استابلایزر چیست و چه کاربردهایی دارد؟

امروزه و با وجود پیشرفت بالای تکنولوژی همچنان شاهد مشکلات برق در کشور هستیم، قطعی مداوم برق و مشکل نوسان آن باعث شده کسب‌وکارهای زیادی در اثر تخریب تجهیزات، وسایل اداری و ماشین‌آلات ضررهای مالی زیادی را پرداخت کنند. علاوه بر این مشترکین خانگی نیز سالانه هزینه‌های زیادی برای تعمیر یا جایگزین‌کردن وسایل برقی و الکترونیکی خود پرداخت می‌کنند. به همین دلیل استفاده از استابلایزر و موارد مشابه به‌صورت گسترده در کشور موردتوجه قرار گفته است.

اما استابلایزر چیست و چه کاربردهایی دارد؟ چرا باید از Stabilizer استفاده کنیم و استفاده از آن چه مزایایی برای ما خواهد داشت؟ در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا علاوه بر پاسخگویی به سؤالات فوق به معرفی انواع استابلایزرها، راهنمای انتخاب مناسب و بررسی قیمت ‌آن‌ها بپردازیم.

استابلایزر چیست؟

استابلایزر یک وسیله کاربردی برای جلوگیری از تغییرات جریان و نوسان برق است. به طور معمول برق شهری ورودی با مشکل افت‌وخیزهای جریان مواجه است، یعنی حتی پریز برقی که در حال حاضر در اتاق شما وجود دارد نیز نوسان‌های ریزی دارد که تنها با دستگاه‌های اندازه‌گیری دقیق قابل‌شناسایی است. این نوسانات می‌توانند در طولانی‌مدت به دستگاه‌های الکترونیکی و برقی آسیب برسانند. به همین دلیل دستگاه‌های کنترل نوسان برق به بازار آمدند تا این مشکل را حل کنند. اما همچنان هرکس باید برای هر وسیله یک ترانس خریداری می‌کرد، امکان تنظیم یا شخصی‌سازی دستگاه نیز وجود نداشت.

به‌مرورزمان و با پیشرفت تکنولوژی دستگاه‌های جدیدی همچون استابلایزرها برای نیازها و استفاده‌های متنوع همچون ساختمان‌های بزرگ، کارگاه‌های صنعتی، خانه‌های مسکونی، دفاتر کار و شرکت‌ها روی کار آمدند. وظیفه اصلی استابلایزرها تقویت جریان‌های پایین و کاهش جریان‌های بالا برای ایجاد یک‌دست جریان برای دستگاه‌های الکترونیکی است. یکی از تفاوت‌های اصلی این دستگاه با ترانس‌های قدیمی و سایر وسایل مشابه امکان تنظیم دقیق میزان جریان خروجی از انواع Stabilizer است که برای استفاده‌های خاص و طولانی‌مدت گزینه بسیار خوبی است.

کاربرد استابلایزر

همان‌طور که گفتیم استابلایزر ها برای یک‌دست کردن ولتاژ جریان برق متصل به دستگاه‌های برقی مورداستفاده قرار می‌گیرد. اما چرا این یک‌دستی جریان اهمیت دارد؟ به طور خلاصه هر دستگاه الکترونیکی یا برق به یک ولتاژ مشخص برای کار نیاز دارد. هر دستگاه باتوجه‌به نوع کاربری و حساسیتی که دارد یک بازه مشخص برای تحمل نوسان جریان برق تحمل می‌کند. وقتی نوسان برق از این مقدار کمتر یا بیشتر می‌شود عملکرد دستگاه دچار مختل می‌شود. برای دستگاه‌های با حساسیت کم این موضوع ممکن است در طولانی‌مدت باعث کاهش عمر دستگاه یا اختلال در عملکرد آن شود. ولی برای دستگاه‌های حساس همچون کامپیوتر‌ها و وسایل دقیق این موضوع می‌تواند باعث تخریب دستگاه و تحمیل هزینه‌های بالا برای تعمیر یا جایگزینی آن شود.

همچنین از استابلایزرها برای بهبود عملکرد دستگاه‌های صنعتی همچون دستگاه برش CNC یا دستگاه‌های پزشکی دقیق استفاده می‌شود. علاوه‌برآن می‌توان از انواع استابلایزرهای بزرگ و صنعتی در تثبیت جریان برق ساختمان‌های بلند و مجتمع‌های مسکونی استفاده کرد تا بهبود عملکرد را به همراه داشته باشد. به‌هرحال چه در مورد وسایل خانگی و چه درمورد وسایل و تجهیزات صنعتی و اداری، هزینه خرید یا تعمیرات می‌تواند کمرشکن باشد؛ بنابراین استفاده از استابلایزرها می‌تواند در کاهش هزینه‌های جانبی نیز تأثیر زیادی داشته باشد.

انواع استابلایزر

استابلایزرها انواع مختلفی دارند که برای کاربردی‌های مختلف قابل‌استفاده است. دسته‌بندی این محصولات از جنبه‌های مختلف انجام می‌شود، ولی به‌طورکلی انواع استابلایزرها شامل سه مدل اصلی از نظر فنی و کارکرد هستند. مدل‌های استابلایزرهای رله‌ای (‏Relay‏)‏، استابلایزرهای سروو (‏Servo‏)‏ استابلایزرهای استاتیکی (‏Static‏)‏ که هرکدام بسته به نوع برای کاربری‌های مختلف مناسب هستند.

استابلایزر های رله‌ای (Relay)

استابلایزرهای رله‌ای (Relay) یکی از انواع استابلایزرهای مرسوم در کشور است. این استابلایزر به کمک رله‌های مکانیکی وظیفه تنظیم جریان الکترونیکی ورودی را به انجام می‌رساند. وقتی از رله مکانیکی صحبت می‌کنیم نباید اشتباه کنید، قرار نیست تنظیم ولتاژ به‌صورت دستی انجام شود، بلکه منظور سازوکاری است که در آن پس از مشخص‌کردن بازه مورد تأیید ولتاژ رله‌ها باقی کار را انجام می‌دهند. به‌عبارت‌دیگر در زمان ورود جیان برق دستگاه تشخیص می‌دهد که آیا مقدار ولتاژ در بازه مشخص شده است یا خبر، اگر این ولتاژ بازه بیشتر یا کمتری داشت رله‌ها به‌صورت فیزیکی تغییر حالت می‌دهند تا با قرارگیری در جای مناسب ولتاژ خروجی از Stabilizer را به حد مورد‌نیاز برسانند.

معمولاً این نوع از انواع استابلایزرها امکان مدیریت جریان برق در بازه 5 الی 15 درصدی از جریان برق ورودی را دارند. این کار با دقتی بین 5 الی 10 درصد خطا امکان‌پذیر خواهد بود که برای مصارف کوچک عدد قابل قبولی است. معمولاً از این نوع استابلایزر برای استفاده‌های مسکونی و شخصی بسیار کارآمد است، ولی می‌توان از آن انتظار برطرف‌کردن نیازهای دفتری و ادارات کوچک را داشته باشیم. از مزایای استابلایزرهای رله‌ای می‌توان به وزن سبک، دقت قابل‌قبول و هزینه کم اشاره کرد، اما از معایب استابلایزرهای رله‌ای مکانیکی بودن آن است که باعث عمر کوتاه آن‌ها و کندی در تغییر ولتاژ شده است.

استابلایزر های سروو (Servo)

استابلایزرهای سروو (‏Servo‏)‏ یکی از انواع استابلایزرهای مدرن است که برای استفاده‌های خانگی، دفتری، صنعتی و عمومی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نوع از استابلایزرها همچون مدل رله‌ای از یک مکانیزم تقریباً مکانیکی استفاده می‌کنند، ولی به‌جای رله از یک موتور سروو برای این کار بهره می‌برد. دقت تغییر ولتاژ این دستگاه بین 1 الی 50 درصد است، به همین دلیل برای به‌کارگیری در کاربری‌های  گوناگون گزینه بسیار خوبی است. بخش اصلی این استابلایزرها شامل یک موتور سروو، ترانس خودکار، ترانس افزایش‌دهنده و کاهنده، سیستم کنترلی و موتور انتقالی است، اما در استابلایزر صنعتی از 3 ترانس استفاده می‌شود.

یک سر ترانسِ کاهنده و افزایشی به ترانس خودکار متصل شده و سر دیگر آن بازوی موتوری انتقالی وصل می‌شود. در انتهای آن نیز بازو موتور سروو قرار می‌گیرند. پس از تشخیص اختلاف جریان موتور توسط بازویی که به ترانس متصل است آن را در مسیر درست قرار می‌دهد. استابلایزر به‌سرعت، جریان ورودی بالا یا پایین را به ولتاژ مناسبی که تعیین شده است تبدیل می‌کند. استابلایزرهای سروو می امکان استفاده در مصارف خانگی و اداری (برق تک‌فاز) و صنعتی (برق سه‌فاز) را دارند. به بیان دقیق‌تر استابلایزرهای سروو تقریباً در هر کاربری مورداستفاده قرار می‌گیرند.

استابلایزرهای استاتیکی (Static)

سیستم استابلایزر های استاتیکی (Static‏) کاملاً با انواع استابلایزرهای دیگر متفاوت است. در این سیستم دیگر خبری از رله یا سروو نیست. بلکه در این سیستم از یک مبدل الکترونیکی نیرو (power electronic converter) برای مدیریت لحظه‌به‌لحظه جریان استفاده شده است. دقت تبدیل جریان برق در این استابلایزرها با دقت 1 درصد انجام می‌شود، یعنی می‌توان گفت هیچ نوسانی نمی‌تواند از سیستم به‌روز این دستگاه‌ها بگذرد. از جمله اجزا اصلی آن‌ها می‌توان به یک ترانس افزاینده و کاهنده، موتور IGBT، میکروکنترلر و microprocessor یا DSP اشاره کرد.

روش کار استابلایزرهای استاتیکی بدین صورت است که پردازنده کنترل‌کننده IGBT (Microprocessor controlled) به کمک تکنولوژی مدولاسیون پالس عریض (pulse width modulation) ولتاژ موردنیاز را تولید می‌کند. ولتاژ تولید شده به ترانس اصلی اعمال شود و از آنجا با کمک IGBT دوباره جریان به همان میزانی دقیقاً لازم است تبدیل خواهد شد. هر زمانی که ریزپردازنده تشخیص دهد که جریان پایین‌تر یا بالاتر از حد نیاز است با ارسال یک پیام به مبدل IGBT  می‌فرستد. در نهایت، ولتاژ موردنیاز تصحیح می‌شود. این سیستم یکی از به‌روزترین انواع استابلایزرها محسوب می‌شود که مزایای بسیاری نیز دارد.

انتخاب Stabilizer

چه برای مصرف شخصی یا خانگی تصمیم به خرید Stabilizer کرده باشد و چه برای استفاده‌های صنعتی و کارگاهی، باید پیش از انتخاب از بین انواع استابلایزرها به یک‌سری نکات مهم توجه کنید. بازه ولتاژ قابل‌استفاده توسط وسیله ‎ها که می‌خواهید در مسیر آن از Stabilizer استفاده کنید، دما و رطوبت محیط قرارگیری آن، مقیاس و تعداد وسایلی که می‌خواهید به آن متصل کنید. به طور مثال برای یک یخچال معمولی  با مصرف جریان 1kVA باید بیست درصد حاشیه امن در نظر گفت. بنابراین باید اقدام به تهیه یک ترانس یا استابلایزر با مشخصات 1.2 kVA یا 1200 VA کنید.

اما به‌صورت کلی برای مصارف خانگی توصیه می‌شود از استابلایزرهایی در بازه 200 VA الی 10 kVA استفاده کنید. برای مصارف اداری کوچک از بازه بین 500 VA الی 15 KVA استفاده کنید. ولی برای مصارف صنعتی بهتر است بر اساس نوع و مقیاس موردنیاز خود با یک متخصص در این زمینه مشورت کنید تا بهترین گزینه را برای کسب‌وکار خود انتخاب کنید.

برندهای تولیدکننده Stabilizer

همان‌طور که گفتیم در زمان خرید استابلایزرها ممکن است با برندها و شرکت‌های متنوعی که این محصول را تولید و ارائه می‌کنند مواجه شوید. این تنوع تا حدی زیاد است که گاهی باعث تغییر قیمت یک Stabilizer نسبت به انواع مشابه آن با برند‌های دیگر شود. در ادامه این مطلب به معرفی و بررسی برخی از بهتری برند‌های تولید‌کننده انواع استابلایزر خواهیم پرداخت.

استابلایزر سارا

استابلایزر سارا یکی از قدیمی‌ترین برندهای تولید تجهیزات محافظت الکترونیکی در ایران است. گروه صنعتی سارا با بیش از 30 نمایندگی در سرتاسر کشور اقدام به تولید انواع ترانسفورماتورها، استابلایزرها، اينورترها، شارژرها، محافظ‌ها، رکتیفایرهای صنعتی، چوک‌های صنعتی، یوپی‌اس، ترانسفورماتور‌های ایزوله و G.P.U کرده است. این دستگاه‌ها بسته به نوع آنها بین يك تا ده سال ضمانت و خدمات پس از فروش را به همراه دارند. این مجموعه بیش از 7 مدل از انواع Stabilizer با ظرفیت بین 700 الی 12000 ولت آمپر را تولید و عرضه کرده است.

استابلایزر فاراتل

یکی دیگر از بهترین برندهای ایرانی ارائه‌دهنده استابلایزرها برند فاراتل است. بیشتر تمرکز این شرکت بر روی تولید انواع استابلایزر رله‌ای در دو نوع تک‌فاز و سه‌فاز تمرکز کرده است. استابلایزرهای فاراتل علاوه بر کنترل ولتاژ، وسایل برقی را در برابر نویزها و اختلالات برقی نیز حفظ می‌کند. محصولات این برند مجهز به سیستم هشدار و مدار تأخیر بوده و از سه پریز ارت‌دار به‌عنوان خروجی بهره برده است. ازجمله مزایای رله‌ای بودن این استابلایزرها می‌توان به هزینه کم تعمیر و نگهداری آن در مصارف شخصی یا خانگی اشاره کرد.

استابلایزر فاران

برند معروف بعدی در زمینه تولید و عرضه انواع Stabilizer که باید بررسی کنیم برند فاران است. تثبیت‌کننده‌های ولتاژ این شرکت مجهز به صفحه‌نمایش دیجیتال، تنظیم‌کننده خودکار ولتاژ، کنترل میکروپروسسوری، ترانسفورماتور داخلی، فیلتر محافظ در برابر نویز و اختلالات برق شهری و تأخیر زمان قابل تنظیم است. دقت محدوده ولتاژ در این استابلایزرها بین 140 تا 260 ولت است. از جمله کاربردهای آن می‌توان به لوازم‌خانگی، مراکز تجاری، اداری و تجهیزات پزشکی اشاره کرد. از جمله محصولات این شرکت می‌توان به انواع استابلایزرهای سری STB اشاره کرد که در توان‌های 1, 2, 5 و 10 KVA ارائه می‌شوند.

قیمت استابلایزر

یکی از عوامل مهم در زمان انتخاب استابلایزرها برای مصارف مختلف قیمت آن است. قیمت Stabilizer به عوامل متنوعی همچون تکنولوژی آن، قدرت و توان ارائه‌دهنده، دقت آن، دو فاز یا سه‌فاز بودن آن، تعداد خروجی، برند سازنده و … بستگی دارد. قیمت استابلایزرهای 1 KVA خانگی که برای مصارف عادی استفاده می‌شوند از یک میلیون تومان شروع شده. اما گزینه‌های صنعتی سه‌فاز با توان‌های بالا قیمت بیشتر دارند. به طور مثال یک استابلایزر سه‌فاز 30 KVA قیمتی نزدیک به 30 میلیون تومان را به همراه خواهد داشت.

توان استابلایزرهای صنعتی می‌تواند بیشتر نیز باشد. به طور مثال استابلایزرهای سروو صنعتی 500 KVA که به 500000 VA نیز معروف هستند می‌تواند تا قیمت نزدیک به 500 میلیون تمان نیز افزایش یابد. اما باید به یک نکته دقت کنید، استفاده از هرکدام از این گزینه‌های بستگی به نوع، مقیاس و توان موردنیاز کاربری شما دارد. نمی‌توان برای یک برج مسکونی بزرگ انتظار استفاده از استابلایزرهای 10 کاوا را داشته باشیم. همچنین نباید برای یک کارگاه کوچک یک استابلایزر 500 کاوا بزرگ انتخاب کنیم. توجه به این نکته می‌تواند از هزینه‌های جانبی و پیش‌بینی نشده شما بکاهد.

جمع‌بندی

استابلایزر نسل جدید ترانس‌های محافظ جریان برق هستند که به جهت رفع نیازهای متنوع به بازار راه پیدا کرده‌اند. افزایش قیمت تعمیر و خرید تجهیزات الکترونیکی در مصارف خانگی، شخصی، اداری، کارگاهی و صنعتی باعث شده است که بسیاری برای کاهش هزینه‌های جانبی تعمیر و نگهداری وسایل الکترونیکی به ابزارهای محافظتی همچون Stabilizer روی‌آورند تا از صدمات ناشی به بالا یا پایین شدن جریان برق جلوگیری کنند.

اما این که استابلایزرها واقعاً چه هستند و چه کاربردهایی دارند خود یک سؤال بزرگ است که در این مقاله به آن پرداختیم، انواع استابلایزرها را بررسی کردیم. علاوه بر معرفی برندهای معروف تولیدکننده Stabilizer قیمت آن را نیز بر اساس نیازها و کاربری‌های مختلف بررسی کردیم. امید است این مقاله از وب‌سایت خوبو برای شما نیز مفید بوده باشد.