برنامه‌های غیر متمرکز یا DApps چیست؟

برنامه‌های غیر متمرکز (Decentralized applications) که به اختصار DApps نامیده می‌شوند، برنامه‌های کاربردی است که در بالاترین قسمت از شبکه‌های بلاکچین اجرا می‌شوند.

تنوع بسیار زیادی از برنامه‌های غیر متمرکز با کاربردهای مختلف از جمله بازی، امور مالی، شبکه های اجتماعی و غیره وجود دارد.

اگرچه برنامه‌های کاربردی می‌تواند درست شبیه به برنامه‌های معمولی روی موبایل شما باشد، اما بک‌اند (Backend) آن‌ها متفاوت است. برنامه‌های غیرمتمرکز برای عملکردن به جای تکیه بر سیستم متمرکز بر روی قراردادهای هوشمند در یک شبکه توزیع شده متکی است. این موضوع باعث ایجاد شفافیت، غیرمتمرکز بودن و مقاوم تر بودن در برابر حملات می‌شود که در کنار آن برخی چالش‌های جدید را هم به همراه دارد.

معرفی برنامه‌های غیر متمرکز یا DApps

از زمان ظهور بیت کوین (BTC) که به یک دهه قبل باز می‌گردد، بلاکچین‌ها برای بازکردن مجموعه ای از عملکردها و موارد استفاده جدید فراتر از ارزها تکامل یافته اند. یکی از این موارد جدید، ساخت برنامه‌های غیر متمرکز (DApps) برای استفاده از تکنولوژی بلاکچین جهت بهبود بسیاری از بخش‌ها و خدمات سنتی است.

برنامه‌های غیرمتمرکز در واقع برنامه‌های کاربردی دیجیتال مبتنی بر قرارداد هوشمند هستند که به جای اجرا بر روی سرورهای متمرکز، بر روی بلاکچین اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها درست مشابه با برنامه های معمولی تلفن‌های هوشمند شما هستند که کاربردهای متفاوتی دارند و سرویس‌های متنوعی را در حوزه مالی، بازی، شبکه های اجتماعی و .. ارائه می‌کنند.

همانطور که از نام برنامه‌های غیرمتمرکز پیداست، این اپلیکیشن‌ها بر روی شبکه‌های غیرمتمرکز نظیر به نظیر (Peer-to-Peer) اجرا می‌شوند.

ویژگی‌های برنامه‌های غیرمتمرکز:

• متن باز بودن (Open-Source): سورس کد برنامه‌های غیرمتمرکز به صورت عمومی در دسترس است و این به معنای آن است که هر کسی می‌تواند از آن استفاده کند، یا آن را مورد ویرایش قرار دهد. هیچ نهاد واحدی برای کنترل اکثریت کوین‌ها و توکن‌های آن وجود ندارد. کاربران می‌تواند تغییراتی را روی برنامه‌های غیرمتمرکز پیشنهاد دهند و نسبت به تغییرات نظر خود را اعلام کنند.
• غیر متمرکز و از نظر رمزنگاری ایمن: برای اطمینان از ایمنی داده‌ها تمامی اطلاعات برنامه‌های غیرمتمرکز به صورت رمزنگاری شده بر روی یک بلاکچین غیرمتمرکز به صورت عمومی ذخیره شده است که توسط چندین کاربر (یا گره) نگه داری می‌شود.
• یک سیستم نشانه گذاری شده: به برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان به وسیله یک توکن (نشانه) رمزنگاری شده دسترسی داشت. این برنامه‌ها می‌توانند رمزارزهایی مانند اتریوم (ETH) را بپذیرند و یا با استفاده از یک الگوریتم اجماع، مانند الگوریتم اثبات کار (PoW) یا الگوریتم اثبات سهام (PoS) یک توکن بومی تولید کنند. این توکن می‌تواند برای دادن پاداش به ماینرها و سهامداران مورد استفاده قرار بگیرد.

با توجه به این تعریف گسترده، بلاکچین بیت کوین به عنوان یک برنامه غیرمتمرکز و مسلماً اولین برنامه غیرمتمرکز تعریف می‌شود. اوپن سورس است و تمامی داده‌ها به صورت زنده بر روی بلاکچین غیرمتمرکزی که متکی به توکن کریپتو است و از الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) استفاده می‌کند، ذخیره می‌شود. برای سایر بلاکچین‌هایی هم که ویژگی‌های یاد شده را داشته باشند این موضوع صدق می‌کند.

اگرچه این روزها اصطلاح DApps به طور کلی به تمام برنامه‌های کابردی که دارای عملکردهای قرارداد هوشمند هستند و بر روی شبکه‌های بلاکچین اجرا می‌شوند، اطلاق می‌شود. بلاکچین بیت کوین از قراردادهای هوشمند حمایت نمی‌کند و به همین خاطر بسیاری بر این باورند که بلاکچین بیت کوین نمی‌تواند به عنوان یک DApps در نظر گرفته شود.

از ژوئن 2022، بیشتر برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) بر روی شبکه اتریوم موجود هستند. این یک زیرساخت قوی به توسعه دهندگان برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه می‌دهد تا موارد کاربرد آن را توسعه دهند. اما با بلوغ DApps، توسعه دهندگان شروع به ساخت آن بر روی بلاکچین‌های دیگر از جمله BSC، سولانا (SOL)، پالیگان (MATIC)، آوالانچه (AVAX)، EOS و … کرده اند.

برنامه‌های غیر متمرکز DApps چگونه کار می‌کند؟

برنامه‌های غیرمتمرکز برنامه‌هایی هستند که توسط قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌شوند. کدهای بک‌اند آن‌ها بر روی شبکه‌های نظیر به نظیر توزیع شده اجرا می‌شود. یک قرارداد هوشمند به عنوان مجموعه ای از قوانین از پیش تعریف شده که توسط کدهای کامپیوتری اجرا می‌شود، عمل می‌کند. اگر شرایط زمانی به خصوص محقق شود، تمام گره‌های شبکه وظایفی را که قرارداد مشخص می‌کند اجرا می‌کنند.

زمانی که یک قرارداد هوشمند بر روی بلاکچین مستقر می‌شود، سخت است که بتوان کدهای آن را تغییر داد و یا آن را نابود کرد. بنابراین اگر حتی تیمی پشت راه اندازی DApp هم منحل شود، کاربران همچنان می‌توانند از آن برنامه غیرمتمرکز استفاده کنند.

مزایای برنامه‌های غیر متمرکز DApp

در حالی که رابط کاربری DApps و اپلیکیشن‌های سنتی می‌تواند شباهت زیادی به هم داشته باشد، برنامه‌های غیرمتمرکز نسبت به رقبای متمرکز خود مزایای زیادی دارند. اپلیکیشن‌های وب، داده‌ها را بر روی یک سرور متمرکز ذخیره می‌کنند. یک سرور در معرض خطر ممکن است کل شبکه یک اپلیکیشن را کار بیاندازد و به صورت موقت یا دائم آن را غیرقابل استفاده کند. سیستم‌های متمرکز ممکن است با نشت امنیتی و سرقت اطلاعات که افراد و کاربران را در معرض خطر قرار می‌دهد مواجه شوند.

در مقابل DApps بر روی شبکه‌های توزیع شده ساخته شده و هیچ قدرت متمرکزی برای مدیریت آن وجود ندارد. بدون هیچ نقطه ای از شکست، DApps نسبت به حملات کمتر آسیب پذیذر هستند و این امر باعث می‌شود کار عوامل مخرب برای ربودن اطلاعات شبکه بسیار مشکل باشد. وجود شبکه P2P یا نظیر به نظیر هم این اطمینان را به DApp می‌دهد که با حداقل زمان خرابی (downtime) به کارش ادامه دهد، حتی اگر کامپیوترهای فردی و یا بخشی از شبکه دچار مشکل شوند.

ماهیت غیرمتمرکز بودن DApps به این معنی است که کاربران کنترل بیشتری بر روی اطلاعاتی که به اشتراک گذاشته اند، خواهند داشت. با توجه به اینکه هیچ شرکتی داده های شخصی کاربران را کنترل نمی‌کند، آن‌ها برای کار کردن و تعامل با برنامه غیرمتمرکز نیازی به ارائه هویت واقعی خود ندارند. به جای این، آن‌ها با اتصال یک کیف پول کریپتو به برنامه غیرمتمرکز می‌توانند اطلاعاتی را که به اشتراک می‌گذارند کاملا کنترل کنند.

یک مزیت دیگر برنامه‌های غیرمتمرکز این است که توسعه دهندگان با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌توانند ارزهای دیجیتال را در عملکردهای اصلی برنامه خود ادغام کنند. به عنوان مثال، DApps بر روی اتریوم می‌تواند اتریوم (ETH) را به عنوان پرداخت بپذیرد بدون اینکه با یک توسعه دهنده شخص ثالث یکی شود.

محدودیت‌های برنامه‌های غیر متمرکز DApp

برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) می‌تواند پتانسیل بالایی برای ایفای نقشی مهم در دنیای بدون سانسور و آزاد آینده داشته باشد، اما هر سکه دو روی دارد. برنامه‌های غیرمتمرکز هنوز در مراحل ابتدایی توسعه خود هستند و این صنعت هنوز باید برخی محدودیت‌ها از جمله مقیاس پذیری، تغییر کد و پایگاه کاربری محدود را برطرف کند.

DApps نیاز به قدرت محاسباتی بالایی نیاز دارند که می‌تواند باعث ایجاد سربار به شبکه‌هایی که روی آن در حال اجرا است شود. به عنوان مثال برای دستیابی به امنیت، یکپارچگی، شفافیت و قابلیت اطمینان که مورد نیاز اتریوم است، باید تمام تایید کنندگان هر تراکنش را بر روی شبکه اجرا و ذخیره کنند. این موضوع می‌تواند به نرخ تراکنش بر ثانیه (TPS) سیستم آسیب بزند و منجر به ازدحام شبکه و افزایش کارمزد شود.

اعمال تغییرات بر روی برنامه‌ غیرمتمرکز هم چالش برانگیز است. برای افزایش تجربه کاربری و امنیت، برنامه غیرمتمرکز نیاز دارد که به صورت مداوم اشکالات امنیتی اش برطرف شود، رابط کاربری آن به روز رسانی شود و قابلیت‌های جدید به آن اضافه شود. اگرچه زمانی که یک برنامه غیرمتمرکز بر روی بلاکچین قرار می‌گیرد، سخت است که بتوانید کدهای بک‌اند (Backend) آن را تغییر بدهید. برای اعمال هر گونه تغییر و توسعه بر روی برنامه‌های غیرمتمرکز نیاز به تایید اجماع تمام گره‌های شبکه است که ممکن است اجرای آن زمان زیادی طول بکشد.

برای اینکه برنامه غیرمتمرکز بتواند به صورت موثر عمل کند، باید به اثر شبکه دست پیدا کند – هر چه تعداد کاربران آن بیشتر باشد، اثر آن روی شبکه بیشتر و ارائه خدمات آن بهتر است. تعداد زیاد کاربران برنامه غیرمتمرکز می‌تواند برنامه را در برابر حملات هکرها ایمن سازد و آن را در برابر اعمال تغییرات بر روی کدهای متن باز محافظت کند.

موارد استفاده DApps

برنامه‌های غیرمتمرکز یک رویکرد تازه به مشاغل مختلف ارائه داده تا بتوانند به کاربران بیشتری دسترسی پیدا کنند. از کاربردرهای برنامه‌های غیرمتمرکز معروف می‌توان به GameFi، امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و سرگرمی اشاره کرد.

GameFi

محبوبیت برنامه‌های غیر متمرکز GameFi رو به افزایش است و نمونه نوظهور آن Axie Infinity به عنوان بازی که برای کسب درآمد اتریوم است. بر اساس گزارش DappRadar، فعالیت‌های بلاکچین مرتبط با بازی در سه ماهه اول سال 2022، نزدیک به 2 هزار درصد نسبت به سال 2021 رشد داشته است. همچنین در مارس 2022، 1.22 میلیون کیف پول فعال منحصر به فرد (UAW) جذب شده است که 50 درصد از فعالیت‌های مرتبط به بازی‌های DApps بوده است.

برخلاف بازی‌های ویدئویی سنتی، بیشتر بازی‌های غیرمتمرکز به بازیکنان امکان کنترل کامل بر دارایی‌های درون بازی را می‌دهند. همچنین این بازی‌ها به بازیکنان فرصت می‌دهند تا خارج از فضای بازی به کسب درآمد بپردازند. به عنوان مثال در بازی Axie Infinity دارای شخصیت‌های بازی، زمین‌های مجازی و آیتم‌ها بازی در قالب NFT هستند. بازیکنان می‌توانند آن‌ها را در کیف پول‌های کریپتو ذخیره کنند، آن‌ها را به سایر آدرس‌های اتریوم دیگر منتقل کنند و یا آن را با سایر بازیکنان در بازارهای NFT معامله کنند. در داخل این اکو سیستم، بازیکنان می‌توانند برای جمع کردن توکن‌ها ERC-20 که در صرافی‌ها قابل معامله هستند، رقابت کنند. به طور معمول هر چه بیشتر بازی کنند، می‌توانند درآمد بیشتری کسب کنند.

DeFi و DEXs

امور مالی به شیوه سنتی به موسسات مالی به عنوان واسطه متکی است. از طریق DApps، هر شخصی می‌تواند از خدمات مالی استفاده کند بدون اینکه یک نهاد مرکزی برای کنترل کل دارایی آن‌ها وجود داشته باشد. DeFi همچنین می‌تواند برای افراد کم درآمد مزایایی داشته باشد و طیف گسترده ای از خدمات مالی با هزینه‌های پایین تر را در اختیار آن‌ها قرار دهد.

قرض دادن و وام گرفتن از جمله محبوب ترین خدمات مالی ارائه شده در سرویس‌های غیرمتمرکز هستند. DeFi تسویه فوری تراکنش‌ها، چک‌های اعتباری و امکان استفاده از دارایی‌های دیجیتال به عنوان وثیقه را امکان پذیر می‌سازد. به عنوان مثال، وام دهندگان با انتخاب اینکه چه توکنی را می‌خواهند به عنوان وام ارائه دهند و روی چه پلتفرمی می‌خواهند این کار انجام شود، کنترل بر دارایی خود را افزایش دهند. کاربران می‌تواند به طور بالقوه 100 درصد سود حاصل از وام را دریافت کنند چراکه هیچ واسطه ای وجود ندارد که کارمزد دریافت کند.

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) یکی دیگر از نمونه‌های کاربرد برنامه‌های غیرمتمرکز در حوزه مالی هستتند. این پلتفرم‌ها امکان معاملات به صورت نظیر به نظیر با حذف واسط را تسهیل می‌بخشند. کاربران به جای انتقال دارایی خود به یک صرافی، با یک کاربر دیگر به طور مستقیم به کمک قراردهای هوشمند معامله می‌کنند. سفارشات به صورت زنجیره ای و مستقیم بین کیف پول‌های کاربران اجرا می‌شود. از آن‌جا که DEXs به نگهداری کمتری نیاز دارند، معمولاً در مقایسه با صرافی‌های معمولی متمرکز کارمزد پایین تری دارند. از صرافی‌های غیر متمرکز معروف می‌توان به Uniswap ، SushiSwap و PancakeSwap اشاره کرد.

سرگرمی

سرگرمی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی ما است. به وسیله برنامه‌های غیر متمرکز، فعالیت‌های روزانه ای که مردم از آن‌ها لذت می‌برند به عرصه دیجیتال منتقل شده است و می‌تواند انگیزه‌های اقتصادی هم به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال Audius که یک پلتفرم پخش موسیقی مبتنی بر بلاکچین غیر متمرکز است، واسط ها در صنعت موسیقی سنتی را حذف کرده است و هنرمند و هواداران را به طور مستقیم به یکدیگر ارتباط داده است. این به متصدیان حوزه موسیقی اجازه می‌دهد که بتوانند بهتر از محتوای تولیدی خود درآمد کسب کنند و رکوردهای تغییرناپذیری از کارهای خود در بلاکچین تولید کنند.

برنامه‌های غیرمتمرکز همچنین در حال حل مشکلاتی هستند که کاربران در شبکه های اجتماعی با آن روبرو هستند. غول‌های شبکه اجتماعی متمرکز مانند توییتر و فیسبوک اغلب به خاطر سانسور کردن پست‌ها و سوء استفاده از داده‌های کاربران مورد انتقاد هستند. با استفاده از شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز مانند Steemit، جامعه می‌تواند به صورت آزادانه با یکدیگر در تعامل باشد و به بیان نظرات خود بپردازد و با محدودیت‌ها و سانسور کمتری مواجه شود. علاوه بر این کاربران کنترل کاملی به اطلاعات شخصی خود خواهند داشت.

حاکمیت

برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توانند با معرفی مکانیسم تصمیم گیری جامعه محور، شرایط را برای کاربران جهت ایفای نقشی پر رنگ تر در اداره سازمان‌های آنلاین فراهم کنند. به کمک قراردادهای هوشمند، کاربرانی که توکن‌های حاکمیتی یک پروژه خاص را در اختیار داشته باشند، می‌تواند پیشنهاداتی برای جامعه ارائه کنند و به صورت ناشناس به طرح‌های پیشنهادی دیگران رأی دهند.

یکی از مدل‌های غیرمتمرکز حاکمیتی، سازمان‌های مستقل غیر متمرکز (DAOs) است که می‌تواند به عنوان یک برنامه غیر متمرکز کاملا مستقل در نظر گرفته شود که با استفاده از قراردادهای هوشمند تصمیم گیری کند، بدون وجود یک نهاد مرکزی. هیچ سلسه مراتبی در آن وجود ندارد و به جای آن، این مکانیسم های اقتصادی هستند که منافع سازمان را با منافع تک تک اعضای DAO هماهنگ می‌کنند.

چگونه به برنامه‌های غیر متمرکز DApps متصل شویم؟

برای تعامل با برنامه‌های غیر متمرکز، باید یک افزونه سازگار با مروگر خود پیدا کنید، مانند متامسک (MetaMask)، Trust Wallet و یا Binance Chain Wallet. تنها چند دقیقه زمان برای راه اندازی آن نیاز است و برخی از آن‌ها نسخه‌های موبایل برای دسترسی راحت تر دارند.

در ادامه از کیف پول تراست ولت (Trust Wallet) به عنوان مثالی جهت اتصال به PancakeSwap در BNB Smart Chain استفاده می‌کنید.

واریز BNB به Trust Wallet

برای استفاده از DApps بر روی BSC، نیاز دارید تا از BNB به عنوان کارمزد تراکنش استفاده کنید. می‌توانید BNB را کیف پول بایننس خود برداشت کنید.

به Trust Wallet خود بروید و گزینه BNB Smart Chain را بزنید. بر روی BNB Beacon Chain کلیک نکنید. این گزینه برای BEP-2 BNB برای BNB Beacon Chain است و نمی‌تواند به عنوان پرداخت کارمزد در BSC استفاده شود.

برای مشاهده آدرس BNB خود جهت واریز بر روی گزینه Receive کلیک کنید. می‌توانید این آدرس را کپی کرده و در کیف پول خود هنگام برداشت آن را قرار دهید و یا با استفاده از اسکن کد QR واریز را انجام دهید.

پس از تایید تراکنش در بلاک چین، مقدار BNB انتقال داده شده در صفحه اصلی Trust Wallet شما به نمایش در خواهد آمد.

اضافه کردن Cake به لیست Trust Wallet

لیست پیش فرض‌ توکن‌های Trust Wallet شامل توکن‌هایی مانند (Cake)PancakeSwap نمی‌شود. برای اینکه Cake در کیف پول شما قابل مشاهده باشد، باید آن را ابتدا به لیست اضافه کنید.

با استفاده از گزینه ADD Tokens و جستجوی عبارت “PancakeSwap” می‌توانید CAKE را بر روی بلاکچین‌های مختلف ببینید. از آنجا که ما از BSC استفاده می‌کنیم، بر روی گزینه BEP-20 CAKE می‌زنیم.

حالا CAKE را در لیست توکن‌های Trust Wallet خود خواهید دید.

مرحله بعدی اتصال Trust Wallet به PancakeSwap است. می‌توانید از طریق مرورگر داخلی Trust Wallet این کار را انجام دهید.

اتصال Trust Wallet به PancakeSwap از طریق مرورگر

برای اتصال از طریق مروگر داخلی Trust Wallet ابتدا گزینه Browser را بزنید و سپس به وبسایت PancakeSwap وارد شوید.

در این سایت از شما خواسته می‌شود که به Trust Wallet خود متصل شوید، برای اینکار گزینه Connect را بزنید.

جمع بندی

برنامه‌های غیر متمرکز DApps با تقویت برنامه‌های معمولی با کمک تکنولوژی بلاکچین، عملکرد وب را گسترش داده اند. برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توانند موارد استفاده نوآورانه تری در آینده بازار داشته باشند. همانطور که DappRadar گزارش داده است، در سه ماهه نخست سال 2022، تعداد کاربران برنامه‌های غیرمتمرکز به 2.4 میلیون کاربر فعال افزایش پیدا کرده است.

انتظار می‌رود علاقه کاربران به این حوزه به طور مداوم رو به افزایش باشد. اگرچه، توسعه دهندگان برنامه‌های غیرمتمرکز، هنوز محدودیت‌هایی که پذیرش انبوه را با مشکل مواجه می‌کند را برطرف نکرده اند.