کبد چرب، زمانی اتفاق می‌افتد که چربی در کبد جمع شود. داشتن مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می‌تواند به یک مشکل تهدید کننده سلامتی تبدیل شود. به این دلیل که کبد، دومین عضو بزرگ بدن است. این عضو مهم در بدن، به پردازش مواد مغذی از غذا و نوشیدنی کمک می‌کند و مواد مضر خون را فیلتر می‌کند. چربی بیش‌از‌حد در کبد، می‌تواند باعث التهاب کبد و در نهایت آسیب آن شود و در مواردی حتی زخم ایجاد کند.
در صورتی که این اسکارها شدت پیدا کنند، می‌توانند منجر به نارسایی کبد شوند. به طور کلی، داشتن سطوح بالای چربی در کبد با افزایش خطر مشکلات سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی همراه است. اگر دیابت دارید، داشتن کبد چرب، احتمال ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد. اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص و مدیریت شود، می‌توان از بدتر شدن آن جلوگیری کرد و میزان چربی در کبد را کاهش داد.
طبقه‌بندی انواع بیماری کبد چرب
دو نوع اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد: غیر الکلی و الکلی. کبد چرب در دوران بارداری نیز ممکن است اتفاق بیفتد، اگرچه این غیر معمول است.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)، زمانی است که چربی در کبد افرادی که الکل زیادی نمی‌نوشند، تجمع می‌یابد. اگر چربی اضافی در کبد خود دارید و سابقه مصرف زیاد الکل ندارید، ممکن است تشخیص NAFLD دریافت کنید. اگر التهاب یا سایر عوارض وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان NAFLD ساده شناخته می‌شود. استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، نوعی NAFLD است. این بیماری، زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است. پزشک ممکن است NASH را در موارد زیر تشخیص دهد:
- کبد ملتهب است.
- چربی اضافی در کبد خود دارید.
- سابقه مصرف زیاد الکل ندارید.
در صورت عدم درمان، NASH می‌تواند باعث فیبروز کبدی شود. در موارد شدید، این می‌تواند به سیروز و نارسایی کبد تبدیل شود.
بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)
مصرف زیاد الکل، به کبد آسیب می‌رساند. بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)، اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. اگر التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی شناخته می‌شود. استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)، نوعی AFLD است. زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه می‌شود که به هپاتیت الکلی نیز معروف است. پزشک شما ممکن است ASH را در موارد زیر تشخیص دهد:
- کبد شما ملتهب است.
- شما چربی اضافی در کبد خود دارید.
- شما مقدار زیادی الکل می‌نوشید.
اگر به درستی درمان نشود، ASH می‌تواند باعث فیبروز کبدی شود. اسکار شدید کبد (سیروز) می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
کبد چرب حاد بارداری (AFLP)
این بیماری، زمانی است که در دوران بارداری چربی اضافی در کبد ایجاد می‌شود. این یک عارضه نادر اما جدی بارداری است. علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است، اگرچه ژنتیک ممکن است یک دلیل ایجاد این بیماری باشد. هنگامی که AFLP ایجاد می‌شود، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می‌شود. در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد به همراه دارد. اگر پزشک شما AFLP را تشخیص دهد، می‌خواهد نوزاد شما را در اسرع وقت به دنیا بیاورد. ممکن است چند روز پس از زایمان نیاز به مراقبت‌های بعدی داشته باشید. سلامت کبد شما احتمالاً ظرف چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد.
مراحل پیشروی بیماری کبد چرب
این بیماری می‌تواند در چهار مرحله پیشرفت کند:
- مرحله اول. کبد چرب ساده: تجمع چربی اضافی در کبد وجود دارد. اگر علائم آن پیشرفت نکند، تا حد زیادی بی‌ضرر است.
- مرحله دوم. استاتوهپاتیت: علاوه بر چربی اضافی، التهاب در کبد نیز وجود دارد.
- مرحله سوم. فیبروز: التهاب مداوم در کبد اکنون باعث ایجاد اسکار شده است. با این حال، کبد هنوز هم می‌تواند به طور کلی عملکرد طبیعی داشته باشد.
- مرحله چهارم. سیروز: زخم شدن کبد به طور گسترده‌ای گسترش یافته است و توانایی کبد را برای عملکرد مختل می‌کند. این شدیدترین مرحله و برگشت‌ناپذیر است.
هر دو AFLD و NAFLD به طور مشابه ظاهر می‌شوند. با این حال، در بسیاری از موارد، کبد بیمار، علائم قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کند. اما ممکن است احساس خستگی کنید، یا احساس ناراحتی یا درد در سمت راست بالای شکم خود داشته باشید. برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب، دچار عوارضی از جمله زخم شدن کبد می‌شوند. اسکار کبد به عنوان فیبروز کبد شناخته می‌شود. اگر دچار فیبروز شدید کبدی شوید، به آن سیروز می‌گویند که یک وضعیت تهدید کننده زندگی است و می‌تواند باعث نارسایی کبد شود.
علائم سیروز
آسیب کبدیِ ناشی از سیروز، دائمی است. به همین دلیل بسیار مهم است که در وهله اول از پیشرفت آن جلوگیری کنید. سیروز ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- درد شکم
- کاهش وزن
- ضعف یا خستگی
- خارش پوست
- کبودی یا خونریزی بی‌دلیل
- زردی پوست و چشم
- ادرار تیره‌رنگ
- مدفوع رنگ‌پریده
- تورم پاها
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- بزرگ شدن سینه در مردان
- گیجی
برای کمک به جلوگیری از پیشرفت این بیماری و ایجاد عوارض بیشتر، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک بسیار مهم و حیاتی است.
عوامل خطر ابتلا به کبد چرب
عامل خطر اصلی برای AFLD، نوشیدن مقادیر زیاد الکل است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، 15 نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای مردان و 8 نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای زنان را به عنوان نوشیدنی سنگین تعریف می‌کند. نتایج ناشی از تحقیقات نشان داده است، مردانی که روزانه 40 تا 80 گرم الکل و زنانی که 20 تا 40 گرم الکل در روز در طی 10 تا 12 سال مصرف می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید کبدی مرتبط با الکل هستند. علاوه بر مصرف زیاد الکل، سایر عوامل خطر برای AFLD عبارت‌اند از:
- سن بالا
- سیگار کشیدن
- ژنتیک
- سابقه داشتن برخی از عفونت‌ها مانند هپاتیت C
- چاقی
- مقاومت به انسولین
- دیابت نوع 2
- کلسترول بالا
- تری‌گلیسیرید بالا
- سندرم متابولیک
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری کبدی
- مصرف برخی داروها، مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex) و آمیودارون (Pacerone)
- بارداری
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- آپنه انسدادی خواب
- قرار گرفتن در معرض سموم خاص
- کاهش وزن سریع
- بیماری‌های ژنتیکی نادر، مانند بیماری ویلسون یا هیپوبتالیپوپروتئینمی
به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به این معنی است که در مقایسه با افرادی که فاکتورهای خطر ندارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید. البته این بدان معنا نیست که شما مطمئناً در آینده به آن مبتلا خواهید شد. اگر یک یا چند عامل خطر برای این بیماری دارید، با پزشک خود در مورد راهکارهای پیشگیری صحبت کنید.
روش‌های تشخیص که برای این بیماری وجود دارد
ممکن است برای فرد سخت باشد که بداند چه زمانی باید از پزشک مشاوره بگیرد، زیرا این بیماری اغلب علائمی ندارد. پزشکان تاریخچه پزشکی، رژیم غذایی و عادات سبک زندگی فرد را در نظر خواهند گرفت. آنها همچنین معاینه فیزیکی و آزمایشات دیگری را برای کمک به تشخیص بیماری انجام خواهند داد. معاینه فیزیکی ممکن است شامل بررسی قد و وزن برای شناسایی شاخص توده بدنی (BMI) فرد باشد. پزشک همچنین علائم زردی و مقاومت به انسولین و بزرگی کبد را بررسی می‌کند.
آزمایش خون همچنین می‌تواند نشان دهد که سطح آنزیم‌های خاص کبدی در فرد بالاتر است یا خیر. تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا اِم‌آر‌آی می‌توانند به شناسایی چربی در کبد یا سایر علائم بیماری کمک کنند. همچنین پزشک ممکن است بیوپسی را انجام دهد. بیوپسی شامل قرار دادن یک سوزن در کبد و برداشتن یک نمونه کوچک از بافت کبد است. سپس یک تکنسین آزمایشگاه، بافت را برای تشخیص بیماری بررسی می‌کند. برای انجام این روش، از یک بی‌حس کننده موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه موردنظر استفاده می‌کند.
آیا کبد چرب قابل درمان است؟
در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان این بیماری وجود ندارد. با این حال، بسته به مرحله بیماری، برخی افراد می‌توانند علائم را معکوس کنند. کاهش تدریجی وزن بدن حداقل 7 تا 10 درصد می‌تواند علائم بیماری را بهبود بخشد. با این حال، کاهش وزن خیلی سریع می‌تواند علائم بیماری را بدتر کند. یک راه سالم برای کاهش وزن تدریجی، با یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم است. افرادی که به بیماری کبد چرب الکلی مبتلا هستند، ممکن است با عدم مصرف الکل بتوانند آسیب و التهاب کبد را معکوس کنند یا از بدتر شدن آن جلوگیری کنند.
با این حال، این کار سیروز را معکوس نمی‌کند. اگرچه ممکن است ترک الکل برای برخی افراد بسیار دشوار باشد، اما پزشک می‌تواند نحوه انجام این کار را به روشی ایمن و حمایت‌شده راهنمایی کند. عوارض ناشی از استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) و بیماری کبد چرب الکلی می‌تواند شامل سیروز و نارسایی کبد باشد. دارو و جراحی، هر دو گزینه‌های درمانی در این مرحله هستند. نارسایی کبد ممکن است نیاز به پیوند کبد داشته باشد.
غذاها و نوشیدنی‌هایی برای کمک به بهبود بیماری
خوردن غذاهای طبیعی و فرآوری نشده حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده، فیبر و پروتئین نقطه شروع خوبی برای حفظ یک رژیم غذایی سالم است. این‌ها می‌توانند انرژی پایدار را فراهم کنند و به فرد احساس سیری دهند. برخی از افراد، برنامه‌های غذایی خاصی مانند رژیم مدیترانه‌ای را انتخاب می‌کنند. این رژیم غذایی، انتخاب خوبی برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی است، زیرا غذاهای فرآوری شده، قند اضافی و اسیدهای چرب اشباع‌شده را به حداقل می‌رساند. بسته به نوع بیماری، متخصص تغذیه می‌تواند به ایجاد یک برنامه‌غذایی کمک کند که برای ذائقه، علائم و وضعیت سلامتی مراجعه‌‌کننده مناسب باشد. برخی از غذاهای خاص که ممکن است به ویژه برای افراد مبتلا مفید باشد، شامل:
اسیدهای چرب امگا 3
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است باعث بهبود چربی کبد و سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا در افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی شود. غذاهایی که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند، عبارت‌اند از: ماهی سالمون، دانه کتان، گردو، ساردین.
کلم‌بروکلی
خوردن انواع سبزیجات برای افراد مبتلا به این بیماری، مفید است. کلم بروکلی، یکی از سبزیجاتی است که افراد مبتلا باید به طور جدی آن را در رژیم غذایی خود لحاظ کنند. نتایج مطالعات حیوانی انجام شده نشان داد که مصرف طولانی‌مدت بروکلی، به جلوگیری از تجمع چربی در کبد موش کمک می‌کند. محققان هنوز باید مطالعات بیشتری را در مورد انسان انجام دهند. با این حال، تحقیقات اولیه در مورد تأثیر مصرف بروکلی بر ایجاد این بیماری، امیدوارکننده به نظر می‌رسد.
سیر
سیر، یک عنصر اصلی در بسیاری از رژیم‌های غذایی است و ممکن است برای افراد مبتلا به این بیماری مفید باشد. مطالعه‌ای شان داد که مکمل‌های پودر سیر، به کاهش وزن و توده چربی بدن در افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی کمک می‌کنند.
قهوه
نوشیدن قهوه برای بسیاری از مردم، یک روتین صبحگاهی است. با این حال، ممکن است مزایایی فراتر از دادن انرژی برای افراد مبتلا داشته باشد. یک مطالعه حیوانی نشان داد که قهوه بدون کافئین، آسیب کبدی و التهاب را در موش‌هایی که رژیم غذایی حاوی سطوح بالای چربی، فروکتوز و کلسترول مصرف می‌کردند، کاهش می‌دهد. مطالعه دیگری که در همان سال روی موش‌ها انجام شد، نتایج مشابهی را نشان داد. محققان دریافتند که قهوه، میزان چربی انباشته‌شده در کبد موش‌ها را کاهش می‌دهد و نحوه سوخت‌و‌‌ساز بدن آنها را بهبود می‌بخشد.
چای سبز
استفاده از چای برای مقاصد دارویی، روشی است که به هزاران سال قبل باز می‌گردد. چای سبز، حاوی چندین آنتی‌اکسیدان مانند کاتچین است. تحقیقات نشان می‌دهد که این آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است به بهبود علائم این بیماری کمک کنند.
گردو
در حالی که تمام آجیل‌های درختی، افزودنی عالی برای هر برنامه غذایی هستند، گردو به خصوص سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است و ممکن است برای افراد مبتلا فوایدی داشته باشد. اگرچه تحقیقات بیشتری موردنیاز است، اما یک مطالعه علمی نشان داد که مصرف آجیل به طور قابل‌توجهی با نرخ پایین ابتلا به کبد چرب غیر الکلی مرتبط است.
پروتئین سویا یا آب پنیر
بررسی‌ها نشان می‌دهد که پروتئین موجود در سویا و آب پنیر، باعث کاهش تجمع چربی در کبد می‌شود. نتایج یک مطالعه نشان داد که چربی کبد در زنان مبتلا به چاقی که هر روز 60 گرم پروتئین آب پنیر به مدت 4 هفته مصرف می‌کردند، 20 درصد کاهش یافت. پروتئین سویا نیز حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام ایزوفلاون است که به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش چربی در بدن کمک می‌کند.
چگونه می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد؟
ایجاد تغییرات در سبک زندگی، در درمان بیماری کبد چرب ضروری است. تغییرات سبک زندگی ممکن است شامل پرهیز از الکل، خوردن یک رژیم غذایی متعادل و انجام ورزش منظم است. داشتن یک رژیم غذایی متعادل، به فرد در حفظ وزن مناسب کمک می‌کند. غذاهایی که ممکن است به جلوگیری از بیماری کبد چرب غیر الکی کمک کنند، عبارت‌اند از: سیر، قهوه، تره‌فرنگی، مارچوبه و پروبیوتیک‌ها. باید غلات کامل را انتخاب کنید و طیف وسیعی از میوه‌ها و سبزیجات را مصرف کنید.
همچنین باید سعی کنید از غذاهایی که دارای چربی‌های اشباع شده، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده یا قند هستند، اجتناب کنید. به گفته محققان، قندهای ساده، گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده و غذاهایی که فیبر کمی دارند، ممکن است منجر به ایجاد کبد چرب غیر الکی شود. انجام ورزش منظم نیز مهم است. حداقل 2.5 ساعت ورزش بدنی را در هفته در نظر بگیرید. این باید فعالیتی باشد که ضربان قلب را افزایش دهد، مانند دوچرخه‌سواری. به طور کلی، فعال ماندن، حفظ وزن متعادل و اجتناب از مصرف الکل می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر رژیم غذایی و ورزش، تأثیر مطلوبی بر علائم بیماری کبد چرب در فرد نداشته باشد، ممکن است نیاز باشد که با پزشک مشورت کند. این احتمال وجود دارد که پزشک، فرد را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا به او در ایجاد یک برنامه‌غذایی کمک کند. افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی ممکن است شرایطی مانند دیابت، بیماری قلبی-عروقی و فشار خون بالا داشته باشند. افراد مبتلا به هر دو نوع بیماری کبد چرب ممکن است دچار سارکوپنی شوند که در آن افراد توده عضلانی خود را از دست می‌دهند. بهتر است پزشک، فرد مبتلا به بیماری کبد چرب را از نظر سایر بیماری‌ها نیز بررسی کند. در حال حاضر هیچ داروی تأیید شده‌ای نمی‌تواند این بیماری را درمان کند، اما انتخاب رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند این وضعیت را به میزان قابل‌توجهی بهبود بخشد.
سخن پایانی
بسیاری از افراد مبتلا تا زمانی که به آسیب شدید کبدی دچار نشوند، علائم قابل‌توجهی را تجربه نمی‌کنند. هنگامی که علائم اولیه وجود داشته باشد، می‌تواند شامل مواردی مانند درد در سمت راست بالای شکم و خستگی باشد. درمان اولیه برای بیماری کبد چرب، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است که سلامت کبد را ارتقا می‌دهد. این امکان وجود دارد که آسیب ناشی از بیماری کبد چرب زمانی که در مراحل اولیه درمان شود، معکوس شود.
نظرات کاربران