آموزش زبان عربی؛ چرا و چگونه؟

 زبان عربی زبانی است که در کشورهای متعددی در خاورمیانه و شمال آفریقا صحبت می‌شود. جز این، از این زبان چه می‌دانید؟ در مورد ریشه‌های آن، شباهت‌های آن با فارسی، ترکی، کردی و بقیه زبان‌های نزدیک و همینطور در خصوص آموزش آن به کودکان چه می‌دانید؟ سعی داریم در ادامه شما را به طور مفصل با این زبان، دلایل یادگیری آن و ابزارهای کمک‌آموزشی آن آشنا کنیم. با خوبو همراه باشید.

زبان عربی

زبان عربی (اَلْعَرَبِيَّةُ) یکی از زبان‌های سامی و آفروآسیایی است که در کشورهای عرب صحبت می‌شود. این زبان تاریخی دو هزار ساله دارد و در ابتدا از روی نام مردمان خاورمیانه که عرب نامیده می‌شدند، نامگذاری شده بود. از قرن هفتم میلادی، عربی هم به شکل زبانی با دو گونه درآمد. یک گونه‌ی این زبان، یکی شکل ادبی آن (عربی نوین معیار) و دیگر شکل کلاسیک آن است که به صورت عامیانه توسط مردم با لهجه‌های مختلف صحبت می‌شود.

لهجه‌های عامیانه‌ی این زبان نسبت به عربی نوین معیار بسیار متفاوت هستند و به همین دلیل مانع درک متقابل در بعضی مناطق می‌شوند. عربی نوین معیار تنها در تحصیلات و سطح آکادمی کاربرد دارد و هیچ منطقه‌ای به این شکل صحبت نمی‌کند. زبان معیار در ادبیات، اسناد دولتی و بخش‌های نوشته‌شده در رسانه‌ها کاربرد دارد. زبان میانجی بین کشورهای عربی، زبان مقدس به کار رفته در قرآن است.

بیست و شش دولت، زبان عربی را زبان رسمی یا یکی از زبان‌های رسمی خود عنوان کرده‌اند. این عدد، پس از انگلیسی و فرانسه بالاترین عدد است. همینطور عربی یکی از شش زبان رسمی سازمان ملل است. گویش‌های عربی در کشورهای مختلف جهانِ عرب بسیار متفاوت هستند و گاهی برای یکدیگر قابل درک نیستند. سازمان بین‌المللی استانداردسازی 33 گویش متنوع را برای عربی برشمرده است. در مجموع 362 میلیون نفر به زبان مادری و 274 میلیون نفر به عنوان زبان دوم، به عربی صحبت می‌کنند.

عربی با الفبای عربی و به صورت راست به چپ نوشته می‌شود. با این حال گاهی به حروف لاتین یا عبری هم نوشته می‌شوند. زبان مالتی و عربی حسانی دو شیوه عربی در کشورهای مالت و مغرب هستند که با حروف لاتین نوشته می‌شوند.

تفاوت گویش‌های عربی

همانطور که گفته شد، زبان عربی شامل گویش‌هایی بسیار متفاوت از هم می‌شود.

مکان	قلب	وقت	قال (گفت)	قمر (ماه)
مدینه، عربی حجازی	galb	wagt	gaal	gamar
عربی ازبکی	qalb	waqt, (waḥt)	qaal	qamar
کویت	gaḷb	wakt	gāl	gumar
بغداد (مسلمان)	gaḷuḅ	wakət	gaal	gumar
بغداد (یهودی)	qalb	—	qaal	qamaɣ
موصل	qʌləb	wʌqət	qaal	qʌmʌɣ
عربی بصراوی	galub	wakit	gaal	gumar
ماردین (جنوب ترکیه)	qalb	waqt, waxt	qaal	qumaṛ
حلب	ʾalb	waʾt	ʾaal	ʾamar
دشمق	ʾalb	waʾt	ʾaal	ʾamar
بیروت	ʾalb	waʾt	ʾaal	ʾamar
ناصره	ʾalb (or kalb)	waʾt (or wakt)	ʾaal (or kaal)	ʾamar (or kamar)
قدس	ʾalb	waʾt	ʾaal	ʾamar
صنعا	galb	wagt	gaal	gamar
قاهره	ʾalb	waʾt	ʾaal	ʾamar
چاد	—	waqt	gaal	gamra
لیبی	gaḷǝb	wagǝt	gaaḷ	gǝmaṛ
مالتی	qalb	waqt	qal	qamar

 تاریخچه زبان عربی

اولین نشانه‌های به جا مانده از زبان عربی باستان مربوط به متون باقی مانده از سبایی‌ها در جنوبِ سعودی امروزی مربوط به قرن اول میلادی است. همین زمان در مناطق شمالی‌تر زبان باستانی عربی شمالی قدیم (ANA) صحبت میشد که تفاوت‌های بسیاری داشتند. سندی از قرن دوم در اسرائیل امروزی به جا مانده که یک شعر عربی است. متونی که از قرون چهارم تا ششم به جا مانده، شباهت بسیاری به متن قرآن دارد. متنی که در قرآن آمده، به عنوان «عربی قرآنی» معرفی می‌شود. چیزی که در قرآن مشهود است، این ست که زبان قدیمی حجاز بیشتر از زبان عربی باستان در آن نمود پیدا کرده است.

پیش از ظهور اسلام، گویش‌هایی در حجاز ظهور کرده بود که به زندگی موازی خود در کنار عربی ادبی ادامه دادند و سینه به سینه منتقل شدند. ابوالاسود دؤلی کسی بود که نحو عربی را نوشت و سعی کرد گرامر این زبان را استانداردسازی کند. یک قرن بعد، خلیل بن احمد فراهیدی اولین واژه‌نامه‌ی عربی را نوشت

با فتوحات مسلمانان در دوران خلفا و پس از آن، عربی هم به نقاط مختلف رسید. این زبان کلماتی از فارسی میانه، ترکی و در دوره‌ی خلفای عباسی، از یونانی کلاسیک قرض گرفت. به سرعت عربی به زبانی مهم تبدیل شد و آثار مهم فلسفی و ادبی به آن ترجمه شدند. برخی متخصصین، عربی را زبانی کوینه (حاصل برخورد دو یا چند گویش قابل‌فهم) دانسته‌اند. وقتی قرون وسطی به اواخر خود رسید، از ارج و قرب زبان عربی هم کاسته شد.

بیداری عرب جنبشی بود که در قرن نوزدهم با لشگرکشی ناپلئون به مصر و سوریه شروع شد. شاعران و نویسندگان این دوره تلاش کردند زبان را ساده کنند تا برای افراد بیشتری قابل دسترس باشد. مدارس جدید تاسیس شد و روزنامه‌ها نقش فعالی یافتند. تلاش‌ها اثر دادند و موجب یک موج از وطن‌پرستی شدند که به استقلال کشورهای عربی از عثمانی و کشورهای اروپایی انجامیدند. همینک بخش استانداردسازی زبان، یکی از بخش‌های مهم اتحادیه عرب است.

خصوصیات

مهم‌ترین خصوصیات زبان عربی:

• لغتِ «عرب» به معنی کویر بی‌ آب‌ و علف است. این کلمه‌ای است که برای شبه‌جزیره‌ی عرب قرار داده‌اند.
• بیشتر کلمات عربی با حروف بی‌صدا شروع می‌شوند و پس از آن یک حرف صدادار می‌آید.
• الفبای عربی 28 حرف دارد که تنها سه تای آنها صدادار هستند. با این حال هر حرف، چهار حالت مختلف دارد. این حالات مثلا برای «ب» به صورت بَ، بِ، بُ و ب به صورت ساکن هستند.
• عربی هم مثل فارسی از راست به چپ نوشته می‌شود.
• در رسانه‌های تصویری و متنی مناطق عرب‌زبان از زبان ادبی استفاده می‌شود. با این حال مردم به زبان محاوره‌ی این زبان سخن می‌گویند.
• اگرچه خواندن کلمات عربی بدون اعراب برای یک زبان‌آموز تازه‌کار دشوار است، همواره ربط مستقیم بین املای کلمه و تلفظ آن در این زبان وجود دارد. این برخلاف انگلیسی است که rough را راف تلفظ می‌کنند.
• در کشورهای عربی کودکان در خانه لهجه‌ی محلی و اجدادی خود را یاد می‌گیرند و بعد در مدرسه زبان عربی مدرن را به مشابه زبانی جدید یاد می‌گیرند. زبان عربی مدرن در کشورهای عربی استانداردسازی شده و به همین دلیل افراد تحصیل کرده در کشورهای مختلف قادر به صحبت با هم هستند.
• هزاران کلمه‌ی فارسی وارد عربی شده است. باتوجه به اینکه دانشمندان و مفسرین ایرانی زیادی در گسترش و تئوریزه کردن زبان عربی نقش داشته‌اند، این مسئله عجیب نیست.
• در خصوص اینکه قدیمی‌ترین زبان زنده‌ی جهان کدام است، تردیدهایی وجود دارد. در برخی لیست‌ها سانسکریت و در برخی دیگر عبری به عنوان قدیمی‌ترین معرفی شده است. عربی نیز همیشه جز ده تای اول به شمار می‌رود. پارسی، چینی و کره‌ای از دیگر زبان‌های قدیمی به شمار می‌روند.
• جنسیت خنثی مثل آلمانی و روسی وجود ندارد. کلمات تنها می‌توانند مذکر یا مونث باشند.

 آیا عربی زبان سختی برای یادگیری است؟

به دلیل زیادی عربی زبان سختی برای یادگیری است. برای انگلیسی‌زبان‌ها که با زبانی کاملاً متفاوت روبرو می‌شوند، یادگیری این زبان چالشی به دشواری یادگیری زبان ژاپنی یا مشابه آن است. مثالی در خصوص یادگیری زبان جدید وجود دارد که آن را با آلات موسیقی یکسان در نظر می‌گیرند. برای مثال کسی که انگلیسی بلد است، از کودکی با آن اخت شده و سعی کرده آن را به بهترین شکل صحبت کند. این مسئله را مثل نواختن گیتار در نظر می‌گیرند. حال اگر این آدم بخواهد هلندی که زبانی نزدیک است را یاد بگیرد، مثل این است که بخواهد ماندولین بنوازد. با وجود تفاوت‌ها، استاد شدن در این ساز جدید دشوار نخواهد بود. یادگیری عربی این بین مثل یادگیری درام است که باید آن را از پایینترین سطح یاد بگیرد و این مسئله سال‌ها زمان می‌برد.

با این حال عربی پیچیدگی‌هایی دارد که برای ما هم یادگیری آن سخت است. در ابتدا باید هدف خود را از یادگیری این زبان مشخص کنیم. قصد داریم زبانِ قرآن را یاد بگیریم؟ قصد داریم زبان ربان مدرن عربی را یاد بگیریم یا یکی از لهجه‌ها را مدنظر داریم؟ در خصوص لهجه‌ها هم لهجه‌ی اعراب ایران، عراق، قطر، مصر، سعودی و … را می‌توانیم مدنظر داشته باشیم.

جدا از این پیچیدگی‌ها، به لحاظ گرامری، زبان عربی زبان دشواری به شمار می‌آید. حالات بسیار متفاوتی در خصوص صرف افعال و اسامی در عربی وجود دارد که ممکن است مدت‌ها طول بکشد فرد بتواند نسبت به آنها متخصص شود. از سوی دیگر تلفظ در زبان عربی مسئله‌ای بسیار چالش‌برانگیز است. تلفظ واژه‌ها از مخرج مسئله‌ای تا حد بسیار منحصر به عربی است که کار تلفظ را پیچیده و سخت می‌کند.

 فواید یادگیری زبان عربی

 بیش از سیصد میلیون نفر در جهان به زبان عربی صحبت می‌کنند که تقریبا همگی در همسایگی ما هستند. دانستن زبان عربی فرصت خوبی برای ارتباط نزدیک و درک فرهنگ این کشورها به دست می‌دهد.

مترجمی عربی یک زمینه‌ی شغلی است که به صورت‌های گوناگون می‌تواند نمود پیدا کند. این می‌تواند به صورت ترجمه‌ی متون عربی، راهنمای تور یا مترجم برای مسافرین عرب نمود پیدا کند.

با توجه به نکات مشترک فراوان بین فارسی و عربی، این زبان می‌تواند شروع تلاش شما برای یادگیری زبان‌های جدید باشد. یادگیری الفبا و شیوه‌ی نگارش زبان عربی برای اروپایی‌ها چالش‌برانگیز است که ما ایرانی‌ها چنین مشکلی نداریم.

کشورهای عرب زبان طی دهه‌های اخیر در حال پیشرفت بوده‌اند. قطر، امارات و سعودی بخصوص طی این مدت توانسته‌اند خود را به سطحی بالاتر در معادلات بین‌المللی برسانند. همینطور عمان کشوری است که به سرعت در حال پیشرفت است. این کشورها بازار کار خوبی برای ایرانیان هستند. همینطور فرصت‌های بسیاری برای صادرات و واردات با این کشورها وجود دارد.

چیز دیگری که در خصوص یادگیری تمام زبان‌ها متداول است، مسئله‌ی منفعت‌های ذهنی این کار است. دانشمندان ثابت کرده‌اند که فواید بسیاری پشت این مسئله وجود دارد. به جز آشنا شدن با شیوه‌های تفکر متفاوت، مغز طوری درگیر می‌شود که کهنسالی احتمال زوال عقل به حداقل می‌رسد.

 یادگیری زبان عربی

یادگیری زبان عربی هم مانند هر زبان دیگری، راهکارها و تکنیک‌های خاص خود را دارد. برای یادگیری این زبان، بهترین کار این است که به کشورهای عربی بروید و خود را در فرهنگ و مکالمات مردم این کشور غرق کنید. این‌طور با سرعت بیشتری قادر به صحبت به این زبان خواهید بود. در واقع این همان شیوه‌ای است که کودک زبان‌آموزی می‌‌کند. بااین‌حال، به دلایل بسیاری برای عمده‌ی افراد چنین امکانی وجود ندارد.

راهکارهای یادگیری زبان جدید برای کودک و بزرگسال هم متفاوت است. پس مهم است که خود به‌عنوان یک بزرگسال بخواهید زبان عربی یاد بگرید یا به دغدغه‌ی این را داشته باشید که کودکتان عربی یاد بگیرد. در ادامه به هر دو خواهیم پرداخت.

چیز دیگری که باید بدانید این است که اصرار ورزیدن برای یک راهکار برای یادگیری زبان عربی کار را دشوار می‌کند. بهترین شیوه این است که با کمک شیوه‌های مختلف، به طرق مختلف قوه‌ی یادگیری خود از این زبان را تقویت کنید. در این صورت قادر به یادگیری این زبان در مدت کوتاه‌تری خواهید بود.

مدارک زبان عربی

اشتمال (Eshtemal) یکی از مدارک زبان عربی است که در ایران موردتوجه است. این کلمه، از حروف اول جمله‌ی «الاختبار الشامل لتقویم المهارات اللغویه» می‌آید که به عنوان مدرک مهارت زبان عربی دانشگاه تهران شناخته می‌شود. این آزمون شبیه به آزمون تافل زبان انگلیسی گرفته می‌شود و چهار مهارت زبان عربی (مهارت‌‌های گفتاری، شنیداری، خواندن و نوشتن) افراد را مورد آزمون قرار می‌دهد. دانشگاه‌های الزهراء و فردوسی مشهد نیز آزمون‌های مشابهی می‌گیرند.

مؤسسات آموزشی

اگرچه مؤسسات آموزشی برای آموزش زبان عربی در ایران نسبت به آموزش انگلیسی کمتر است، همچنان مؤسسات بسیاری به آموزش عربی می‌پردازند.

 آموزشگاه معهد الضاد

مَعْهَدُالضّاد یک موسسه زبان است که سال 1377 در زمینه‌ی آموزش زبان عربی شروع به کار کرد. آنها به یک گویش عربی متمرکز نشده‌اند و در شاخه‌های فصیح و لهجه های عراقی، لبنانی، خلیجی و … به آموزش قواعد، ترجمه و نکات کنکوری می‌پردازند. همینطور دوره‌های آنلاین این موسسه در کنار دوره‌های حضوری ارائه شده است. مکالمه از شاخه‌ی فصیح در این موسسه شامل گذراندن 21 ترم می‌شود. همینطور یادگیری لهجه‌ها بین هشت تا 10 ترم به طول می‌انجامد. آنها در این خصوص در سایت خود نوشته‌اند:

متد و رویکرد آموزشی در “معهدالضاد” مبتنی بر دیدگاه‌ها، اصول و فنون آموزش زبان در كتاب “زبان را ببلعید، مزمزه نکنید!” است. در این رویکرد با تاکید بر مثلث زبان، روان و متد، توجه زبان آموز از نخستین روز، به اهمیت و نقش سه ضلعی آموزش زبان و ضرورت توجه مستمر به آن جلب شده و به تدریج خود باوری در او بارور شده و شوق یادگیری در وی برانگیخته و تقویت می شود. نحوه‌ی اجرای روش تدریس در کلاس‌ها توسط مؤلف و مبتکر کتب و متد” ضاد”، ارزشیابی و آسیب شناسی شده است.

متد آموزش در “معهدالضاد” شامل دیدگاه‌ها، مبانى و رویکردها و فنون، حق معنوی آقای “مهدی اصغری” است. در پایان دوره‌های مکالمه، قواعد و ترجمه و با قبولى در آزمون جامع مركز، به زبان آموز گواهی‌نامه پایان دوره “معهدالضاد” داده می‌شود. این گواهی نامه، مهر تأییدی است بر مهارت‌های زبانی مسلم دانش آموخته‌ی مرکز تا شرکت‌ها، نهادها، سازمان‌ها و ادارات از توانمندی‌های بالفعل وی بهره‌مند شوند.

 کانون زبان ایران

کانون زبان ایران را قدیمی‌ترین مؤسسه آموزش زبان خارجی ایران معرفی می‌کنند. این مؤسسه سال 1304 تحت عنوان انجمن ایران و آمریکا در ایران شروع به کار کرد. مرکز اصلی این مؤسسه در بیشتر طول خود در خیابان جمهوری و بعد وصال تهران قرار داشت. انجمن مورد اشاره بعد از انقلاب منحل شد و به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واگذار شد. نام آن نیز به کانون زبان ایران تغییر یافت و سعی شد با الگویی جدید، تدریس زبان ادامه یابد. همینک کانون زبان در 31 استان، 135 شهر و 300 مرکز آموزشی بیش از یک میلیون زبان‌آموز را تحت پوشش قرار داده است. عربی یکی از زبان‌هایی است که در این مؤسسه تدریس می‌شود. در این بخشِ سایت کانون زبان، آنها نوشته‌اند:

دپارتمان عربی در سال ۱۳۶۱ با هدف آموزش زبان عربی به شیوه امروزی و برخوردار از قابلیت‌های کاربردی تأسیس شد که در ابتدا با رده سنی بزرگسالان در دو شاخه مکالمه و قواعد شروع به کار کرد.

در این شاخه رویکرد اصلی آموزش، توانا ساختن زبان آموز در بهره‌گیری از مهارت‌های چهارگانه زبان بوده و با استفاده از روش‌های سمعی ـ بصری به کمک مدرسان مسلط آموزش داده می‌شود. بسته آموزشی مورد استفاده در شاخه مکالمه، کتاب‌های صدی الحیاة (پژواک زندگی) است. کانون زبان با تولید بسته آموزشی ” صدی الحیاة ” سعی در ارائه راه حلی مناسب داشته است. در مجموعه “صدی الحیاة” که شامل کتاب زبان آموز ـ دفتر تمرین ـ راهنمای معلم ـ نوار یا لوح فشرده صوتی و برخی فیلم های کمک آموزشی است، کوشش شده است زبان عربی با در نظر گرفتن مهارت های شنیدن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن در قالبی جذاب و متناسب با نیازهای کاربردی آموزش داده شود.

آموزشگاه ایران کمبریج

آموزشگاه ایران کمبریج یکی از موسسات خوش‌نام در زمینه آموزش زبان‌های خارجی است. زبان‌های متنوعی در این آموزشگاه برای کودکان و بزرگسالان تدریس می‌شوند. این موسسه همینک مراکزی برای آموزش در میدان ولیعصر، شهرک غرب و فلکه دوم صادقیه دارد. با این حال حتی برای کسانی که در تهران نیستند، آموزش آنلاین نیز فراهم است. کلاس‌های این آموزشگاه به صورت گروهی ، نیمه‌خصوصی و خصوصی در دسترس است. این موسسه همینطور اساتید خارجی‌ای دارد که به تدریس زبان‌های مادری خود می‌پردازند. عربی، یکی از زبان‌هایی است که در ایران کمبریج تدریس می‌شود. آنها در بخش مربوط به این زبان در سایت خود نوشته‌اند:

بکارگیری اساتید عرب زبان و اساتید فعال در دانشگاه های مطرح، از افتخارات ایران کمبریج است. با وجود کمبود منابع زبان عربی، حداکثر توان خود را در فراهم آوری منابع مناسب و مفید بکارگرفته‌ایم. کلاس عربی طبق آخرین متد کارامد زبان عربی یعنی کتاب های صدی الحیاه پیشرفت خواهد داشت.

نرم‌افزارهای آموزش زبان عربی

دولینگو

دولینگو (دوئولینگو) اپلیکیشن محبوبی است که سال 2011 برای اولیه مرتبه منتشر شد. این نرم‌افزار برای دانلود در سیستم‌عامل‌های اندروید و IOS در دسترس است. این اپ توانست در دوازده سال اخیر خود را به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین نرم‌افزارهای موبایل در زمینه آموزش زبان‌های مختلف تبدیل کند. اپلیکیشن دولینگو بیش از پنجاه میلیون کاربر دارد و ارزش کمپانی آن به بیش از نیم میلیارد دلار رسیده است. همین‌طور تعداد زبان‌های قابل‌آموزش در دولینگو از چهل زبان گذشته است. دولینگو فاقد زبان فارسی است. بااین‌حال آموزش زبان عربی در این اپلیکیشن بر مبنای زبان انگلیسی، بسیار کارآمد است. شما می‌توانید با انتخاب انگلیسی به‌عنوان زبان نخست و عربی به‌عنوان زبان مدنظر برای آموزش، به تقویت هر دو بپردازید.

Mondly

موندلی یک برند آموزشی در فضایِ تکنولوژی است که از سال 2014 شروع به کار کرده است. بیش از همه، این برند به نرم‌افزار آموزش زبان خود شناخته می‌شود که در آن 33 زبان آموزش داده می‌شود. فارسی یکی از زبان‌های موندلی است و ازاین‌جهت برای کاربران ایرانی جالب‌توجه است. سازندگان این برند رومانیایی هستند، هرچند از سال 2022 دفتر مرکزی خود را به لندن منتقل کرده‌اند. موندلی از طریق وب، اندروید و IOS در دسترس است. شما قادر به یادگیری زبان عربی با کمک زبان فارسی یا انگلیسی در این نرم‌افزار هستید.

Pimsleur

پیمزلر یکی دیگر از اپلیکیشن‌های معروف آموزش زبان است. این برند، توسط «سایمون و شوستر» که نامی معروف در بین نشرهای مهم آمریکا است، مدیریت می‌شود. اپلیکیشن پیمزلر، شیوه‌ی خاص خود را در زمینه آموزش زبان دارد. آنها بیشتر از پنجاه زبان را در لیست دارند که قادر به یادگیری هرکدام از آنها هستید. همین‌طور عربی به چندین زبان در این اپلیکیشن تدریس می‌شود. در کنار فرانسه، روسی، عربی و زبان‌های دیگر، فارسی هم جایی بین زبان‌های پیمزلر دارد.

چرب زبان

چرب‌زبان کاری از مؤسسه آموزش زبان و تندخوانی نصرت است. آنها در سایت رسمی خود ادعا می‌کنند که دوبرابر سریع‌تر از هر اپلیکیشنی، به آموزش زبان‌های خارجه می‌پردازند؛ ادعایی که قابل‌اثبات نیست و نمی‌تواند درست باشد. این اپلیکیشن تنها برای دانلود اندروید در دسترس است. به این معنی که نسخه‌ای برای IOS آن معرفی نشده است. چرب‌زبان نزدیک به یک دهه است که به آموزش زبان آلمانی می‌پردازد.

 کتاب خودآموز

برخی افراد با خواندن کتاب راحت‌تر یاد می‌گیرند. این شیوه اگرچه سنتی است و ممکن است در زمینه‌ی یادگیری تلفظ کمک زیادی نکند، همچنان به قوت خود طرف‌دار دارد. توصیه می‌شود برای این منظور سراغ کتاب‌هایی بروید که لوح‌فشرده نیز دارند.

عربی در سفر

مجموعه کتاب «در سفر» به زبان‌های مختلفی جمع‌آوری شده است. ازاین‌بین کتاب «عربی در سفر» به قلم حسن اشرف الکتابی و کمک چاپ استاندارد جمع‌آوری شده است. تمرکز این کتاب مانند کتب مشابه آن، بیشتر یادگیری مکالمات روزمره به زبان عربی است. به این صورت که اگر کسی قصد سفر تفریحی یا کاری به کشوری عرب‌زبان را داشته باشد، بتوانید گام‌های نخست را با کمک این کتاب بردارد. در این کتاب، با موقعیت‌های متفاوتی که ممکن است پیش بیاید آشنا می‌شوید. برای مثال موقع خرید از سوپرمارکت، در مواجهه با مسئولین فرودگاه یا درخواست کمک از پلیس. کتاب با کمک یک لوح فشرده داده می‌شود که در زمینه‌ی تلفظ می‌تواند مفید واقع شود.

کتاب آموزش مکالمات عربی در 90 روز 

این کتاب توسط انتشارات دانشیار و با قلم مریم ارجمندخواه به چاپ رسیده است. همینطور این کتاب به همراه یک لوح فشرده عرضه شده که کمک مناسبی در زمینه‌ی تلفظ است. کتاب در 313 درس جمع‌آوری شده و هرکدام سراغ یک مسئله‌ی خاص رفته‌اند. مثلا فصول ابتدایی در خصوص مسائلی مثل قرار ملاقات، مسافرت، نامه‌نگاری، پیام تبریک، مهمانی یا چیزهایی شبه به این است. در کنار مکالمه، قواعد دستور زبان عربی هم تدریس می‌شود.

الکتاب الأساسی

یکی از مهمترین کتاب‌ها در زمینه‌ی آموزش زبان عربی برای غیرعرب‌زبان‌ها است. کتاب توسط دانشگاه ام‌القرای مکمه به چاپ رسیده است. در این کتاب نیز آموزش زبان عربی از اولیه‌ترین سطوح آغاز می‌شود و به سطوح پیشرفته می‌رسد. کتاب سعی کرده همزمان روی چهار مبحث شنیدنن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن تمرکز داشته باشد. همینطور تلاش زیادی شده تا آموزش به ساده‌ترین شکل ممکن و با کمک تصاویر تدریس شود.

فیلم و سریال

به طور حتم، تماشای فیلم و سریال‌های عرب‌زبان می‌تواند تأثیری مهم روی یادگیری شما بگذارد.

• فیلم Capernaum: كفرناحوم‎ فیلمی لبنانی محصول 2018 است که به ماجراهای پسربچه‌ای 12 ساله می‌پردازد که در زاغه‌ای اطراف بیروت زندگی می‌کند. این فیلم برنده جاایزه‌ی نخل طلای جشنواره‌ی کن شد.
• فیلم Wadjda: وجده یک فیلم سعودی محصول سال 2012 از حیفا المنصور است که داستان آرزوهای دختربچه‌ای ده ساله ساکن ریاض را به تصویر می‌کشد.
• فیلم Héliopolis: هليوبوليس یک فیلم درام الجزایری است که سال 2021 اکران شد و در آن به حادثه‌ی کشتار الجزایری‌ها توسط فرانسه می‌پردازد.
• فیلم Paradise Now: اینک بهشت یک فیلم فلسطینی محصول 2005 است. این فیلم به ماجرای دو دوست که قصد دارند در تل‌آویو عملیات انتحاری انجام دهند، می‌پردازد.
• فیلم Where Do We Go Now?: یک فیلم لبنانی محصول 2011 است که توسط نادین لبکی ساخته شده است. ماجرا در خصوص روستایی دورافتاده است که مردم مذاهب مختلف با تنش کنار هم زندگی می‌کنند ولی زنان گروه‌های مختلف برای برپا کردن صلح، آستین بالا می‌زنند.
• فیلم The Man Who Sold His Skin: مردی که پوست خود را فروخت، ماجرای مردی جوان است که گریخته از جنگ داخلی در سوریه، در غرب بدن خود را به یک هنرمند در زمینه‌ی خالکوبی می‌فروشد تا او اثر هنری خود را، روی پوست جوان عرب پیاده کند.
• سریال AlRawabi School for Girls: مدرسه‌ی دخترانه الروابی سریالی اردنی است که نتفلیکس سال 2021 پخش آن را آغاز کرد. سریال در خصوص چالش‌های دبیرستان برای دختری است که با قلدری همسالان خود روبرو است.
• سریال Paranormal: ماوراالطبیعه سریالی مصری است که در ژانر سوپرنچرال-درام توسط نتفلیکس ساخته شده است.
• سریال غرابيب سود: کلاغ‌های سیاه سریالی با همکاری هفت حکومت عربی خاورمیانه است که در آن به مسئله‌ی داعش و زندان‌های آن می‌پردازد.

آموزش عربی به کودک

اولین سؤالی که پیش می‌آید، این است که آیا آموزش زبان جدید، به طور خاص عربی به کودکان درست است؟ یا اگر می‌توان به کودک زبان جدید یاد داد، چه سنی مناسب این کار است؟ می‌توان به این سؤالات به شکل زیر پاسخ داد:

این سؤالی است که والدین زیادی دارند. جواب مثبت است؛ شما می‌توانید به کودکان زبان دوم را آموزش دهید. نتایج تحقیقات مختلف، از ایده‌ی آموزش زبان در سنین پایین به کودکان به دشت دفاع می‌کنند. بخصوص چون هرچه بزرگ‌تر می‌شویم، سخت‌تر قادر به یادگیری زبان دوم خواهیم بود. اما در کودکی، آماده‌ی گرفتن چنین اطلاعاتی هستیم. می‌توان این مسئله را به سال‌های بعد موکول کرد؛ اما هرچه سن بالاتر برود، یادگیری سخت‌تر می‌شد.

البته اینکه کودکان ممکن است در ابتدا کمی سردرگم شوند هم حقیقت دارد. وقتی دو برچسب مختلف بر چیزها در ذهن بچه زده شود، یا نیاز داشته باشند با افراد مختلف به زبان‌های گوناگون صحبت کنند، گیج می‌شوند. کاملاً طبیعی است که کودک، گرامر و ساختار یک زبان را با دیگری قاتى کند و در جمله‌بندی به‌اشتباه بیفتد. این نه یک اختلال که امری طبیعی است. حتی ممکن است کودک وقتی در حال یادگیری زبان دوم است، مدتی به حالت سکوت فرو برود تا با آن زبان جدید اخت شود. این می‌تواند چند هفته تا یک سال به طول بینجامد. این موارد، رفته‌رفته کنار می‌روند.

 یادگیری زبان دوم، باعث افزایش خلاقیت، مهارت تفکر انتقادی و انعطاف ذهنی کودک می‌شود. سال‌های پیش از شروع دبستان، بخصوص سه سال اول بعد از تولد، مهم‌ترین سال‌ها در زندگی انسان هستند. اینجا جایی است که پایه‌های نگرش، تفکر و یادگیری گذاشته می‌شود. استفاده از این موهبت طبیعی، باعث می‌شود که یادگیری زبان دوم ساده شود. هرچه زبان‌آموز به لحاظ سنی کوچک‌تر باشد، توانایی بیشتری برای یادگیری تلفظ‌ها و تلاش برای ساخت صداهای جدید دارد. به بیانی دیگر، سنین سه یا چهارسالگی، آنها قادر هستند در قالب بازی، اطلاعات جدید در زمینه‌ی زبان دوم به دست بیاورند.

راهکارهای آموزش زبان عربی به کودک

کودک توانایی درکِ منفعتِ دانستن زبان جدید را نمی‌دانید. باید مسئله را برای او جذاب کنید و باعث شوید آهسته‌آهسته با زبان جدید اخت شود. می‌توان با کمک تکنیک‌هایی که در ادامه بر می‌شماریم، زبان عربی را به کودک آموزش دهید:

• اهداف بامزه انتخاب کنید: انتخاب اهدافی کوتاه‌مدت، تأثیری مهم در گرفتن انگیزه دارد. همین‌طور محول‌کردن وظایفی کوچک، تشویقشان بابت رسیدن به هدف و یافتن چالش بعدی در کنار هم.
• تشویق: تشویق و دادن جایزه را باید به صورت محدود برای دستاوردهای مهم باقی نگه داشت. در بیشتر وارد تشویق کلامی کفایت می‌کند.
• مکالمات معنی‌دار: مکالمات دونفره‌ی عمیق با کودک به گرفتن انگیزه توسط او کمک می‌کند. وقتی کودک را می‌نشانید و در مورد اهمیت بالای مطلبی توضیح می‌دهید، او واکنش مثبت نشان می‌دهد.
• درنظرگرفتن توانایی‌ها: همه‌ی بچه‌ها توانایی‌هایی یکسان ندارند. پس به‌جای تمرکز روی دستاوردها، روی تلاشی که بچه نشان داده متمرکز شوید. بچه اگر انگیزه‌ی خود را حفظ کند و به تلاش ادامه دهد، به نتیجه‌ی مدنظر می‌رسد.
• صحبت به زبان دوم: سعی کنید با کودک به عربی صحبت کنید و به او احساس راحتی بدهید.
• با هم انجام دهید: وقتی کودک مشغول یادگیری زبان است، کنار او باشید. شما هم حالتی از یادگیری به خود بگیرید.
• یادگیری را سرگرم‌کننده نگه دارید: با هم کتاب بخوانید، غذا درست کنید و تجربیاتت دیگری انجام دهید که باعث شود از زبان دوم دراین‌بین استفاده کنید.
• با هم بیرون بروید: با فرزندتان برای پیاده‌روی بروید و نامِ هر تعداد اشیا که می‌بینید را سعی کنید با زبان دوم به یاد بیاورید.
• ارتباط با دیگران: وقتی کودک در معرض کودک دیگری قرار می‌گیرد که او هم مشغول یادگیری زبانی یکسان است، به پیشرفت او کمک می‌شود.
• آواز بخوانید: خواندن جملات و حتی تکه آهنگ‌ها به آواز کمک بسیاری به کودک جهت یادگیری می‌کند.

ابزارهای آموزش عربی به کودک

در ایران چندین مؤسسه وجود دارند که اقدام به آموزش عربی به کودک می‌کنند:

•  کانون زبان ایران: بخش آموزش عربی به نوجوان در کانون زبان، از سال 1397 آغاز شده است. این بخش تنها به حوزه‌ی مکالمه‌ی عربی می‌پردازد. این دوره شامل چهار مقطع و دوازده سطح است و حدوداً 500 ساعت آموزشی می‌شود.
• آموزشگاه زبان و فرهنگ سامی: یکی دیگر از موسساتی است که به کودکان زیر 12 سال آموزش زبان عربی می‌دهد.
• موسسه احمدرضا ابراهیمی: ابراهیمی یکی از کسانی است که در موسسه‌ی خود، اقدام به آموزش زبان عربی می‌کند. در موسسه‌ی او، آموزش زبان عربی به کودکان هم به صورت حضوری و آنلاین انجام می‌شود.

یک‌سری کتاب در بازار وجود دارد که طوری طراحی شده که بتوانید در خانه به کودک زبان عربی یاد بدهید:

• أساسیة بستان: مجموعه کتابی مخصوص آموزش عربی به کودک است. این مجموعه کتاب در کانون زبان هم تدریس ممی‌شود.
• آشنایی با حروف عربی: این کتاب توسط یوسف صفی پور برای آموزش نکات قرآنی نوشته شده است.

نرم‌افزارهایی برای نصب روی گوشی هم وجود دارد که می‌توانید از آنها بهره ببرید:

• Skritter
• Gus on the Go
• DinoLingo
• FluentU
• Boukili
• StoryToys Red Riding Hood
• Who Is It?

جمع‌بندی

در مجموع باید اشاره کرد که یادگیری زبان عربی مانند سایر زبان‌ها هیچ جای ترس ندارد. این زبان هم مانند هر زبان دیگری قابل‌یادگیری است. اگرچه یادگیری کامل این زبان به مانند کسی که زبان مادری‌اش عربی باشد ممکن است سال‌ها به طول بینجامد، یادگیری ابتدایی برای مکالمه‌ای قابل‌قبول به عربی می‌تواند طی چند ماه حاصل شود. شما با ممارست و تلاش قادر به این کار خواهید بود. تنها لازم است در این زبان غوطه‌ور شوید. با کمک تمام راه‌های گفته شده؛ یعنی مؤسسات، کتاب‌ها، فیلم‌ها و راه‌های دیگر، می‌توانید به اهداف مدنظر خود برسید.

سؤالات پرتکرار