لیگ اروپا شد، تا اولین تیمی شود که چنین اتفاقی برایش رخ می دهد. رافا بنیتس این بار با هدایت چلسی موفق به کسب قهرمانی در این جام شد، تا چلسی به اولین باشگاه انگلیسی تبدیل شود که هر سه جام معتبر اروپایی را کسب می‌کند. پتر چک، جان تری، داوید لوییز، برانیسلاو ایوانوویچ، سزار آزپیلیکوئتا، گری کیهیل، اشلی کول، فرانک لمپارد، خوان ماتا، ادن هازارد و فرناندو تورس از جمله ستارگان چلسی بودند. چلسی در فصل 2018/19 در اولین فینال تمام لندنی اروپا نیز موفق شد با نتیجه پرگل 4-1 آرسنال را از پیش رو بردارد تا باز هم قهرمان شود. سزار آزپیلیکوئتا، داوید لوییز، انگولو کانته، جورجینیو، متئو کواچیچ، ادن هازارد، پدرو و اولیویه ژیرو با هدایت مائوریتزیو ساری به قهرمانی دست یافتند.

در سال 2017 نوبت به منچستریونایتد رسید که با هدایت ژوزه مورینیو به پنجمین باشگاه اروپایی تبدیل شود که فاتح هر سه جام معتبر اروپایی می‌شود. داوید ده خیا، خوان ماتا، پل پوگبا، مارکوس رشفورد، مایکل کریک، وین رونی و آنتونی مارسیال از جمله بازیکنان مطرح منچستریونایتد در آن فصل بودند.

سویا که در دهه گذشته دو بار قهرمان جام یوفا شده بود، با هدایت اونای امری سه بار متوالی موفق به کسب قهرمانی در لیگ اروپا شد. این تیم در سال های 2014، 2015 و 2016 موفق شد به ترتیب بنفیکا، دنیپرو و لیورپول را از پیش رو بردارد و قهرمان شود. گزگوژ کریچوویاک، خوزه آنتونیو ریس، اور بانگا، استیون انزونزی، کارلوس باکا و کوین گامیرو از جمله بازیکنان مطرح آن تیم بودند و در سال 2020، سویا برای ششمین بار قهرمانی در این رقابت ها را با هدایت جولن لوپتگی و با درخشش خسوس ناواس، سرخیو رگیلون، اور بانگا، لوکاس اوکامپوس و لوک ده یونگ جشن گرفت.

فرمت برگزاری لیگ اروپا

از ابتدای فصل 2021/22 و با آغاز رقابت های لیگ کنفرانس اروپا، تعداد تیم‌های شرکت کننده لیگ اروپا از 48 تیم به 32 تیم کاهش یافت. 11 تیم به صورت مستقیم و 21 تیم از طریق رقابت های انتخابی مجوز حضور در مرحله گروهی رقابت ها را به دست می‌آورند، سپس تیم ها در در چهار سید هشت تیمی قرار می‌گیرند، تا در قرعه کشی مرحله گروهی حریفان خود را بشناسند.

تعداد سهمیه هر کشور مطابق آخرین رنکینگ یوفا که بر اساس عملکرد پنج سال اخیر لیگ ها در رقابت های اروپایی تهیه شده است، بوده و مطابق آن قهرمانان چهار لیگ اول یوفا (اسپانیا، انگلیس، آلمان و ایتالیا) دارای دو سهمیه مستقیم (قهرمان جام حذفی و تیم پنجم لیگ)، لیگ پنجم یوفا (فرانسه) دارای دو سهمیه مستقیم (قهرمان جام حذفی و تیم چهارم لیگ)، و لیگ های ششم و هفتم یوفا (پرتغال و روسیه) دارای یک سهمیه مستقیم (قهرمان جام حذفی) هستند. البته از فصل 2022/23، قهرمان لیگ کنفرانس اروپا به جای لیگ هفتم، سهمیه مستقیم دریافت کرده و بغیر از این 12 تیم، 20 تیم نیز از طریق مراحل مقدماتی و پلی آف سهمیه دریافت می‌کنند.

قرعه کشی مرحله گروهی مسابقات در شهر نیون سوئیس برگزار شده و هر گروه شامل تیم هایی از سیدهای چهارگانه خواهد بود با این توضیح که تیم هایی از یک سید و تیم هایی از یک کشور امکان برخورد با یکدیگر را در مرحله گروهی نخواهند داشت.

مسابقات مرحله گروهی به صورت رفت و برگشت برگزار می شود و از هر گروه، یک تیم مجوز صعود مستقیم به مرحله یک هشتم نهایی مسابقات را پیدا می کنند و از شانس میزبانی در دیدار برگشت مرحله یک هشتم نهایی برخوردار هستند. هشت تیم دوم مرحله گروهی برای حضور در مرحله یک هشتم نهایی، باید مطابق قرعه کشی صورت گرفته به صورت رفت و برگشت به مصاف هشت تیم سوم مرحله گروهی لیگ قهرمانان اروپا بروند و بدین ترتیب هشت تیم دیگر مرحله یک هشتم نهایی لیگ اروپا مشخص خواهند شد.

مسابقات مراحل حذفی لیگ اروپا (مراحل یک هشتم نهایی، یک چهارم نهایی و نیمه نهایی) نیز از طریق قرعه کشی مشخص خواهد شد و تیم ها به صورت رفت و برگشت به مصاف یکدیگر می روند تا تیم پیروز راهی مرحله بعدی شود.

مسابقه فینال به صورت تک بازی در استادیومی که از قبل توسط یوفا انتخاب شد، برگزار می‌شود. برنده این مسابقه در سوپرجام اروپا به مصاف قهرمان لیگ قهرمانان اروپا می‌رود.

عملکرد باشگاه ها در جام یوفا / لیگ اروپا

باشگاه های پرافتخار

تمامی قهرمانان جام یوفا / لیگ اروپا

تاکنون 29 باشگاه مختلف موفق به کسب قهرمانی در جام یوفا / لیگ اروپا شده‌اند. سویا با کسب 7 عنوان قهرمانی پرافتخارترین تیم تاریخ این رقابت‌ها است.

کشورهای پرافتخار

نام باشگاه های اسپانیایی 14 بار در میان قهرمانان لیگ اروپا دیده می شود و با 19 حضور در فینال، در هر دو زمینه در تاریخ برگزاری رقابت‌ها رکورددار هستند.

رکوردهای بازیکنان در جام یوفا / لیگ اروپا

آقای گل ها

آقای گل های لیگ اروپا

لودویگ برندل اولین آقای گل تاریخ رقابت‌ها است. تاکنون بازیکنان زیادی موفق به کسب عنوان آقای گلی شده‌اند، اما فقط 4 بازیکن بیش از یک بار تجربه کسب عنوان آقای گلی را داشته‌اند. همچنین رادامل فالکائو با به ثمر رساندن 17 گل در فصل 2010/11، رکورددار گلزنی در یک فصل مسابقات جام یوفا / لیگ اروپا است.

بیشتر بخوانید

• لالیگا
• سری آ
• بوندسلیگا
• لیگ برتر انگلیس